دلارام ضیایی جزی؛ رفعت زارع بیدکی
چکیده
فرسایش خاک توأم با رشد جمعیت، تأمین آب، غذا و انرژی، تغییر اقلیم و کاهش تنوع زیستی یکی از مشکلات بزرگ محیط زیستی است. پیامدهای ناشی از فرسایش خاک را میتوان با ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد. از بعد مکانی هزینههای مختلف فرسایش خاک به دو دسته هزینههای درونمنطقهای و برونمنطقهای قابل تقسیماند. فرسایش خاک تأثیر منفی ...
بیشتر
فرسایش خاک توأم با رشد جمعیت، تأمین آب، غذا و انرژی، تغییر اقلیم و کاهش تنوع زیستی یکی از مشکلات بزرگ محیط زیستی است. پیامدهای ناشی از فرسایش خاک را میتوان با ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد. از بعد مکانی هزینههای مختلف فرسایش خاک به دو دسته هزینههای درونمنطقهای و برونمنطقهای قابل تقسیماند. فرسایش خاک تأثیر منفی مستقیم و غیر مستقیم بر چرخۀ تولید و اقتصاد دارد. هدف این مطالعه برآورد و مقایسۀ خسارت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم فرسایش خاک در کاربریهای مختلف اراضی در حوزۀ آبخیز بهشت آباد است. به این منظور، خسارت مستقیم فرسایش خاک در کاربریهای مختلف اراضی بر اساس روش جایگزینی عناصر اصلی حاصلخیزی خاک با کودهای شیمیایی محاسبه شد. به منظور برآورد مقدار خاک فرسوده شده از سطح کاربریهای مختلف از نتایج مدل SWAT در این منطقه استفاده شد. خسارت غیرمستقیم فرسایش بر اساس هزینۀ مصرف شده برای احداث بندهای اصلاحی به علاوه خسارت ناشی از رسوبگذاری در پشت سدهای مخزنی برآورد شد. از خسارتهای مربوط به ارزش‌های طبیعی و زیستی صرفنظر شد. طبق نتایج، بیشترین میزان خسارت اقتصادی ناشی از فرسایش خاک مربوط به کاربری کشت دیم معادل 56 میلیون ریال در هر هکتار در سال برآورد شد؛ علت را میتوان قرارگیری این اراضی در شیبهای زیاد و عملیات نادرست کشاورزی در منطقه دانست. همچنین، کمترین خسارت برآوردی مربوط به کاربری باغی با 4/5 میلیون ریال در هکتار در سال بود که اهمیت تاج پوشش درختان و رعایت شیب مناسب در ایجاد باغ در حفاظت خاک را نشان میدهد. در این حوضه چرای مفرط و بهرهبرداری نامناسب از مراتع سبب بالا رفتن نرخ فرسایش و تولید رسوب در مراتع بالادست و درنتیجه 3/33 میلیون ریال خسارت فرسایش از هر هکتار در این کاربری میشود.
نادر نورا؛ آتنا کبیر
دوره 62، شماره 1 ، خرداد 1388، ، صفحه 153-166
چکیده
در این مقاله کاربرد GIS برای تعیین مشخصه ها و ترکیب های آنها درمدل فیزیکی هیدرولوژیکی بارندگی-رواناب تشریح شده است. در یک حوزه آبخیز ناهمگنی خاک و پوشش گیاهی را میتوان با توزیع نفوذپذیری و ظرفیت ذخیره رطوبتی خاک که با هم پوشانی نقشه‌های خاک و ویژگی های کاربری زمین بدست آید مشخص نمود. این توزیع به منظور ملاحظه توزیع غیر خطی اشباع حقیقی ...
بیشتر
در این مقاله کاربرد GIS برای تعیین مشخصه ها و ترکیب های آنها درمدل فیزیکی هیدرولوژیکی بارندگی-رواناب تشریح شده است. در یک حوزه آبخیز ناهمگنی خاک و پوشش گیاهی را میتوان با توزیع نفوذپذیری و ظرفیت ذخیره رطوبتی خاک که با هم پوشانی نقشه‌های خاک و ویژگی های کاربری زمین بدست آید مشخص نمود. این توزیع به منظور ملاحظه توزیع غیر خطی اشباع حقیقی سطح خاک با توجه به اثرگذاری آن در تولید بارش مازاد (رواناب مؤثر) و تراوش در طول یک رگبار بارندگی درحوزه آبخیز کاربرد دارد. تعیین مشخصه های ترکیب های مدل نفوذپذیری توسط GIS به طور موفقی در حوزه آبخیز کچیک انجام شده است. به منظور دستیابی به داده های مورد نیاز نقشه ساده دیجیتالی خاک حوزه به سلول‌های1×1 کیلومتری تقسیم بندی شده و با نقشه کاربری اراضی به منظور برآوردتوزیع مکانی مشخصه های مدل نفوذپذیری که شامل بیشینه و کمینه نفوذپذیری و ظرفیت رطوبت‌پذیری خاک در حد اشباع (fo،fc و Sm)،ضریب های مدل (K1،K2،K3 و K4) و بارش مازاد میباشد ترکیب شده است. نتایج کاربرد مدل نشان میدهد که ارتباط بین بارندگی - رواناب در طول یک رگبار بارندگی با کاربرد روش GIS و با توجه به ویژگی های حوزه آبخیز و ناهمگنی مکانی آن تولید جدیدی از مدل هیدرولوژیکی در مقیاس کوچک و بزرگ و قابل گسترش در حوزه آبخیز میباشد.
مریم لاریجانی؛ مصطفی نادری؛ سید محمد شبیری؛ لعبت زبردست
چکیده
این مقاله سعی دارد در قالب پژوهشی معیارهای مهم در بررسی عملکرد برنامههای محیطزیستی شبکۀ یک سیما را با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی با ابزار پرسشنامه که توسط 70 نفر از خبرگان سیما تکمیل شده است، بررسی و اولویتبندی نماید و در نهایت پیشنهادهایی برای ارتقاء سطح برنامههای محیطزیستی ارائه دهد. در این راستا معیارهای در ...
بیشتر
این مقاله سعی دارد در قالب پژوهشی معیارهای مهم در بررسی عملکرد برنامههای محیطزیستی شبکۀ یک سیما را با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی با ابزار پرسشنامه که توسط 70 نفر از خبرگان سیما تکمیل شده است، بررسی و اولویتبندی نماید و در نهایت پیشنهادهایی برای ارتقاء سطح برنامههای محیطزیستی ارائه دهد. در این راستا معیارهای در نظر گرفته شده عبارتند از: اجزای اصلی محیطزیست که شامل آب، خاک، هوا و تنوعزیستی میباشد. عاملهای استخراج شده از مدل توسعۀ پایدار با تحلیل عاملی اکتشافی که شامل شش بعد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژی، قانونی و زیستمحیطی هستند، به منزلۀ متغیر مستقل و اجزاء اصلی محیطزیست به منزلۀ متغیر وابسته در مدل رگرسیون چندمتغیره خطی به کمک نرمافزار SPSS22بهکار گرفته شد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که در بعد آب، ﻣﻌﻴﺎر محیطزیست ﺑﺎ اﻣﺘﻴﺎز 539/٠ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻌﻴﺎر تکنولوژی ﺑﺎ اﻣﺘﻴﺎز 036/٠ کمترﻳﻦ ﺗأﺛﻴﺮ را در ارزیابی میزان کیفیت شبکۀ یک سیما با توجه به معیارهای توسعۀ پایدار دارد. همچنین در بعد خاک معیار اجتماعی با امتیاز 309/0 بیشترین و معیار سیاسی با امتیاز 203/0 کمترین، در بعد هوا معیار قانونی با امتیاز 310/0 بیشترین و معیار اقتصادی با امتیاز 175/0 کمترین، در بعد تنوع زیستی معیار زیست محیطی با امتیاز 714/0 بیشترین و معیار سیاسی با امتیاز 006/0 کمترین ﺗﺎﺛﻴﺮ را در ارزیابی میزان کیفیت شبکۀ یک سیما با توجه به معیارهای توسعۀ پایدار دارد. در نهایت ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ٩٥ درصد ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ کارشناسان، کیفیت کلی برنامههای شبکۀ یک سیما در حوزۀ محیطزیست پایین بوده است.
