رضاعلی دومهری وسطی کلایی؛ محمد جعفری؛ حسین ارزانی؛ سید اکبر جوادی؛ محمود عرب خدری
چکیده
هدف این تحقیق، مقایسه وضعیت و مدیریت مرتع قبل و بعد از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک روش چهار فاکتوری به‌منظور تعیین مناسب‌ترین روش وضعیت مرتع بود. ارزیابی وضعیت مرتع برای هر دو حالت در مراتع پشتکوه مازندران انجام شد و سپس وضعیت، روش‌های مرتعداری و برنامه‌های مدیریتی و اصلاحی آنها پیشنهاد و با یکدیگر مقایسه گردید. ...
بیشتر
هدف این تحقیق، مقایسه وضعیت و مدیریت مرتع قبل و بعد از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک روش چهار فاکتوری به‌منظور تعیین مناسب‌ترین روش وضعیت مرتع بود. ارزیابی وضعیت مرتع برای هر دو حالت در مراتع پشتکوه مازندران انجام شد و سپس وضعیت، روش‌های مرتعداری و برنامه‌های مدیریتی و اصلاحی آنها پیشنهاد و با یکدیگر مقایسه گردید. نتایج ارزیابی وضعیت مرتع قبل از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک‌نشان داد که مراتع، وضعیت فقیروخیلی فقیر با گرایش منفی داشتند و روش مرتعداری مصنوعی و برنامه‌های اصلاح و احیایی، کپه کاری و بذرپاشی پیشنهاد گردید. نتایج ارزیابی وضعیت مرتع بعد از جایگزینی روش ارزیابی وضعیت خاک در فاکتور خاک‌نشان داد که وضعیت مرتع، در کلاس متوسط و فقیر قرار گرفتند که به ترتیب روش مرتعداری طبیعی و مصنوعی برای آنها پیشنهاد گردید. برای روش مرتعداری طبیعی، سیستم‌های چرائی تناوبی- تأخیری و تناوبی-استراحتی بر اساس امتیاز وضعیت متوسط مرتع پیشنهاد گردید و برنامه‌های اصلاحی روش مرتعداری مصنوعی تغییر نکرده است و همانند روش قبلی است. نتیجه مقایسه تجزیه‌وتحلیل آماری نشان داد که بین میانگین امتیاز فاکتور خاک قبل و بعد از جایگزینی در فاصله اطمینان 95درصد تفاوت معنیداری وجود داشت اما بین میانگین امتیاز وضعیت مرتع، تفاوت معنیداری وجود نداشت که علت آن شاید ثابت بودن امتیاز سایر فاکتورهای روش چهار فاکتوری بوده باشد. این روش می‌تواند به‌عنوان یک روش مبتنی بر ارزیابی کمی-کیفی برای شناخت ویژگی‌های عملکردی و ساختاری اکوسیستم‌ها استفاده شود.
علی نوروزی؛ ایمان حقیان؛ اسماعیل شیدای کرکج
چکیده
مراتع به عنوان منبع تولید گوشت، علوفه، آب و خاک نقش مهمی در اقتصاد کشور برخوردار است، ولی افزایش تعداد بهرهبرداران و تعداد دام در مراتع توازن بین تولید و برداشت را از میان برده است. برای جلوگیری از روند صعودی تخریب مراتع اقدام به تهیه و اجرای طرحهای مرتعداری شده است. در این تحقیق تأثیر اجرای طرحهای مرتعداری بر شاخصهای ...
بیشتر
مراتع به عنوان منبع تولید گوشت، علوفه، آب و خاک نقش مهمی در اقتصاد کشور برخوردار است، ولی افزایش تعداد بهرهبرداران و تعداد دام در مراتع توازن بین تولید و برداشت را از میان برده است. برای جلوگیری از روند صعودی تخریب مراتع اقدام به تهیه و اجرای طرحهای مرتعداری شده است. در این تحقیق تأثیر اجرای طرحهای مرتعداری بر شاخصهای مختلف نظیر تنوع گیاهی، وضعیت، گرایش مرتع، تولید و درصد تاج پوشش گیاهی در پنج مرتع دارای طرح مرتعداری (تجرود، سنگل آباد، علی آباد، گرماب و دوچاهی) واقع در شهرستان تربت حیدریه مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور پس از اندازهگیری شاخصهای مذکور در داخل طرحهای مرتعداری (تیمار) و سایتهای مجاور آن به عنوان شاهد با استفاده آزمون تی استیودنت دادهها مورد آنالیز آماری قرار گرفتند. نتایج مقایسۀ میانگین درصد پوشش گیاهی نشان میدهد درصد تاج پوشش گیاهی مناطق دارای طرح با میزان 64/51 درصد نسبت به منطقۀ فاقد طرح با میزان 5/47 درصد دارای تاج پوشش کل بیشتر معنیدار در سطح