سید حمیدرضا صادقی؛ زهرا هاشمی آریان؛ مهدی وفاخواه؛ زینب کریمی
چکیده
بررسی تغییرات زمانی و مکانی فرسایش خاک و عوامل مؤثر بر آن برای ارائۀ راه‌کارهای مناسب برای برنامه‌‌ریزی درست استفاده از منابع آبخیز اهمیت به‌سزایی دارد. حال آنکه مطالعات کمّی به بررسی تغییرات زمانی فرسایش خاک و تغییرات مکانی آن پرداخته‌اند. در این پژوهش تغییرپذیری زمانی مشارکت مکانی فرسایش خاک در حوزه‌های آبخیز شاهد و نمونه ...
بیشتر
بررسی تغییرات زمانی و مکانی فرسایش خاک و عوامل مؤثر بر آن برای ارائۀ راه‌کارهای مناسب برای برنامه‌‌ریزی درست استفاده از منابع آبخیز اهمیت به‌سزایی دارد. حال آنکه مطالعات کمّی به بررسی تغییرات زمانی فرسایش خاک و تغییرات مکانی آن پرداخته‌اند. در این پژوهش تغییرپذیری زمانی مشارکت مکانی فرسایش خاک در حوزه‌های آبخیز شاهد و نمونه گنبد، استان همدان با مساحت 300 هکتار، بررسی شده است. برای این منظور نقشه‌های کاربری اراضی، بافت خاک و تندی شیب، تلفیق و واحد‌های‌کاری حوزۀ آبخیز مورد مطالعه به‌دست آمد. سپس در هر واحد‌کاری اقدام به اندازه‌گیری رسوب با استفاده از شبیه‌ساز باران با شدت 50 میلی‌متر بر ساعت با تداوم 30 دقیقه طی فصل بارش منطقه در دو ماه آبان و آذر 1393 شد. سپس سه نقطه با خصوصیات نسبی مشابه و معرف هر واحد‌کاری واقع در رئوس مثلث متساوی‌الاضلاع مشخص شد. در طول مدت اعمال بارش، مقادیر رسوب در هر پنج دقیقه یک بار پس از شروع تا خاتمة آن اندازه‌گیری شد. تجزیه و تحلیل‌های آماری با استفاده از تحلیل آنالیز واریانس نشان داد که اختلاف بین واحدهای کاری مختلف در آبخیزهای نمونه و شاهد از نظر مقدار فرسایش خاک در سطح اطمینان یک درصد معنی‌دار و مؤید تغییرات مکانی فرسایش خاک و متعاقباً تولید رسوب در بخش‌های مختلف حوزة آبخیز بود. حال آنکه، اختلاف فرسایش خاک در واحدهای کاری مورد مطالعه برای ماه‌های آبان و آذر با استفاده از آزمون t معنی‌دار ارزیابی نشد.
سید حمیدرضا صادقی؛ محسن ذبیحی؛ مهدی وفاخواه
چکیده
با توجه به نقش انکارناپذیر عامل فرسایندگی باران در شروع فرسایش آبی، مطالعه ویژگی‌های مختلف آن نقش مهمی در مدیریت بهینه منابع خاک و آب دارد. از طرفی عامل فرسایندگی باران در بسیاری از مدل‌های برآورد فرسایش و به‌منظور اهداف حفاظت خاک و آب استفاده می‌شود. حال آنکه مطالعۀ کاملی در خصوص بررسی اثر طول و دورۀ آماری و همچنین تعداد ایستگاه‌های ...