میر نصیر نویدی؛ فریدون سرمدیان؛ شهلا محمودی
دوره 62، شماره 2 ، مهر 1388، ، صفحه 299-309
چکیده
پیوستگی بهرهبرداری پایدار از اراضی در گرو توجه به شاخص‌های کیفیت خاک است که در نهایت منجر به حفاظت از محیطزیست نیز خواهد شد. به همین دلیل ارزیابی جنبه‌های گوناگون کیفیت خاک که نسبت به اعمال شیوه‌های مختلف مدیریت اراضی از خود حساسیت نشان می‌دهند بسیار با اهمیت است. در این پژوهش شاخص‌های گوناگون کیفیت خاک در پنج کاربری مختلف شامل ...
بیشتر
پیوستگی بهرهبرداری پایدار از اراضی در گرو توجه به شاخص‌های کیفیت خاک است که در نهایت منجر به حفاظت از محیطزیست نیز خواهد شد. به همین دلیل ارزیابی جنبه‌های گوناگون کیفیت خاک که نسبت به اعمال شیوه‌های مختلف مدیریت اراضی از خود حساسیت نشان می‌دهند بسیار با اهمیت است. در این پژوهش شاخص‌های گوناگون کیفیت خاک در پنج کاربری مختلف شامل مرتع دست نخورده، مرتع تحت چرا، اراضی دیم، اراضی دیم رها شده و اراضی فاریاب در منطقه زاغه- زیاران در شرق استان قزوین مورد مقایسه قرار گرفتند. نمونه‌برداری تنها از افق A خاک‌ها و در قالب طرح کاملأ تصادفی انجام شد. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها بیانگر آن است که میزان مواد آلی و نیتروژن کل در اثر تغییر کاربری در اراضی دیم رها شده دچار بیشترین کاهش شده است به طوری‌که میزان این کاهش به ترتیب حدود 74 و 70 درصد میباشد. در مجموع اراضی دیم پس از رها شدن دچار بیشترین افت در زمینه ویژگی‌هایی مانند ظرفیت تبادل کاتیونی، فسفر قابل جذب، تخلخل کل و ضخامت افقA شدند. ضمن آنکه بیشترین میزان افزایش وزن مخصوص ظاهری نیز مربوط به همین کاربری بود. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان‌دهنده این واقعیت است که شیوه تعامل با خاک به عنوان یکی از ارکان مهم تولید باید بر پایه شناخت کلیه پدیده‌های حاکم بر آن صورت گیرد تا کاهش سطح کیفیت خاک پدیدار نشود. به هر حال مدیریت نامناسب و تغییر کاربری غیر اصولی سبب کاهش توان بهره دهی خاک در درازمدت شده و پیامدهای نامطلوبی را در پی خواهد داشت.
سادات فیض نیا؛ اصغر کوهپیما؛ حسن احمدی؛ علی اصغر هاشمی
چکیده
با توجه به موفقیت روش انگشت نگاری در تهیه سریع و کم هزینه اطلاعات در مورد منابع رسوب، در این تحقیق از روش مذکور در سه زیرحوضه عمروان، عطاری و علی آباد که از زیر حوضه های حوزه آبخیز چاشت خوران در استان سمنان می باشد، استفاده شده است. پس از جدا کردن ذرات زیر 63 میکرون و اندازه گیری 15 خصوصیت منشایاب ابتدا از روشهای آماری مقایسه میانگین ها ...
بیشتر
با توجه به موفقیت روش انگشت نگاری در تهیه سریع و کم هزینه اطلاعات در مورد منابع رسوب، در این تحقیق از روش مذکور در سه زیرحوضه عمروان، عطاری و علی آباد که از زیر حوضه های حوزه آبخیز چاشت خوران در استان سمنان می باشد، استفاده شده است. پس از جدا کردن ذرات زیر 63 میکرون و اندازه گیری 15 خصوصیت منشایاب ابتدا از روشهای آماری مقایسه میانگین ها و تحلیل تشخیص برای تعیین خصوصیاتی که به بهترین نحو منابع رسوب را از هم تفکیک می کنند، استفاده شد. در مرحله بعد با حداقل کردن مدلهای چندمتغیره ترکیبی توسط روشهای بهینه سازی، سهم هر منبع تعیین گردید. بر اساس نتایج آنالیز تابع تشخیص (DFA) در حوضه آبخیز عمروان چهار خصوصیت شامل Co، Ph، Kaolinite و K به عنوان ترکیب بهینه شناخته شده است که توانسته صد در صد منابع رسوب را تفکیک کنند. در حوضه آبخیز علی آباد پنج پارامتر به عنوان ترکیب بهینه شناخته شده است که عبارتند از Na، XLf، Ca، Co و Smektite. این ترکیب نیز توانسته صد درصد منابع رسوب را تفکیک کند. در حوضه آبخیز عطاری ترکیب بهینه شامل چهار پارامتر Na، Co، XLf و Kaolinite بوده که توانسته اند 7/91 درصد منابع رسوب را تفکیک کنند. نتایج حاصل از مدلهای چند متغیره ترکیبی محاسبه شده نشان می دهد سازند قرمز بالایی در حوضه های عمروان، عطاری و علی آباد به ترتیب با 9/35، 53/23 و 64/86 درصد بالاترین سهم را در تولید رسوب داشته و بنابراین باید برنامه های مدیریت وکنترل رسوب بر روی این منابع متمرکز گردد.
قادر کریمی؛ حسن یگانه؛ حسن براتی؛ فرهنگ قصریانی
چکیده
با توجه به روند رو به رشد تخریب مراتع، بررسی آثار شدت‌های مختلف برداشت بر گونهها، به منظور بهرهبرداری اصولیتر از مراتع، می‌تواند در اصلاح و احیای مراتع مؤثر واقع شود. هدف از این مطالعه بررسی تأثیر شدت‌های مختلف برداشت بر گونه کلید Ajugachamaecistus در منطقة کردان است. این گونه در منطقه مورد مطالعه ارزش علوفهای دارد. ...
بیشتر
با توجه به روند رو به رشد تخریب مراتع، بررسی آثار شدت‌های مختلف برداشت بر گونهها، به منظور بهرهبرداری اصولیتر از مراتع، می‌تواند در اصلاح و احیای مراتع مؤثر واقع شود. هدف از این مطالعه بررسی تأثیر شدت‌های مختلف برداشت بر گونه کلید Ajugachamaecistus در منطقة کردان است. این گونه در منطقه مورد مطالعه ارزش علوفهای دارد. در این تحقیق، نخست یک منطقه کلید به مساحت یک هکتار انتخاب شد و در سال اول حصارکشی و قرق گردید. 40 پایه از گونه مذکور انتخاب شد و برداشت های 0 (شاهد)، 25، 50، و 75 درصد بر روی پایهها اعمال شد (هر 10 پایه یک تیمار). در فصل چرای منطقه، برداشت به صورت ماهیانه با قیچی باغبانی انجام گرفت. تأثیر تیمارهای برداشت با تغییرات ایجادشده در خصوصیات گونه تحت تیمار، شامل تولید علوفه و بذر، شادابی، مرگ و میر، و رشد اندام هوایی، بررسی شد. در نهایت، دادههایِ تولید با طرح اسپلیت پلات با تجزیه مرکب در سال و دادههایِ تولید بذر، شادابی، مرگ و میر، و رشد اندام های هوایی در نرمافزار SAS تجزیه شد. نتایج مطالعات آماری آثار سال و درصد برداشت بر تولید علوفه گونه مورد مطالعه نشان داد که اثر سطوح مختلف برداشت، سالهای مختلف، و اثر متقابل آنها بر تولید علوفه در سطح یک درصد معنی دار است. این امر بیانگر آن است که در سالهای مختلف با وضعیت آب و هوایی متفاوت میزان تولید متفاوت است. همچنین، نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد تولید بذر، بنیه و شادابی، مرگ و میر، و رشد اندامهای هوایی نیز تحت تأثیر سطوح مختلف برداشت و وضعیت آب و هوایی قرار دارند. در مجموع، با توجه به نتایج به دست‌آمده، مشخص شد آثار منفی برداشت بر روی گونه مورد نظر از بین سطوح برداشت اعمال‌شده در سطح 75 درصد مشهود است. به عبارتی، چرای سنگین تأثیر منفی بر گونة تحت تیمار دارد. بنابراین، برداشت تا سطح 75 درصد می‌تواند بقای گونه مذکور را به‌خطر اندازد و، در واقع، با برداشت تا سطح 50 درصد مشکل جدّی برای آن بهوجود نمی آید.