پنج درصد هست. همچنین علی رغم بالا بودن عددی میزان تولید در منطقه دارای طرح (08/73 کیلوگرم بر هکتار) نسبت به منطقۀ فاقد طرح (99/67)، تفاوت معنیداری مشاهده نشد. میانگین امتیاز نمره وضعیت برای منطقه داخل طرح (4/27) و خارج طرح (4/23) از لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت معنیدار ندارند. اجرای طرح مرتعداری در سه منطقه (تجرود، سنگل آباد و علی آباد) از مجموع پنج منطقه سبب تغییر گرایش مرتع از حالت منفی به ثابت شده است. همچنین اجرای طرح مرتعداری سبب افزایش معنیدار شاخصهای ناهمگنی شانون-وینر و یکنواختی سیمپسون در داخل طرح نسبت به خارج شده است ولی اجرای طرح مرتعداری تغییر معنیداری در شاخص غنای مارگالف نداشته است. در مجموع اجرای طرحها موجب بهبود شاخصهای سلامت مرتع گشته است. اگر چه برخی شاخصهای مورد مطالعه از لحاظ آماری افزایش معنیداری نداشته است ولی از لحاظ عددی مقادیر بالایی را به خود اختصاص داده است. از بین شاخصهای تنوع، شاخصهای شانون-وینر و سیپمسون به عنوان حساسترین پارامترها مشخص شدند و در سایر مطالعات پایش پیشنهاد میگردد استفاده گردند. به عنوان نتیجهگیری کلی پیشنهاد میشود طرحریزی و اجرا و نظارت طرحهای مرتعداری با دقت بالایی صورت گیرد تا شاهد افزایش کارایی اینگونه طرحها بود.
زهرا عبدالعلی زاده؛ اردوان قربانی؛ رئوف مصطفی زاده؛ مهدی معمری
چکیده
گزینش متغیرهای بومشناختی مناسب برای درک چگونگی عملکرد و اندازهگیری وضعیت مرتع حیاتی ولی بهدلیل تعدد و پیچیدگی روابط بین اجزاء اکوسیستم، دشوار است. هدف این تحقیق، تسهیل شیوۀ ارزیابی کمی عوامل بومشناختی در تعیین وضعیت مرتع به روش‌های چهار‌فاکتوری و ششفاکتوری با استفاده از برخی متغیرهای ساختاری و عملکردی پوشش ...
بیشتر
گزینش متغیرهای بومشناختی مناسب برای درک چگونگی عملکرد و اندازهگیری وضعیت مرتع حیاتی ولی بهدلیل تعدد و پیچیدگی روابط بین اجزاء اکوسیستم، دشوار است. هدف این تحقیق، تسهیل شیوۀ ارزیابی کمی عوامل بومشناختی در تعیین وضعیت مرتع به روش‌های چهار‌فاکتوری و ششفاکتوری با استفاده از برخی متغیرهای ساختاری و عملکردی پوشش گیاهی است. در این مطالعه، ابتدا وضعیت 28 مرتع در شمال استان اردبیل با روش‌های چهار‌فاکتوری و ششفاکتوری به‌تفکیک رویشگاه‌های بوته-علفزار و علف-بوته‌زار تعیین و برخی متغیرهای پوشش گیاهی آنها اندازگیری کمی شد. سپس امتیازات وضعیت حاصل از دو روش مذکور مقایسه گردید و ضمن بررسی ارتباط بین متغیرهای کمی پوششگیاهی با امتیازات وضعیت مرتع، روابط رگرسیونی خطی چند‌متغیره به‌روش گام‌به‌گام استخراج شد. نتایج نشان داد متوسط امتیاز تراز‌شدۀ وضعیت مرتع در روش چهار‌فاکتوری در دو رویشگاه علف-بوته‌زار و بوته-علفزار (به‌ترتیب 69 و 60 امتیاز) بالاتر از روش ششفاکتوری (به‌ترتیب 64 و 54 امتیاز) برآورد گردیده است. مقایسات آزمون تی-زوجی امتیاز وضعیت روش‌های چهار و ششفاکتوری گویای اختلاف معنیدار (05/0P≤) بین دو روش است. متغیرهایی همچون تاج پوشش گونه‌های کلاس یک، تاج پوشش کل، تاج پوشش پهن‌برگان، تاج پوشش پهن‌برگان یکساله و تولید دارای بیش‌ترین ارتباط مثبت معنیدار (05/0P≤) و متغیرهای تاج پوشش گونه‌های کلاس سه و پوشش سنگ و سنگریزه دارای بیش‌ترین ارتباط منفی معنیدار (05/0P≤) با وضعیت مرتع میباشند. مدل‌های رگرسیونی گویای ارتباط قوی (41/88-50/72= 2R) بین متغیرهای مورد ارزیابی با امتیاز وضعیت مرتع بودند. نتایج اعتبارسنجی مد‌ل‌ها بیانگر قابلیت متغیرهای کمی انتخابی در پیش‌بینی امتیاز وضعیت مراتع بوته-علفزار و علف-بوته‌زار در هر دو روش است و متغیرهای مذکور می‌توانند در ارزیابی کمی وضعیت مرتع مد نظر قرار گیرند.