بیشتر
با توجه به نقش انکارناپذیر عامل فرسایندگی باران در شروع فرسایش آبی، مطالعه ویژگی‌های مختلف آن نقش مهمی در مدیریت بهینه منابع خاک و آب دارد. از طرفی عامل فرسایندگی باران در بسیاری از مدل‌های برآورد فرسایش و به‌منظور اهداف حفاظت خاک و آب استفاده می‌شود. حال آنکه مطالعۀ کاملی در خصوص بررسی اثر طول و دورۀ آماری و همچنین تعداد ایستگاه‌های مورد استفاده بر تغییرپذیری مقدار عامل فرسایندگی باران انجام نشده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی عامل فرسایندگی باران در مقیاس‌های زمانی مختلف و نیز نقش طول، دورۀ آماری و تعداد ایستگاه‌ها بر مقدار عامل فرسایندگی ویشمایر و اسمیت در هفتاد ایستگاه مطالعاتی با دورۀ مشترک آماری بیست سال در مقایسه با تحلیل‌های انجام شده در سطح کشور با هجده ایستگاه و دورۀ مشترک آماری بیست و سه سال و در دو دورۀ مطالعاتی متفاوت در ایران انجام شده است. بدین منظور مقدار عامل فرسایندگی بیش از دوازده هزار رگبار در پژوهش حاضر محاسبه و تغییرات زمانی آن در مقیاس‌های مختلف زمانی با استفاده از آزمون t مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج به‌دست آمده، مقادیر حداکثر و حداقل فرسایندگی ماه‌ها و فصلها در مطالعۀ حاضر و پیشین مشابهت نداشته است. همچنین نتایج حاصل از آزمون t دلالت بر اختلاف معنی‌دار بین مقادیر عامل فرسایندگی باران در برخی ماه‌ها (05/0>p) و فصلها (05/0>p) در پژوهش‌های مورد نظر داشته است. حال آنکه اختلاف بین مقادیر فرسایندگی سالانه در پژوهش مورد نظر معنی‌دار (05/0<p) نبوده است.
پری سعیدی؛ سید حمیدرضا صادقی؛ عبدالرسول تلوری
چکیده
درک و سازی پویایی روابط رسوب معلق و دبی جریان به منظور مهار فرایند فرسایش و کاربرد برنامه‌های مناسب در زمینه کاهش رسوب معلق رودخانه‌ها و نیز اثرات درون و برون منطقه‌ای انتقال رسوب ضروری می‌باشد. با وجود این، تفیسر پویایی الگوهای پسماند رسوبی به عنوان پاسخ رسوبی و هیدورلوژیکی حوزه آبخیز به وقایع بارش کمتر مورد توجه قرار گرفته ...
بیشتر
درک و سازی پویایی روابط رسوب معلق و دبی جریان به منظور مهار فرایند فرسایش و کاربرد برنامه‌های مناسب در زمینه کاهش رسوب معلق رودخانه‌ها و نیز اثرات درون و برون منطقه‌ای انتقال رسوب ضروری می‌باشد. با وجود این، تفیسر پویایی الگوهای پسماند رسوبی به عنوان پاسخ رسوبی و هیدورلوژیکی حوزه آبخیز به وقایع بارش کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از این‌رو تحقیق حاضر با هدف بررسی پویایی الگوهای پسماند رسوبی طی وقایع رگبار در سه حوزه آبخیز جنگلی آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس در استان مازندران، گلازچای در استان آذربایجان غربی و دره‌تفی در استان کردستان انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل الگوهای پسماند 67 رگبار نمونه‌برداری شده نشان‌دهنده تنوع شرایط حاکم بر حوزه‌های آبخیز مورد مطالعه بود. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، الگوهای پسماند رسوبی در هر سه حوزه آبخیز مورد مطالعه نشان‌دهنده رفتار مختلف مشارکت رسوبی با الگوهای ساعت‌گرد، پادساعت‌گرد و عمدتاً الگوهای 8 شکل و مرکب طی وقایع رگبار بودند. در حوزه آبخیز دره‌تفی در مقایسه با دو حوزه آبخیز مطالعاتی دیگر علی‌رغم تفاوت و تنوع بیشتر الگوهای بارشی غالب منطقه، الگوهای پسماند رسوبی دارای تنوع کمتر و عمدتاً با شکل‌های 8 شکل و مرکب با فراوانی 29/61 درصد بود. نتایج همچنین نشان‌دهنده فراوانی 44 درصدی الگوهای پسماند ساعت‌گرد و مرکب در حوزه آبخیز گلازچای و نیز فراوانی 33/53 درصدی الگوهای مرکب در حوزه آبخیز جنگلی آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس بوده که عمدتاً نشان‌دهنده تأمین رسوبات از بخش‌های نزدیک به خروجی و منابع سطحی حوزه‌های آبخیز مطالعاتی بود
حمید رضا مرادی؛ هانیه اسدی؛ سید حمید رضا صادقی؛ عبدالرسول تلوری
چکیده
آبنمودی که در خروجیِ حوضة آبخیز شکل میگیرد میتواند مبین واکنش هیدرولوژیکی حوضه در برابر رفتار ژئومورفولوژیکی آن باشد. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی و مفهوم آبنمود واحد لحظهای، پاسخگوییِ حوضة آبخیز شبیهسازی شود. در روش فیزیکی حاضر آبنمود واحد لحظهای کلارک بر اساس سه پارامترـ ...