سیده زهره میردیلمی؛ اسماعیل شیدایی کرکج؛ موسی اکبرلو
چکیده
با توجه به اهمیت تغییرات پوشش گیاهی و آگاهی از روند تخریب یا بهبود آن در برنامهریزی و اعمال مدیریت صحیح بهرهبرداری از اراضی، این مطالعه به منظور بررسی اثر چرا بر مؤلفه‌های کمّی و کیفی پوشش گیاهی (شامل شکلِ زیستی، فرم رویشی، کلاس خوش‌خوراکی، خانوادههای گیاهی، و تنوع گونهای) و شناخت مهمترین آنها از لحاظ تغییرپذیری ...
بیشتر
با توجه به اهمیت تغییرات پوشش گیاهی و آگاهی از روند تخریب یا بهبود آن در برنامهریزی و اعمال مدیریت صحیح بهرهبرداری از اراضی، این مطالعه به منظور بررسی اثر چرا بر مؤلفه‌های کمّی و کیفی پوشش گیاهی (شامل شکلِ زیستی، فرم رویشی، کلاس خوش‌خوراکی، خانوادههای گیاهی، و تنوع گونهای) و شناخت مهمترین آنها از لحاظ تغییرپذیری در دو منطقة قرق و چراشده در دشت کالپوش واقع در استان گلستان انجام گرفته است. بدین منظور، در هر دو منطقه با استفاده از 78 پلات یک مترمربعی به روش سیستماتیک- تصادفی نمونه‌برداری شد. برای مقایسة مؤلفه‌های کمّی و کیفی پوشش گیاهی در دو منطقة قرق و چرا از آزمون تی- استیودنت و برای تعیین تغییرپذیرترین مؤلفهها در اثر اعمال مدیریتهای چرایی از تجزیة مؤلفه‌های اصلی (PCA) با استفاده از نرمافزار SPSS بهرهگیری شد. بر اساس مطالعة پوشش گیاهی در منطقه، 13 گونه به خانوادة Asteraceae و 10 گونه به خانوادة Poaceae تعلق دارد و نیز 69 گونة علفی، 13 گونة گراس، و 5 گونة بوتهای و درختچهای وجود دارد. نتایج آزمون تی- استیودنت نشاندهندة افزایش تراکم نسبی تروفیت، گیاهان کلاس I و کاهش کریپتوفیت، کلاس خوش‌خوراکی III در سایت قرق نسبت به سایت چراشده است. همچنین، نتایج حاکی از آن است که چرا سبب افزایش تاج پوشش نسبی بوته و کامفیت و کاهش فورب و تروفیت در منطقه شده است. مقایسة تراکم و تاج پوشش نسبی گونههای گیاهی در منطقة قرق و چراشده حاکی از اثرگذاری نسبتاً خوب حفاظت در ترمیم و بهبود ترکیب، افزایش تراکم، و تنوع گونهای است. نتایج تجزیة مؤلفه‌های اصلی نیز نشان داد که از بین مؤلفه‌های مختلف بیشترین تغییر بر اثر قرق در محور اصلی اول مربوط به فورب، همی کریپتوفیت، تروفیت، و خانوادههای گیاهی Appiacea و Brassicacea در جهت مثبت و میزان بوتهها در جهت منفی بوده است. در مؤلفة دوم خانوادههای گیاهی Asteracea و Papaveracea نیز بیشترین تغییر افزایشی را به خود اختصاص دادند.
صاحبه کریمی؛ شراره پورابراهیم؛ علی سلاجقه؛ آرش ملکیان؛ میشل استروچ؛ مارتین فولک؛ فلیکس ویتینگ
چکیده
حقابه محیطزیستی ترکیبی از کمیت، کیفیت و زمان‌بندی آب موردنیاز برای پایداری اکوسیستم آبی است. رودخانه کرج یکی از پنج رودخانه حفاظت‌شده کشور است که منبع مهم تأمین‌کننده آب آشامیدنی تهران و کرج، آب کشاورزی و منبع تأمین برق کشور است. این رودخانه درگذشته نیازهای محیطزیستی پایین‌دست را تأمین می‌کرده ولی در سالهای اخیر و به دلیل ...
بیشتر
حقابه محیطزیستی ترکیبی از کمیت، کیفیت و زمان‌بندی آب موردنیاز برای پایداری اکوسیستم آبی است. رودخانه کرج یکی از پنج رودخانه حفاظت‌شده کشور است که منبع مهم تأمین‌کننده آب آشامیدنی تهران و کرج، آب کشاورزی و منبع تأمین برق کشور است. این رودخانه درگذشته نیازهای محیطزیستی پایین‌دست را تأمین می‌کرده ولی در سالهای اخیر و به دلیل رشد مصرف آب کلان‌شهر تهران و کرج بخش عمده آب این رودخانه برای مصرف شرب تخصیص می‌یابد و این مسئله حیات زیستمندان وابسته به آن را درخطر قرار داده است. مقاله حاضر باهدف تعیین دامنه قابل‌قبول حقابه محیطزیستی رودخانه کرج و مقایسه آن با مقدار برآورد شده توسط وزارت نیرو صورت گرفته است. بدین منظور، ابتدا با استفاده از روشهای منحنی تداوم جریان (Q90 و Q95) و شاخص‌های تغییرپذیری جریان، حقابه زیست محیطی رودخانه در سطح زیرحوزه و در مقیاس زمانی ماهانه محاسبه گردید که به‌این‌ترتیب سهم زیرحوزه‌های مختلف در تأمین حقابه مشخص شده و می‌تواند جهت مدیریت حوزه‌های آبخیز مدنظر قرار گیرد. نتایج نشان داد که روش منحنی تداوم جریان Q95 بالاترین و تنانت اصلاح‌شده وزارت نیرو کمترین مقادیر را برآورد می‌کنند، برای مثال در آخرین ایستگاه (سیرا-کرج) مقدار Q95 میانگین ماهانه 5/75 m3/s است درحالی‌که مقدار میانگین برآورد شده از تنانت m3/s 2/35 میباشد. درنهایت، مقادیر به‌دست‌آمده به‌وسیله روش منحنی تداوم جریان بهعنوان حد بالا و شاخص تغییرپذیری جریان بهعنوان حد پایین حقابه رودخانه کرج بهصورت ماهانه پیشنهاد شد.
سید حمیدرضا صادقی؛ محسن ذبیحی؛ مهدی وفاخواه
چکیده
با توجه به نقش انکارناپذیر عامل فرسایندگی باران در شروع فرسایش آبی، مطالعه ویژگی‌های مختلف آن نقش مهمی در مدیریت بهینه منابع خاک و آب دارد. از طرفی عامل فرسایندگی باران در بسیاری از مدلهای برآورد فرسایش و به‌منظور اهداف حفاظت خاک و آب استفاده میشود. حال آنکه مطالعۀ کاملی در خصوص بررسی اثر طول و دورۀ آماری و همچنین تعداد ایستگاه‌های ...
بیشتر
با توجه به نقش انکارناپذیر عامل فرسایندگی باران در شروع فرسایش آبی، مطالعه ویژگی‌های مختلف آن نقش مهمی در مدیریت بهینه منابع خاک و آب دارد. از طرفی عامل فرسایندگی باران در بسیاری از مدلهای برآورد فرسایش و به‌منظور اهداف حفاظت خاک و آب استفاده میشود. حال آنکه مطالعۀ کاملی در خصوص بررسی اثر طول و دورۀ آماری و همچنین تعداد ایستگاه‌های مورد استفاده بر تغییرپذیری مقدار عامل فرسایندگی باران انجام نشده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی عامل فرسایندگی باران در مقیاسهای زمانی مختلف و نیز نقش طول، دورۀ آماری و تعداد ایستگاه‌ها بر مقدار عامل فرسایندگی ویشمایر و اسمیت در هفتاد ایستگاه مطالعاتی با دورۀ مشترک آماری بیست سال در مقایسه با تحلیل‌های انجام شده در سطح کشور با هجده ایستگاه و دورۀ مشترک آماری بیست و سه سال و در دو دورۀ مطالعاتی متفاوت در ایران انجام شده است. بدین منظور مقدار عامل فرسایندگی بیش از دوازده هزار رگبار در پژوهش حاضر محاسبه و تغییرات زمانی آن در مقیاسهای مختلف زمانی با استفاده از آزمون t مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج بهدست آمده، مقادیر حداکثر و حداقل فرسایندگی ماه‌ها و فصلها در مطالعۀ حاضر و پیشین مشابهت نداشته است. همچنین نتایج حاصل از آزمون t دلالت بر اختلاف معنی‌دار بین مقادیر عامل فرسایندگی باران در برخی ماه‌ها (05/0>p) و فصلها (05/0>p) در پژوهش‌های مورد نظر داشته است. حال آنکه اختلاف بین مقادیر فرسایندگی سالانه در پژوهش مورد نظر معنی‌دار (05/0<p) نبوده است.