هانیه صفری؛ حسین ارزانی؛ علی طویلی
چکیده
چرای بیرویه و استفاده غیراصولی در بیشتر تیپ‌های گیاهی مراتع طالقان میانی وضعیت فقیر و خیلی فقیر را به وجود آورده است. با توجه به نقش مهم مراتع در تولید و تأمین علوفه و فواید دیگر اجرای طرح مدیریت این مراتع با شیوههای علمی و اصلاح آنها جهت بهبود وضعیت آنها، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به اهداف ذکرشده، این تحقیق ...
بیشتر
چرای بیرویه و استفاده غیراصولی در بیشتر تیپ‌های گیاهی مراتع طالقان میانی وضعیت فقیر و خیلی فقیر را به وجود آورده است. با توجه به نقش مهم مراتع در تولید و تأمین علوفه و فواید دیگر اجرای طرح مدیریت این مراتع با شیوههای علمی و اصلاح آنها جهت بهبود وضعیت آنها، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. با توجه به اهداف ذکرشده، این تحقیق با استفاده از تلفیق اطلاعات پوششگیاهی، وضعیت، شیب، خاکشناسی، بارندگی و غیره توسط سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقهای با وسعت 12/37977 هکتار و در موقعیت جغرافیایی ˝43، ́36،˚50 تا ˝20، ́53،˚50 طول شرقی و˝19، ́5،˚36 تا˝19، ́19، ˚36 عرض شمالی در بخش میانی حوزه آبخیز طالقان (90 کیلومتری شمال غرب تهران) به اجرا در آمده است. با توجه به نتیجه تلفیق اطلاعات، عملیات اصلاحی و احیایی در قالب روش مرتعداری مصنوعی شامل جلوگیری از ورود دام در 325/6621 هکتار، بذرکاری در 381/1274 هکتار، میانکاری و بذرپاشی در 561/694 هکتار، بذرپاشی در 254/1215 هکتار و کپهکاری در 101/2368 هکتار از اراضی منطقه که وضعیت فقیر و خیلی فقیر داشتند است. این عملیات اصلاحی باعث افزایش یا بهبود مدیریت چرای دام، بهبود شرایط حوزه آبخیز و افزایش زیستگاه حیاتوحش میشود و برای اهداف مشابه سودمند خواهد بود.
بهزاد رایگانی؛ غلامرضا زهتابیان؛ حسین آذرنیوند؛ سید جمال الدین خواجه الدین؛ سید کاظم علوی پناه
چکیده
مناطق خشک و نیمه‌خشک، به دلیل حساس‌بودن، اکوسیستم‌‌‌های متغیری دارند. بنابراین، برای اجرای اغلب فعالیت‌‌‌های مدیریتی و اصلاح این فعالیت‌ها به ارزیابی و پایش مداوم این محیط‌ها نیاز است. پوشش گیاهی یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارزیابی اکوسیستم‌ها به‌شمار میرود و اغلب از آن همچون معیاری برای ارزیابی و پایش بسیاری از کارکردهای ...
بیشتر
مناطق خشک و نیمه‌خشک، به دلیل حساس‌بودن، اکوسیستم‌‌‌های متغیری دارند. بنابراین، برای اجرای اغلب فعالیت‌‌‌های مدیریتی و اصلاح این فعالیت‌ها به ارزیابی و پایش مداوم این محیط‌ها نیاز است. پوشش گیاهی یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارزیابی اکوسیستم‌ها به‌شمار میرود و اغلب از آن همچون معیاری برای ارزیابی و پایش بسیاری از کارکردهای اکوسیستمی استفاده میشود. در این پژوهش، برای نخستین بار در کشور ایران، وضعیت پوشش گیاهی یک منطقه بیابانی به وسیله روش ارائه‌شده توسط پروژة ارزیابی تخریب زمین در مناطق خشک (لادا)ـ که یکی از آخرین دستورالعمل‌‌‌های بررسی تخریب پوشش گیاهی نیز به‌شمار میرودـ ارزیابی شده است. در این مدل برای ارزیابی وضعیت پوشش گیاهی از 16 معیار مختلف استفاده میشود: کل خاک لخت، لکه های بدون پوشش، ماده آلی، قدرت پوشش گیاهی، نسبت گونه های دائمی، نسبت گونه های مفید، نسبت هر طبقه، گونه های کم‌شونده، گونه های زیادشونده، گیاهان سمی، گونه مهاجم، خسارت ناشی از آفات، خسارت در اثر بیماری، تجاوز بوته ها، بهره برداری (بوته کنی)، و کاهش بایومس. پس از اجرای این مدل در مراتع بیابانی ناحیه شرق اصفهان و مقایسه نتایج به‌دست‌آمده با واقعیت، مشخص شد عملکردِ این مدل دستِکم برای مناطق بیابانی این ناحیه بسیار مناسب است.
