مهدی وفاخواه؛ همزه سعیدیان
چکیده
پدیدة فرسایش و انتقال رسوب یکی از پیچیدهترین مسائل مدیریت حوزة زهکشی رودخانههاست که در بررسی طرحهای آبی اهمیت بسیاری دارد و اندازهگیری آن مستلزم صرف وقت و هزینة فراوانی است. مسئلة رواناب سطحی در حوزة آبخیز رودخانهها نیز موضوع پیچیدهای است که اطلاعات و فهم دانش بشری از قوانین فیزیکی حاکم بر آن بعضاً از دیدگاه روابط ...
بیشتر
پدیدة فرسایش و انتقال رسوب یکی از پیچیدهترین مسائل مدیریت حوزة زهکشی رودخانههاست که در بررسی طرحهای آبی اهمیت بسیاری دارد و اندازهگیری آن مستلزم صرف وقت و هزینة فراوانی است. مسئلة رواناب سطحی در حوزة آبخیز رودخانهها نیز موضوع پیچیدهای است که اطلاعات و فهم دانش بشری از قوانین فیزیکی حاکم بر آن بعضاً از دیدگاه روابط ریاضی محدود است. در این تحقیق، به منظور مدلسازی تولید رواناب و رسوب کاربریهای مختلف نهشتههای سازند آغاجاری، بخشی از حوزة آبخیز مرغا در شهرستان ایذه به مساحت 1609 هکتار انتخاب شد. در این تحقیق، از برخی متغیرهای فیزیکی و شیمیایی خاک شامل درصد ماسة خیلی ریز، شن، رس، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، رطوبت، کربنات کلسیم و شوری خاک و رواناب و رسوب در کاربریهای مختلف سازند آغاجاری برای مدلسازی استفاده شد. بدین منظور از دستگاه شبیهساز باران در 7 نقطه و با 3 تکرار در سه شدت مختلف 75/0، 1، و 25/1 میلیمتر در دقیقه در سه کاربری مرتع، منطقة مسکونی، و اراضی کشاورزی میزان رواناب و رسوب اندازهگیری شد. همچنین، به همین تعداد، نمونة خاک از عمق ۰ ـ ۲۰ سانتیمتری برداشت شد. در مجموع، تعداد 126 نمونه رواناب و رسوب جمع آوری شد و 189 آزمایش خاک انجام شد. به منظور تجزیه و تحلیلهای آماری از نرمافزارهای11.5 SPSS، Excel، وMatlab 2008 استفاده شد. نتایج نشان داد که رگرسیون چندمتغیره در شرایطی با دادههای ورودی زیاد و خروجی کم نتایج مطلوبتری در مقایسه با شبکة عصبی مصنوعی نشان میدهد. در شدتهای بالای بارش به علت همگنی دادهها عملکرد شبکة عصبی نسبت به شدتهای پایین بارش بهتر میشود. ولی، رگرسیون چندمتغیره در همة شدتهای بارش بالا و پایین عملکرد بسیار قابل قبولی نشان داد. متوسط خطای نسبی در هر سه کاربری در میزان تولید رسوب در شدت بارش 75/0 میلیمتر در دقیقه در رگرسیون چندمتغیره 2/7 درصد و میزان مجذور میانگین مربعات خطا 06/0 است و در شبکة عصبی در همین شدت متوسط خطای نسبی 9/146 درصد و مجذور میانگین مربعات خطا 41/0 است. متوسط خطای نسبی در هر سه کاربری در میزان تولید رسوب در شدت بارش 1 میلیمتر در دقیقه در رگرسیون چندمتغیره 5/8 درصد و میزان مجذور میانگین مربعات خطا 19/0 است و در شبکة عصبی در همین شدت متوسط خطای نسبی 36/96 درصد و مجذور میانگین مربعات خطا 85/0 است. متوسط خطای نسبی در هر سه کاربری در میزان تولید رسوب در شدت بارش 25/1 میلیمتر در دقیقه در رگرسیون چندمتغیره 8/1 درصد و میزان مجذور میانگین مربعات خطا 38/0 است و در شبکة عصبی در همین شدت متوسط خطای نسبی 6/37 درصد و مجذور میانگین مربعات خطا 73/0 است.