طیبه مصباح‌زاده؛ حسن احمدی
چکیده
تحرک تپه‌های ماسه‌ای یکی از مشکلات جدی در مناطق خشک است. رژیم باد، فراوانی، جهت وزش و سرعت باد می‌تواند از عوامل موثر در شکل‌گیری تپه‌های ماسه‌ای باشد. مقدار انرژی باد و تغییر آن در جهت‌های مختلف (رژیم بادی) تأثیر زیادی روی مرفولوژی، نگهداری و تغییر شکل رخساره‌های فرسایش بادی دارد. در این پژوهش با تجزیه و تحلیل آماری دادههای بادسنجی ...
بیشتر
تحرک تپه‌های ماسه‌ای یکی از مشکلات جدی در مناطق خشک است. رژیم باد، فراوانی، جهت وزش و سرعت باد می‌تواند از عوامل موثر در شکل‌گیری تپه‌های ماسه‌ای باشد. مقدار انرژی باد و تغییر آن در جهت‌های مختلف (رژیم بادی) تأثیر زیادی روی مرفولوژی، نگهداری و تغییر شکل رخساره‌های فرسایش بادی دارد. در این پژوهش با تجزیه و تحلیل آماری دادههای بادسنجی در منطقه کاشان، نقش رژیم بادی در حجم و جهت انتقال رسوبات مورد بررسی قرار گرفت. مقدار پتانسیل حمل ماسه در منطقه کاشان حدود 8/100 واحد برداری است که بر پایه طبقهبندی فرایبرگر و دین (1979) از نظر قدرت فرسایشی باد در کلاس کم قرار میگیرد و دبی حمل ماسه براساس معادله لتو– لتو (1978) برابر 358/2 مترمکعب بر متر بر سال(m3/m.year) میباشد، الگوی وزش باد در بهار از سمت غرب میباشد که متفاوت با فصلهای دیگر است و همچنین بیشترین درصد فراوانی بادهای بیشتر از سرعت آستانه فرسایش در این فصل مشاهده شد. مقدارشاخص همگنی (UD)1 برای این منطقه 64/0میباشد که زمینه را برای ایجاد تپه‌های عرضی (بارخانوئیدی) فراهم کرده است.
سمیه شریفی؛ فاطمه محمدزاده؛ علی اکبر کریمیان؛ سید حمید رضا میرقادری
چکیده
امروزه افزایش رشد جمعیت و نیاز به مواد غذایی باعث گردیده فشار بر عرصه‌های منابع طبیعی بهویژه در تبدیل این اراضی به اراضی کشاورزی، روزبه‌روز در حال افزایش است؛ به‌طوری‌که در بعضی مناطق، مردم مراتع شیب‌دار اطراف روستای خود را که شرایط بارندگی مناسبی دارد، تغییر داده و به دیم‌کاری می‌پردازند؛ همین عامل سبب تسریع تجزیه ماده آلی ...
بیشتر
امروزه افزایش رشد جمعیت و نیاز به مواد غذایی باعث گردیده فشار بر عرصه‌های منابع طبیعی بهویژه در تبدیل این اراضی به اراضی کشاورزی، روزبه‌روز در حال افزایش است؛ به‌طوری‌که در بعضی مناطق، مردم مراتع شیب‌دار اطراف روستای خود را که شرایط بارندگی مناسبی دارد، تغییر داده و به دیم‌کاری می‌پردازند؛ همین عامل سبب تسریع تجزیه ماده آلی و سایر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک شده و بازدهی اراضی را تحت تأثیر قرار میدهد. دولت به‌منظور حفاظت خاک این مناطق اقدام به اجرای پروژههای آبخیزداری متعدد کرده که از یکی از این پروژهها، پروژه تبدیل اراضی دیم منطقه به باغات بادام میباشد. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه تأثیرات دیمزارها بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و ارزیابی اقتصادی اراضی دیم گندم و باغات بادام دیم انجام‌شده است. به همین منظور از سه کاربری مرتع، باغات دیم و دیمزار از دو عمق 30-0 و 60-30 سانتیمتری خاک و در 3 تکرار اقدام به نمونه‌گیری از خاک گردید. نتایج نشان داد که طرح تبدیل دیمزارهای کم بازده به باغات بادام دیم باعث بهبود میزان کیفیت خاک (حاصلخیزی) در این منطقه شده است. همچنین نتایج ارزیابی اقتصادی کاربریهای مختلف نشان داد که نسبت فایده به هزینه برای گندم‌کاری دیم 57/0 است؛ درحالی‌که برای پروژه بادامکاری بین 2 تا 7/3 یعنی حدود 4 تا 7 برابر است. بنابراین پروژه بادامکاری دیم توان مالی روستائیان را افزایش داده است.
سید حسن کابلی؛ فرهاد فخری؛ علی اشرف جعفری؛ پرویز بیات
چکیده
گیاهان مختلف اثرات متفاوتی را بر روی ویژگی‌های محیط اطراف خود بهویژه خاک دارند. ویژگی‌های خاک نیز بر اثرات متفاوت این گیاهان بر روی آنها مؤثر است. اثر گیاهان بر تغییرات خاک مثبت یا منفی ارزیابی شده است. این تحقیق با هدف ارزیابی میزان و نوع تأثیر گیاه لگجی (Capparis spinosa L.) بر روی خصوصیات خاک سه منطقه با ویژگی‌های متفاوت خاک صورت گرفت. ...
بیشتر
گیاهان مختلف اثرات متفاوتی را بر روی ویژگی‌های محیط اطراف خود بهویژه خاک دارند. ویژگی‌های خاک نیز بر اثرات متفاوت این گیاهان بر روی آنها مؤثر است. اثر گیاهان بر تغییرات خاک مثبت یا منفی ارزیابی شده است. این تحقیق با هدف ارزیابی میزان و نوع تأثیر گیاه لگجی (Capparis spinosa L.) بر روی خصوصیات خاک سه منطقه با ویژگی‌های متفاوت خاک صورت گرفت. خاکهای زیر اشکوب گیاه لگجی در سه عمق 30-0 و 60-30 و 90-60 سانتیمتری در مقایسه با خاکهای بدون پوشش گیاهی در بین محل استقرار این گیاه در سه منطقۀ مختلف جغرافیایی با شش تکرار و مجموعاً 108 نمونه برداشت و در آزمایشگاه برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی نمونه‌ها اندازه گیری شد. برای پردازش آماری نتایج از نرم افزار SPSS.21 و برای مقایسۀ خصوصیات اندازهگیری شده از آزمون‌های F و T غیر جفتی استفاده شد. نتایج بهدست آمده نشان میدهد اثرات گیاه لگجی برروی خصوصیات خاکهای شور به صورت کاهش معنی‌دار و چشمگیر شوری و املاح خاک، کاهش SAR و بهبود برخی خصوصیات حاصلخیزی مانند افزایش پتاسیم قابل استفاده در این مناطق بود. در خاکهای دارای بافت سبک و متوسط غیر شور، افزایش معنی‌دار میزان پتاسیم قابل استفاده و کاهش SAR در خاک زیراشکوب لگجی مشهود بود. بنابراین با توجه به اثرات مثبت اکولوژیکی این گیاه میتوان آن را به عنوان گزینهای مطلوب به منظور استفاده در اراضی بیابانی و بهبود وضعیت پوشش گیاهی مورد استفاده قرار داد.
علی گلکاریان؛ داود داودی مقدم؛ سید امیر نقیبی؛ مسعود عشقی زاده
چکیده
فرسایش خاک،بی‌شک، یکی از مهمترین مسائل و مشکلات موجود در عرصه‌های طبیعی کشور بوده و آثارِ مخربی در اکوسیستم‌‌های مرتعی به جای می‌گذارد. تحقیق حاضر، به منظور ارزیابی توانایی و قابلیت مدل[1] RHEM در برآورد میزان رسوب دامنه‌های مرتعی مناطق خشک، در حوزة آبخیز زوجی شهید نوری کاخک انجام شد. مدل RHEM یک مدل ریاضی، توزیعی، و فیزیکی ...