بیشتر
آبنمودی که در خروجیِ حوضة آبخیز شکل میگیرد میتواند مبین واکنش هیدرولوژیکی حوضه در برابر رفتار ژئومورفولوژیکی آن باشد. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی و مفهوم آبنمود واحد لحظهای، پاسخگوییِ حوضة آبخیز شبیهسازی شود. در روش فیزیکی حاضر آبنمود واحد لحظهای کلارک بر اساس سه پارامترـ زمان تمرکز، ضریب ذخیره، و منحنی زمان- مساحت‌ـ استخراج شد. بنابراین، ارزیابی دقت کاربرد روشهای مختلف تعیین منحنی زمان- مساحت شامل روش نیمرخ آبراهه، سرعتهای مساوی، و لاورنسن در تهیة آبنمود واحد لحظهای به روش کلارک در این تحقیق مد نظر قرار گرفت. نتایج ارزیابی این روشها در مقایسه با نتایج مستخرج از آبنمودهای مشاهدهای با استفاده از روش کیفی و شاخصهای آماری نشان داد که روشهای سرعتهای مساوی در تعیین منحنی زمان- مساحت از دقت بیشتری برخوردارند. مقادیر آمارههای ارزیابی کمّی بین آبنمود واحد متوسط بهدستآمده از سیلابهای مشاهداتی حوضة آبخیز با آبنمود واحد کلارک بهدستآمده از روش سرعتهای مساوی با استفاده از مجذور میانگین مربعات خطا، میزان انحراف از دبی اوج، ضریب کارایی، و خطای نسبی دبی اوج، زمان تا اوج، و زمان پایه بهترتیب 39/1، 93/0، 83/0، 13/7، 33/33، و 38/15 درصد بود. همچنین، تحقیق حاضر نشان داد که مدل کلارک در شبیهسازی آبنمود واحد سیلاب در حوضة آبخیز کسیلیان در استان مازندران از کارایی بیشتری برخوردار است.
سید حمید رضا صادقی؛ شیرکوه ابراهیمی محمدی؛ کامران چپی
چکیده
رفتار رسوب معلق در طول رگبارها نه‌تنها تابعی از شرایط انرژی از قبیل ذخیرة رسوبات در دبیهای کم و حمل آن در دبیهای زیاد است، بلکه با تغییرات تولید رسوب و کاهش آن نیز مرتبط است. تغییرات موجودیت رسوب باعث ایجاد اثری به نام الگوی حلقة رسوبی می‌شود. تحلیل الگوهای حلقه‌های رسوبی اهمیت فراوانی در مطالعات رسوب حوضههای آبخیز دارد؛ ...