بیشتر
فرسایش خاک،بی‌شک، یکی از مهمترین مسائل و مشکلات موجود در عرصه‌های طبیعی کشور بوده و آثارِ مخربی در اکوسیستم‌‌های مرتعی به جای می‌گذارد. تحقیق حاضر، به منظور ارزیابی توانایی و قابلیت مدل[1] RHEM در برآورد میزان رسوب دامنه‌های مرتعی مناطق خشک، در حوزة آبخیز زوجی شهید نوری کاخک انجام شد. مدل RHEM یک مدل ریاضی، توزیعی، و فیزیکی است که قادر به شبیه‌سازی فرایندهای هیدرولوژیکی و فرسایشی از طریق اطلاعات اقلیم و خصوصیات دامنه است. میزان رسوب در 18 پلات فرسایشی در دو زیرحوزه‌ـ شاهد و نمونه‌ـ اندازهگیری شد. به منظور اجرای مدل، پارامترهای اقلیم، بافت خاک، طول شیب، تندی شیب، تاج پوشش، و پوشش زمین اندازهگیری شد و با ورود به مدل مقادیر رسوب و رواناب سالانه برآورد گردید. نتایج نشاندهندة عدم اختلاف معنی‌دار در سطح 5 درصد بین دادههای مشاهده‌ای و برآوردی‌ـ چه در بررسی کلیة پلات‌های فرسایشی و چه در بررسی میانگین داده‌ها‌ـدر سه جهت مختلف قرارگیری پلات‌ها است. همچنین، نتایج مبیّنِ توانایی مدل در تعیین تأثیر کمّی اقدامات مختلف حفاظت خاک در فرایندهای هیدرولوژیکی و فرسایش خاک است. در مجموع، بررسی‌ها بیانگر توانایی مناسب مدل برای کاربرد در دامنه‌های مرتعی مشابه با شرایط تحقیق است. [1]. Rangeland Hydrology and Erosion Model
سحر صمدی خانقاه؛ اردوان قربانی؛ مهدی معمری؛ معصومه عباسی خالکی
چکیده
هدف این تحقیق بررسی عوامل بومشناختی مؤثر بر پراکنش چهار گونۀ Trifolium repense، T. pratense، T. micranthumو T. compestre در مراتع فندوقلوی شهرستان نمین در استان اردبیل بوده است. نمونه‌برداری در مکان‌های حضور و عدم حضور گونهها در سطح شش مکان بهصورت تصادفی انجام شد. در تمامی مکانها عوامل پستی و بلندی، اقلیمی، پوشش سطحی و تراکم گونههای مورد مطالعه ...
بیشتر
هدف این تحقیق بررسی عوامل بومشناختی مؤثر بر پراکنش چهار گونۀ Trifolium repense، T. pratense، T. micranthumو T. compestre در مراتع فندوقلوی شهرستان نمین در استان اردبیل بوده است. نمونه‌برداری در مکان‌های حضور و عدم حضور گونهها در سطح شش مکان بهصورت تصادفی انجام شد. در تمامی مکانها عوامل پستی و بلندی، اقلیمی، پوشش سطحی و تراکم گونههای مورد مطالعه اندازهگیری شد. از هر ترانسکت، نمونۀ خاک از عمق ریشهدوانی گونهها برداشت شد و پارامترهای اسیدیته، قابلیت هدایت الکتریکی، بافت خاک، آهک، کلسیم، منیزیم، سدیم، فسفر، پتاسیم، مادۀ آلی، رس قابل انتشار و رطوبت حجمی خاک اندازهگیری شد. بررسی اختلاف معنی‌داری اثر عوامل محیطی بر حضور و عدم حضور گونههای مورد مطالعه با تجزیه واریانس یک‌طرفه و مقایسۀ میانگین خصوصیات اندازهگیری شده با آزمون دانکن انجام شد. برای تعیین درجۀ اهمیت متغیرهای محیطی در تمایز مکانها و انتشار گونههای مورد مطالعه، از آنالیز تشخیص استفاده شد. نتایج نشان داد متغیرهای قابلیت هدایت الکتریکی، شیب، سدیم، مادۀ آلی (P<0/05) و متغیرهای ارتفاع از سطح دریا، بارندگی، دما، اسیدیته، پتاسیم، فسفر، درصد رس، سیلت، رس قابل انتشار و خاک لخت (P<0/01) بین مکان‌های حضور و عدمحضور گونهها تفاوت معنی‌داری با یکدیگر داشتند. با توجه به نتایج آنالیز تشخیص، چهار تابع بهترتیب 50/78، 60/15، 80/5 و 10/0 درصد و در مجموع 100 درصد از واریانس کل دادهها را توجیه کردند. در مجموع چهار عامل شامل دما، قابلیت هدایت الکتریکی، پتاسیم و رس بهعنوان مهمترین عوامل در گسترش گونههای T. repense، T. pratense، T. micranthum و T. compestre تشخیص داده شدند.
اصغر مصلح آرانی؛ حمید عظیم زاده؛ محمد رضا اختصاصی؛ ندا ایمان طلب؛ علی دولتی
چکیده
این پژوهش، با تکیه بر مقایسة واکنش‌های متفاوت مورفولوژیک دو گونة کلیر Capparis decidua)) و لگجیC. spinosa) )، ارتباط بین بعضی از عوامل مؤثر در شکل‌زایی نبکا را بررسی مینماید.به منظور بررسی واکنش‌های مورفولوژیک دو گونة مورد اشاره به تشکیل نبکا، 9 نبکا‌ی لگجی با سنین متفاوت به طور تصادفی انتخاب شد. سپس، تعداد و اندازة ریشه‌های نابجا و تعداد ...
بیشتر
این پژوهش، با تکیه بر مقایسة واکنش‌های متفاوت مورفولوژیک دو گونة کلیر Capparis decidua)) و لگجیC. spinosa) )، ارتباط بین بعضی از عوامل مؤثر در شکل‌زایی نبکا را بررسی مینماید.به منظور بررسی واکنش‌های مورفولوژیک دو گونة مورد اشاره به تشکیل نبکا، 9 نبکا‌ی لگجی با سنین متفاوت به طور تصادفی انتخاب شد. سپس، تعداد و اندازة ریشه‌های نابجا و تعداد شاخه و جوانه در طول ساقه شمارش شد. نتایج نشان داد که وزن بخش زنده (سبز) و غیرزندة پایه‌هایی از گیاه لگجی تشکیل‌دهندة نبکا به طور معنی‌داری از پایه‌های شاهد هم‌‌سن خود بیشتر است. در لگجی، نبکا در ابتدا با افزایش تعداد جوانهها و شاخه‌ها باعث تحریک رشد میشود، ولی، در نهایت، باعث خشکیدگی کامل گیاه میگردد. در کلیر، تشکیل نبکا باعث ریشه‌زایی (ریشه‌های نابجا) در شاخه‌های مدفون‌شده میشود. همچنین، با افزایش حجم نبکا، بر تعداد شاخه یا جوانه در کلیر افزوده نشد. علاوه بر آن، ریشة نابجایی در پایه‌های کلیرِ فاقد نبکا ملاحظه نشد. نتایج بررسی نحوة انشعاب شاخه‌ها نشان داد که گونة کلیر به دو روش باعث ایجاد نبکا میشود. کلیر در میان‌سالی پاجوش‌های فراوانی تولید می‌کند. تشکیل پاجوشها در اطراف و در قسمت یقة گیاهِ کلیر باعث تجمع رسوبات و تشکیل نبکا میشود. شاخة پاجوش‌های مدفون‌شده در نبکا، با افزایش حجم نبکا، ریشه‌های نابجا تولید مینماید و پایة مادری به‌تدریج ضعیف میشود و نهایتاً خشک میشود. حالت دوم تشکیل نبکا مشابه لگجی است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، مشخص شد که گونة کلیر واکنش‌های مورفولوژیک سازگارتری نسبت به لگجی در برابر تشکیل نبکا دارد.
مهدی قربانی؛ حسین آذرنیوند؛ علی اکبر مهرابی؛ سوسن باستانی؛ محمد جعفری؛ هوشنگ نایبی
چکیده
از چندین دهه گذشته، ابعاد انسانی در تصدی گری منابع طبیعی با تاکید بر ساختار شبکه‌های اجتماعی درگیر در فرآیند مدیریت مشارکتی منابع طبیعی مورد تاکید قرار گرفته است. تحلیل شبکه، ابزاری کارآمد در سنجش انسجام نهادی و اجتماعی در شبکه مدیریتی مرتع بوده و قادر است فرآیند تصمیم گیری بین نهادی را بهبود بخشیده و هماهنگی بین نهادهای کلیدی را ...
بیشتر
از چندین دهه گذشته، ابعاد انسانی در تصدی گری منابع طبیعی با تاکید بر ساختار شبکه‌های اجتماعی درگیر در فرآیند مدیریت مشارکتی منابع طبیعی مورد تاکید قرار گرفته است. تحلیل شبکه، ابزاری کارآمد در سنجش انسجام نهادی و اجتماعی در شبکه مدیریتی مرتع بوده و قادر است فرآیند تصمیم گیری بین نهادی را بهبود بخشیده و هماهنگی بین نهادهای کلیدی را تقویت نماید. در این تحقیق پیوندهای اعتماد و مشارکت بین نهادها و بهره برداران مرتبط با مرتع در منطقه طالقان در فرآیند مدیریت مشارکتی مرتع با رویکرد تحلیل شبکه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد استفاده در این تحقیق روش کمی تحلیل شبکه بوده که شاخص های کمی در سطح کلان شبکه اندازه گیری شده اند. نتایج این تحقیق نشان میدهد که دو نهاد اداره دامپزشکی و شورای روستا با توجه به دارا بودن تراکم بالای پیوندهای اعتماد و مشارکت با بهره برداران مرتع، میتوانند نقش کلیدی در سیاست گذاری مرتع ایفا نمایند. همچنین دو شبکه اعتماد و مشارکت بین اداره دامپزشکی و بهره برداران مرتع پایداری بیشتری نسبت به سایر نهادها داشته ولی به طور کلی شبکه اعتماد و مشارکت بین کلیه نهادها و بهره برداران از پایداری کمی برخوردار است. نتایج آماری نشان دهنده همبستگی 70 درصدی بین دو شبکه اعتماد و مشارکت بین نهادها و بهره برداران مرتع است. بر این اساس روش تحلیل شبکه اجتماعی قادر است مدیران و برنامه ریزان منابع طبیعی را در شناخت چالش‌های پیش روی عملیاتی نمودن مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و سیاست گذاری جهت بر طرف نمودن این چالشها یاری نماید.
نیره غضنفرپور؛ سادات فیض نیا؛ حسن احمدی؛ محمد جعفری؛ مسعود نصری
چکیده
برآورد مقادیر هدررفت خاک از طریق اندازهگیری شاخص‌های میدانی روشی کم‌هزینه و برای یادگیری و استفادة کاربران آسان است. به منظور اندازهگیری و ارزیابی مقادیر هدررفت خاک برآوردشده با روش شاخص‌های میدانی در حوضة آبخیز شهرک، نخست نقشة واحدهای کاری تهیه و شاخص‌های میدانی در واحدهای کاری اندازهگیری شد. پس از واسنجی و اعتبارسنجی ...
بیشتر
برآورد مقادیر هدررفت خاک از طریق اندازهگیری شاخص‌های میدانی روشی کم‌هزینه و برای یادگیری و استفادة کاربران آسان است. به منظور اندازهگیری و ارزیابی مقادیر هدررفت خاک برآوردشده با روش شاخص‌های میدانی در حوضة آبخیز شهرک، نخست نقشة واحدهای کاری تهیه و شاخص‌های میدانی در واحدهای کاری اندازهگیری شد. پس از واسنجی و اعتبارسنجی مدل EPM برای منطقة مورد مطالعه، صحت مقادیر هدررفت خاک اندازهگیریشده با شاخص‌های میدانی با استفاده از مدل تجربی مذکور ارزیابی شد. مقدار میانگین خطای نسبی کم (برابر 6/7) و ضریب همبستگی بالا (برابر 9/0) بین مقادیر هدررفت خاک برآوردشده به روش شاخص‌های میدانی و مدل EPM نشاندهندة صحت روش شاخص‌های میدانی در برآورد هدررفت خاک منطقة مورد مطالعه است. مقادیر میانگین فرسایش خاک مربوط به شاخص رخنمون سنگ 61/47 تن در هکتار، تجمع رسوب پشت مانع 78/34 تن در هکتار، پدستال 61/22 تن در هکتار، فرسایش شیاری 67/5 تن در هکتار، زهکش اراضی 21/2 تن در هکتار و فرسایش خندقی 17/2 تن در هکتار بهدست آمد.
فاطمه هادیان؛ رضا جعفری؛ حسین بشری؛ سعید سلطانی
چکیده
بارش یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در تغییرات پوشش گیاهی، به‌خصوص در اکوسیستم‌‌های خشک و نیمه‌خشک، است. با توجه به اینکه چگونگی شرایط رطوبتی خاک در تغییرات گیاهان بسیار تأثیرگذار است، پایش خشک‌سالی و تغییرات پوشش گیاهی از مهمترین ابزار‌های مدیریتی در این اکوسیستم‌هاست. امروزه، از تصاویر ماهوارهای به عنوان روشی نسبتاً ...
بیشتر
بارش یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در تغییرات پوشش گیاهی، به‌خصوص در اکوسیستم‌‌های خشک و نیمه‌خشک، است. با توجه به اینکه چگونگی شرایط رطوبتی خاک در تغییرات گیاهان بسیار تأثیرگذار است، پایش خشک‌سالی و تغییرات پوشش گیاهی از مهمترین ابزار‌های مدیریتی در این اکوسیستم‌هاست. امروزه، از تصاویر ماهوارهای به عنوان روشی نسبتاً کم‌هزینه و سریع برای مطالعة پوشش گیاهی در مقیاسهای متفاوت استفاده میشود که با بررسی خصوصیات طیفی گیاهان تغییرات آنها ارزیابی میگردد. این مطالعه با هدف بررسی و پایش تغییرات پوشش گیاهی در 4 تیپ مرتعی و یک تیپ جنگلی بین سالهای ۱۳۷۶ـ ۱۳۸۸ در بخشی از جنوب اصفهان و جنوب شرقی استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. با استفاده از روش نمونه‌برداری زمینی درصد تاج‌پوشش گیاهی در تیپ‌‌های گیاهی مختلف با استفاده از روش قدم نقطه در 10 سایت نمونه‌برداری در هر تیپ گیاهی (6000 نقطه در هر تیپ گیاهی) انجام شد. سپس، با استفاده از آنالیز همبستگی امکان استفاده از دادههای ماهوارهای اخذشده از یک تصویر سال 1388 ماهوارة لندست برای مطالعة پوشش گیاهی مناطق مورد مطالعه بررسی شد. برای پایش تغییرات پوشش گیاهی، تعداد 12 سری تصاویر لندست مربوط به دورة نیمة اول خرداد سالهای ۱۳۷۶ـ ۱۳۸۸ برای محاسبة شاخص NDVI تهیه شد. بر اساس نتایج، شاخص NDVI در سال 1388 همبستگی معنا‌داری با تاج‌پوشش گیاهی در کلیة تیپ‌‌های مورد مطالعه داشت. بررسی تغییرات تاج‌پوشش گیاهی نشان داد که میزان تأثیرات بارش در تیپ‌‌های مورد مطالعه، بسته به فرم رویشی و شرایط اکولوژیکی مناطق مورد مطالعه، با یکدیگر متفاوت است، به طوری که پوشش گیاهی در مناطق مرتعی بیشترین همبستگی را با بارش فصل بهار و در منطقة جنگلی با بارش سالیانه داشت. همچنین، در مناطق مرتعی نیز تأثیرات بارش، بر حسب نوع گونة گیاهی غالب، متفاوت بود. در این منطقه بیشترین همبستگی میان بارش و تغییرات شاخص گیاهی در تیپ علفزار دیده شد که نشاندهندة کارایی شاخص NDVI در ارزیابی آثار و مدیریت خشک‌سالی است.
طیبه مصباح زاده؛ حسن احمدی؛ فریدون سرمدیان؛ محمد جعفری؛ حسین آذرنیوند؛ محمد زارع چاهوکی؛ مریم رستمی
چکیده
این تحقیق جهت ارائة مدلی برای تهیة نقشة شوری با استفاده از دادههای TM و مقدار شوری (هدایت الکتریکی) در منطقة بوئین‌زهرا انجام گرفت. پردازش‌های لازم، مانند آنالیز مؤلفه‌های اصلی و ایجاد شاخص‌های مختلف بر روی باندهای اصلی انجام شد. 38 نمونه خاک به روش نمونه‌گیری تصادفی (در داخل شبکه‌های 1×1 کیلومتری) از اعماق مختلف خاک برداشت شد. ...