بیشتر
رفتار رسوب معلق در طول رگبارها نه‌تنها تابعی از شرایط انرژی از قبیل ذخیرة رسوبات در دبیهای کم و حمل آن در دبیهای زیاد است، بلکه با تغییرات تولید رسوب و کاهش آن نیز مرتبط است. تغییرات موجودیت رسوب باعث ایجاد اثری به نام الگوی حلقة رسوبی می‌شود. تحلیل الگوهای حلقه‌های رسوبی اهمیت فراوانی در مطالعات رسوب حوضههای آبخیز دارد؛ حال آنکه به تحلیل آنها کمتر توجه شده است. بنابراین، در این مطالعه، بر اساس دادههای دبی و غلظت رسوب معلق 8 واقعة بارندگی اتفاق‌افتاده از فروردین 1390 تا اردیبهشت 1391، تغییرات درون‌رگباری غلظت رسوب معلق 6 زیرحوضة دریاچة زریوار در قالب الگوهای حلقه‌های رسوبی به‌دست آمد. بر اساس تحلیل نتایج، حلقه‌های رسوبی بهدستآمده دارای 16 الگوی ساعت‌گرد، 13 الگوی بینظم، 11 الگوی پیچیده، و 6 الگوی پادساعت‌گرد بود. زیرحوضههای کوچک آبخیز دریاچة زریوار پاسخهای سریعی به تغییرات شدت رگبارها نشان داد و اکثر آبنمودهای ثبت‌شده از رگبارهای مختلف دارای چند دبی اوج و، به تبع آن، تغییرات فراوان غلظت رسوب معلق بود‌‌ـ که خود باعث ایجاد الگوهای متفاوت حلقة رسوبی شد. تنوع الگوهای حلقه‌های رسوبی نه‌تنها بیانگر پیچیدگی حمل رسوب در درون وقایع رگباری بود، بلکه از رگباری به رگبار دیگر نیز تغییر کرد. برقراری رابطة معنی‌دار آماری (01/0>p) بین آورد کل رسوب و دبی اوج وقایع رگباری هر نقطة نمونه‌برداری بیانگر این واقعیت بود که، بهرغم تفاوتهای تغییرات درون‌رگباری غلظت رسوب معلق، میتوان اثر کلی همة وقایع را در هر نقطة نمونه‌برداری با یک معادلة سادة رگرسیونی توصیف کرد.
ذکریا اسدالهی؛ مهدی وفاخواه؛ سید حمید رضا صادقی
چکیده
امروزه، مدل‌های دینامیک، به عنوان مهمترین ابزارِ بررسی پدیدة فرسایش و رسوبگذاری، به دلیل دخالت عوامل زیاد و پیچیده‌بودن فرایندِ این پدیده مد نظر قرار گرفته‌اند. از این رو، تحقیق حاضر با هدف مدلسازی تغییرات روزانة رسوب حوزة آبخیز کجور، با استفاده از آمار بارندگی، دبی، و رسوب روزانه طی سالهای 1386 تا 1389 انجام شد. ...
بیشتر
امروزه، مدل‌های دینامیک، به عنوان مهمترین ابزارِ بررسی پدیدة فرسایش و رسوبگذاری، به دلیل دخالت عوامل زیاد و پیچیده‌بودن فرایندِ این پدیده مد نظر قرار گرفته‌اند. از این رو، تحقیق حاضر با هدف مدلسازی تغییرات روزانة رسوب حوزة آبخیز کجور، با استفاده از آمار بارندگی، دبی، و رسوب روزانه طی سالهای 1386 تا 1389 انجام شد. فرایند مدلسازی برای کلیة دادهها به صورت یکجا و دستهبندی ماهانه و فصلی آنها در اَشکال خطی و غیرخطی صورت گرفت. نتایج بهدستآمده نشان داد که مدل‌های روزانه روابط خطی و غیرخطی مناسبی ارائه نکردند و تقسیمبندی ماهانه و فصلی وقایع به دستیابی به روابط مناسبتری با ضریب تبیین معنی‌دار در سطح پنج درصد و خطای نسبی کمتر از 40 درصد در بین معادلات بهدستآمده منجر شد. رسوب روزانة حوزة آبخیز کجور از دبی روز واقعه و چهار روز قبل تأثیر پذیرفت و در 80 درصد معادلاتِ انتخابیِ ماهانه و فصلی دبی روز واقعه مؤثرترین عامل انتقال رسوب در منطقه بود. در ماه‌های تیر، شهریور، آذر، و اسفند و فصل پاییز مدل‌های غیرخطی و در سایر ماه‌ها و فصولْ مدل‌های خطی برازش بهتری با دادهها داشتند.