بیشتر
این تحقیق جهت ارائة مدلی برای تهیة نقشة شوری با استفاده از دادههای TM و مقدار شوری (هدایت الکتریکی) در منطقة بوئین‌زهرا انجام گرفت. پردازش‌های لازم، مانند آنالیز مؤلفه‌های اصلی و ایجاد شاخص‌های مختلف بر روی باندهای اصلی انجام شد. 38 نمونه خاک به روش نمونه‌گیری تصادفی (در داخل شبکه‌های 1×1 کیلومتری) از اعماق مختلف خاک برداشت شد. مختصات دقیق پروفیلها، به کمک GPS، در طی عملیات صحرایی ثبت شد و در عصارة اشباع هدایت الکتریکی (میانگین EC افق شناسایی سطحی خاک تا عمق 0 ـ 15 سانتیمتری) اندازهگیری شد. ارزش‌های طیفی باندهای اصلی و شاخص‌های ساختهشده با مقادیر هدایت الکتریکی مربوط به 80 درصد نمونه‌ها بررسی شد. نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیونی نشان میدهد در سطح آماری 99 درصد همبستگی معنی‌داری بین EC با باندهای اصلی و شاخص‌های SI1، SI2، SI3، BI، و NDMI وجود دارد. دقتِ مدل با استفاده از 20 درصد نمونه‌ها ارزیابی شد. نتایج نشان داد که مدل به‌دست‌آمده می‌تواند با ME و RMSE 08/0 و 53/2 dSm-1شوری خاک را پیشبینی کند.
مصطفی فیروزروز؛ مهدی قربانی؛ رضا عرفانزاده
چکیده
دانش بومی هر سرزمین چگونگی فهم و نگرش مردم به جهان بوده که نتیجه سالها تجربه نیاکان در بهرهبرداری بهینه از منابع پیرامون انسانها را نشان میدهد. پافشاری بر انتقال فناوری و بیتوجهی به دانش بومی نه‌تنها باعث تخریب رابطه انسان با محیط وی شده است که موجبات بروز خلل در برنامههای توسعه پایدار را نیز فراهم آورده است. این تحقیق ...
بیشتر
دانش بومی هر سرزمین چگونگی فهم و نگرش مردم به جهان بوده که نتیجه سالها تجربه نیاکان در بهرهبرداری بهینه از منابع پیرامون انسانها را نشان میدهد. پافشاری بر انتقال فناوری و بیتوجهی به دانش بومی نه‌تنها باعث تخریب رابطه انسان با محیط وی شده است که موجبات بروز خلل در برنامههای توسعه پایدار را نیز فراهم آورده است. این تحقیق با مرور بخشی از دانش بومی منطقه بر سنتهای محلی در تولید و مدیریت فرآوردههای شیر دامهای گوسفندی مردم روستای تاکُر از توابع بخش بلده، شهرستان نور تأکید مینماید. روش مطالعاتی این تحقیق بر مبنای روشهای پیمایشی است که جهت تولید اطلاعات از روشهای کیفی مشاهده مستقیم، مشاهده مشارکتی و مصاحبه سازمانیافته با گروههای هدف استفاده شده است. نتایج این تحقیق شامل تحلیل دانشبومی گلهداران در مدیریت دام و شناخت ابعاد مختلف دانشبومی در فرآوری و تقسیم مشتقات شیری در قالب تعاونی سنتی "عیارگیری" و "شاخوپی" است. بر اساس نتایج این تحقیق میتوان بیان نمود که گلهداران در روستای مورد مطالعه، جهت مدیریت دام و فرآوری شیر آنها، سازمان اجتماعی را بر اساس آداب‌ورسوم محلی شکل دادهاند. این سازمان نوعی سرمایه اجتماعی برای بهرهبرداران محسوب میشود. درنهایت میتوان بیان نمود پایداری اقتصادی معیشتی بهرهبرداران در این منطقه وابسته به پایداری و تقویت انسجام و سرمایه اجتماعی در شبکه بهرهبرداران مرتع است.
امید رحمتی؛ علی اکبر نظری سامانی؛ نریمان محمودی؛ بهرام چوبین
چکیده
یکی از راههای خارج شدن از بحران افت سطح آب زیرزمینی، اجرای پروژههای تغذیۀ مصنوعی است که باعث انتقال آب از سطح زمین به داخل آن و متعادل کردن سطح ایستابی میگردد. تعیین مکان مناسب برای تغذیۀ مصنوعی، خود یکی از مهمترین مراحل اجرای این گونه پروژهها است. در این پژوهش، قابلیت کاربرد تکنیک شبکهبندی و روش AHP برای پهنهبندی ...
بیشتر
یکی از راههای خارج شدن از بحران افت سطح آب زیرزمینی، اجرای پروژههای تغذیۀ مصنوعی است که باعث انتقال آب از سطح زمین به داخل آن و متعادل کردن سطح ایستابی میگردد. تعیین مکان مناسب برای تغذیۀ مصنوعی، خود یکی از مهمترین مراحل اجرای این گونه پروژهها است. در این پژوهش، قابلیت کاربرد تکنیک شبکهبندی و روش AHP برای پهنهبندی پتانسیل تغذیۀ مصنوعی آب زیرزمینی مورد ارزیابی قرار گرفت. به همین منظور در حوزۀ آبخیز چمشور برای مراتع در نظر گرفته شده، شبکهبندی با اندازۀ سلول 1/0 کیلومترمربع تعریف گردید و پارامترهای زمینشناسی، شیب، ضخامت لایۀ غیراشباع، هدایت الکتریکی و قابلیت انتقال برای ورود به مدل انتخاب شد. نقشۀ پهنهبندی پتانسیل تغذیۀ مصنوعی برای اجرای تغذیۀ مصنوعی با استفاده از تکنیک شبکهبندی، روش وزندهی AHP و ترکیب خطی وزنی تهیه گردید. برای ارزیابی مدل از سامانۀ تغذیۀ مصنوعی اجرا شده در حوزۀ آبخیز مورد مطالعه استفاده شد که عملکرد موفقی در زمینۀ متعادل کردن سطح سفرۀ آب زیرزمینی، کاهش سیلابهای مخرب و افزایش پوشش گیاهی داشته است. در نهایت، دقت مدل AHP همراه با تکنیک شبکهبندی 5/87 درصد به دست آمد. بنابراین، پهنهبندی پتانسیل تغذیۀ مصنوعی حاصل از تکنیک شبکهبندی و روش AHP قابل اطمینان بوده و استفاده از آن در مکانیابی سامانههای پخش سیلاب به منظور تغذیۀ مصنوعی آب زیرزمینی پیشنهاد میگردد.
یوسف عظیمی؛ سلمان زارع؛ حمید سرخیل؛ جواد بداق جمالی؛ سیامک حشمتی
چکیده
یکی از روشهای معمول برای کنترل حرکت ماسههای روان و کنترل گرد و غبارهای حاصله، مالچ پاشی بر سطح آنها است. با وجود استفادههای مکرر از مالچهای نفتی، به دلیل هزینههای بسیار سنگین و مشکلات زیستمحیطی، پژوهشها و تلاشها برای تولید مالچهای جدید سازگار با محیطزیست رو به افزایش است. در این تحقیق، از نسبتهای مختلف ...
بیشتر
یکی از روشهای معمول برای کنترل حرکت ماسههای روان و کنترل گرد و غبارهای حاصله، مالچ پاشی بر سطح آنها است. با وجود استفادههای مکرر از مالچهای نفتی، به دلیل هزینههای بسیار سنگین و مشکلات زیستمحیطی، پژوهشها و تلاشها برای تولید مالچهای جدید سازگار با محیطزیست رو به افزایش است. در این تحقیق، از نسبتهای مختلف سیمان، آهک، ماسه بادی و سرباره فولاد بهعنوان مالچ سیمانی-سربارهای برای تثبیت نمونههای ماسهزارهای منطقة رباط کریم استفاده شده است. استفاده از سرباره فولاد به دلیل مزیتهای زیستمحیطی حذف پسماند و خاصیت پوزلانی آن برای جایگزینی به جای قسمتی از سیمان میباشد. برای یافتن اختلاط بهینه و کاهش نمونههای آزمایشگاهی از روش طراحی آزمایش مخلوط استفاده شد و تأثیر درصد مختلف مواد تشکیل دهنده بر مقاومت برشی، فشاری، ضربهای و درصد رطوبت تیمارهای مالچ سیمانی-سربارهای بررسی شد. نتایج نشان میدهد که افزودن سرباره باعث افزایش مقاومت فشاری و برشی و همچنین قابلیت نگهداری رطوبت در مالچ ترکیبی جدید میشود. درنهایت با توسعة مدل ریاضی نتایج آزمایشها، شش حالت مختلف برای بهینهسازی ترکیب مالچ سیمانی-سربارهای در نظر گرفته شد، که تیمار 731/68% ماسه، 27% سیمان، 979/2% سرباره فولاد و 3/1% آهک، بهترین ترکیب با در نظر گرفتن تمامی شاخصها به دست آمد. برای اعتبارسنجی نتایج بدست آمده از مدل ریاضی شش ترکیب بهینه مجدداً ساخته شده و آزمایشها مجدداً بر روی آنها صورت گرفته که نتایج بدست آمده حاکی از همخوانی قابل قبول بین مقادیر پیشبینی شده و آزمایش شده میباشد.
حسین سروی صدرآباد؛ ایمان اسلامی
چکیده
آب یکی از منابع مهم در توسعه کشورها و یکی از بزرگترین چالش‌های قرن حاضر بشریت است که می‌تواند سرمنشأ بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد. تحقیقات صورت گرفته نشان از آن دارد که بهبود مدیریت حفاظت، بهرهبرداری و توزیع منابع آب با کاهش تصدی‌گری دولت و مشارکت ذینفعان و جوامع محلی از طریق مدیریت مشارکتی امکان‌پذیر است. بر این ...
بیشتر
آب یکی از منابع مهم در توسعه کشورها و یکی از بزرگترین چالش‌های قرن حاضر بشریت است که می‌تواند سرمنشأ بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد. تحقیقات صورت گرفته نشان از آن دارد که بهبود مدیریت حفاظت، بهرهبرداری و توزیع منابع آب با کاهش تصدی‌گری دولت و مشارکت ذینفعان و جوامع محلی از طریق مدیریت مشارکتی امکان‌پذیر است. بر این اساس، تحلیل شبکۀ اجتماعی، به منزلۀ یک رویکرد در تحلیل روابط ذینفعان محلی به منظور مدیریت پایدار منابع آب توجه شده است. هدف از این پژوهش پایش اجتماعی شبکۀ ذینفعان محلی با استفاده از تحلیل شبکۀ اجتماعی در سامان عرفی صدرآباد در حوزۀ آبخیز ندوشن یزد است. این کار بر اساس دو پیوند اعتماد و مشارکت و با استفاده از شاخص‌های سطح کلان و میانی صورت گرفته است. نتایج حاکی از آن است که میزان انسجام و سرمایۀ اجتماعی متوسط است و پایداری و تعادل شبکه نیز در حد زیاد، ارزیابی میشود که نشان دهندۀ بالا بودن میزان انتقال یافتگی در پیوندهای اعتماد و مشارکت میباشد. همچنین میزان همبستگی بین دو پیوند اعتماد و مشارکت، بر اساس شاخص QAP، ۶۴ درصد و در حد زیاد و مناسب میباشد. نتایج شاخص میانگین فاصلۀ ژئودزیک نیز بر اساس دو پیوند اعتماد و مشارکت در حد بهینه و قابل قبول میباشد که نشان دهندۀ سرعت مناسب گردش اطلاعات خواهد بود. شبکۀ مدیریت آب در صدرآباد پتانسیل انسجام و سرمایۀ اجتماعی بیشتر را دارد، که پیش نیاز آن، بهرهگیری از وضعیت مناسب اعتماد در جهت افزایش مشارکت است.
جمال مصفایی؛ داود اخضری؛ سعید رشوند؛ جواد عطایی
چکیده
تعیین دبی اوج سیل برای دورههای برگشت مختلف یکی از پارامترهایِ مهمِ طراحیِ سازههای کنترل سیل است. مشکل عمدة برنامهریزان در مقابله با سیل فقدان داده یا بی‌کفایتی دادههای موجود است. تعمیم نتایج از مناطق دارای آمار به مناطق فاقد آمار یکی از مطمئنترین راهکارهاست. هدف اصلی این تحقیق نیز تحلیل منطقه‌ای فراوانی سیلاب در استان ...
بیشتر
تعیین دبی اوج سیل برای دورههای برگشت مختلف یکی از پارامترهایِ مهمِ طراحیِ سازههای کنترل سیل است. مشکل عمدة برنامهریزان در مقابله با سیل فقدان داده یا بی‌کفایتی دادههای موجود است. تعمیم نتایج از مناطق دارای آمار به مناطق فاقد آمار یکی از مطمئنترین راهکارهاست. هدف اصلی این تحقیق نیز تحلیل منطقه‌ای فراوانی سیلاب در استان قزوین با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیره است. از 23 ایستگاه هیدرومتری هشت ایستگاه، به دلیل آمار کوتاهمدت و وجود سد مخزنی در بالادست، حذف شد. تحلیل عاملی مشخص کرد که پنج عامل‌ـ محیط حوضه، قطر دایرة معادل، زمان تمرکز، طول آبراهة اصلی و مساحت حوضه‌ـ مهمترین عوامل مؤثر در پیک سیلاب‌اند. پانزده ایستگاه باقی‌مانده، با به‌کارگیری تحلیل خوشهای، به دو منطقة همگن تقسیم و همگنی این نواحی با استفاده از آزمون‌های همگنی گشتاورهای خطی تأیید شد. بر اساس معیار نکویی برازش (Zdist) گشتاورهای خطی، توزیع نرمال تعمیمیافته با آماره‌ای معادل 29/0 بهترین توزیع برای کل منطقه بود. اما، برای نواحی همگن 1 و 2 بهترتیب توزیعهای لجستیک تعمیمیافته و پارهتوی تعمیمیافته، با آماره‌هایی برابر با 09/0 و 56/1، دارای بهترین برازش بودند. پس از محاسبة مقادیر پارامترهای توزیعهای منتخب، مقادیر دبی با دورة بازگشتهای مختلف برای همة ایستگاه‌ها برآورد شد. سپس، در هر منطقة همگن و برای هر دورة بازگشت، روابط رگرسیونی بین دبی حداکثر سیل و عوامل مؤثر بر دبی اوج سیلاب تهیه شد؛ با این روابط، میتوان دبی اوج سیل با دورة بازگشتهای مختلف را در حوضههای فاقد آمار برآورد کرد.
خسرو شهبازی؛ علی سلاجقه؛ محمد جعفری؛ حسن احمدی؛ علی اکبر نظری سامانی؛ محمد خسروشاهی
چکیده
پیامدهای فرسایش خندقی در اراضی مارنی بهدلیل استفادۀ نامناسب از اراضی از جمله آبیاری و شخم غیراصولی، چرای دام و تخریب پوشش گیاهی قابل توجه است. هدف از این پژوهش مقایسۀ آستانههای هیدرولیک جریان در سه کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر بود که در اراضی مارنی منطقۀ قصرشیرین در استان کرمانشاه بهعمل آمد. به این منظور، با استقرار ...
بیشتر
پیامدهای فرسایش خندقی در اراضی مارنی بهدلیل استفادۀ نامناسب از اراضی از جمله آبیاری و شخم غیراصولی، چرای دام و تخریب پوشش گیاهی قابل توجه است. هدف از این پژوهش مقایسۀ آستانههای هیدرولیک جریان در سه کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر بود که در اراضی مارنی منطقۀ قصرشیرین در استان کرمانشاه بهعمل آمد. به این منظور، با استقرار نه پلات صحرایی (فلوم) در کاربریها، ویژگی‌های هیدرولیک جریان مؤثر بر آستانههای فرسایش خندقی شامل دبی، سرعت جریان، اعداد فرود و رینولدز، ضریب دارسی، تنش برشی، پوشش گیاهی و ابعاد بالاکند مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که آستانه حداقل دبی برای ایجاد بالاکند در کاربریهای کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر به ترتیب 53/1، 0/12 و 49/4 لیتر در ثانیه بود که در کاربری مرتع متوسط به دلیل داشتن پوشش گیاهی متراکمتر بیشتر بود. عدد فرود در کاربریها با هم اختلاف معنی‌دار نداشتد، اما عدد رینولدز به ترتیب کاربریهای کشاورزی، مرتع متوسط و فقیر 3113، 26092 و 9525 بهدست آمد که در کاربری مرتع متوسط بیشتر بود. متوسط تنش برشی در آستانۀ فرسایش خندقی برای کاربریهای کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر به ترتیب 12/12، 01/14 و28/9 نیوتن بر متر مربع بود که در هر سه کاربری با هم تفاوت معنی‌داری داشتند. بنا بر نتایج این تحقیق، نوع کاربری اراضی نقش تعیین کنندهای از طریق تغییر پوشش گیاهی در آستانۀ هیدرولیک جریان دارد و به همین دلیل کاربری مرتع متوسط با پوشش گیاهی نسبتاً متراکم نقش کلیدی در افزایش آستانههای فرسایش خندقی داشتند.
