علی نوروزی؛ ایمان حقیان؛ اسماعیل شیدای کرکج
چکیده
مراتع به عنوان منبع تولید گوشت، علوفه، آب و خاک نقش مهمی در اقتصاد کشور برخوردار است، ولی افزایش تعداد بهرهبرداران و تعداد دام در مراتع توازن بین تولید و برداشت را از میان برده است. برای جلوگیری از روند صعودی تخریب مراتع اقدام به تهیه و اجرای طرحهای مرتعداری شده است. در این تحقیق تأثیر اجرای طرحهای مرتعداری بر شاخصهای ...
بیشتر
مراتع به عنوان منبع تولید گوشت، علوفه، آب و خاک نقش مهمی در اقتصاد کشور برخوردار است، ولی افزایش تعداد بهرهبرداران و تعداد دام در مراتع توازن بین تولید و برداشت را از میان برده است. برای جلوگیری از روند صعودی تخریب مراتع اقدام به تهیه و اجرای طرحهای مرتعداری شده است. در این تحقیق تأثیر اجرای طرحهای مرتعداری بر شاخصهای مختلف نظیر تنوع گیاهی، وضعیت، گرایش مرتع، تولید و درصد تاج پوشش گیاهی در پنج مرتع دارای طرح مرتعداری (تجرود، سنگل آباد، علی آباد، گرماب و دوچاهی) واقع در شهرستان تربت حیدریه مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور پس از اندازهگیری شاخصهای مذکور در داخل طرحهای مرتعداری (تیمار) و سایتهای مجاور آن به عنوان شاهد با استفاده آزمون تی استیودنت دادهها مورد آنالیز آماری قرار گرفتند. نتایج مقایسۀ میانگین درصد پوشش گیاهی نشان میدهد درصد تاج پوشش گیاهی مناطق دارای طرح با میزان 64/51 درصد نسبت به منطقۀ فاقد طرح با میزان 5/47 درصد دارای تاج پوشش کل بیشتر معنیدار در سطح پنج درصد هست. همچنین علی رغم بالا بودن عددی میزان تولید در منطقه دارای طرح (08/73 کیلوگرم بر هکتار) نسبت به منطقۀ فاقد طرح (99/67)، تفاوت معنیداری مشاهده نشد. میانگین امتیاز نمره وضعیت برای منطقه داخل طرح (4/27) و خارج طرح (4/23) از لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت معنیدار ندارند. اجرای طرح مرتعداری در سه منطقه (تجرود، سنگل آباد و علی آباد) از مجموع پنج منطقه سبب تغییر گرایش مرتع از حالت منفی به ثابت شده است. همچنین اجرای طرح مرتعداری سبب افزایش معنیدار شاخصهای ناهمگنی شانون-وینر و یکنواختی سیمپسون در داخل طرح نسبت به خارج شده است ولی اجرای طرح مرتعداری تغییر معنیداری در شاخص غنای مارگالف نداشته است. در مجموع اجرای طرحها موجب بهبود شاخصهای سلامت مرتع گشته است. اگر چه برخی شاخصهای مورد مطالعه از لحاظ آماری افزایش معنیداری نداشته است ولی از لحاظ عددی مقادیر بالایی را به خود اختصاص داده است. از بین شاخصهای تنوع، شاخصهای شانون-وینر و سیپمسون به عنوان حساسترین پارامترها مشخص شدند و در سایر مطالعات پایش پیشنهاد میگردد استفاده گردند. به عنوان نتیجهگیری کلی پیشنهاد میشود طرحریزی و اجرا و نظارت طرحهای مرتعداری با دقت بالایی صورت گیرد تا شاهد افزایش کارایی اینگونه طرحها بود.
پژمان طهماسبی
چکیده
آتش در مراتع مناطق نیمه‌استپی استان چهارمحال و بختیاری، با توجه به تکرار وقوع و وسعتی که در بر می‌گیرد، یکی از مهم‌ترین عواملی است که ترکیب، تنوع، ساختار، و عملکرد جوامع گیاهی را تحت تأثیر قرار میدهد. این مطالعه، با هدف بررسی تأثیر آتشسوزیهای سال‌های 1385، 1387، و 1388 بر ترکیب، تنوع، و چگونگی احیای گونههای گیاهی ...
بیشتر
آتش در مراتع مناطق نیمه‌استپی استان چهارمحال و بختیاری، با توجه به تکرار وقوع و وسعتی که در بر می‌گیرد، یکی از مهم‌ترین عواملی است که ترکیب، تنوع، ساختار، و عملکرد جوامع گیاهی را تحت تأثیر قرار میدهد. این مطالعه، با هدف بررسی تأثیر آتشسوزیهای سال‌های 1385، 1387، و 1388 بر ترکیب، تنوع، و چگونگی احیای گونههای گیاهی و انتخاب دام، در مراتع نیمه‌استپی منطقة کرسنگ استان چهارمحال و بختیاری انجام گرفته است و به دنبال اثبات این موضوع است که آیا، با توجه به شرایط حاکم بر مناطق نیمه‌استپی، می‌توان از آتش به عنوان ابزاری مدیریتی استفاده کرد یا خیر؟ در آتشسوزیهای رخ‌داده، در سال‌های مختلف، مناطق حریق و شاهد مشخص و در هر یک از این مناطقْ یک ترانسکت 200 متر مربعی به شکل تصادفی- سیستماتیک مستقر شد. در طول هر ترانسکت، با استفاده از پلات‌های دو متر مربعی، درصد پوشش گونه‌ها، تعداد گونههای احیاشده بعد از آتش‌سوزی، و تعداد گونههای چراشده اندازهگیری شد. به‌ترتیب، از مقیاس‌بندی چندبُعدی غیرِ متریک و تجزیة واریانس دوطرفه برای بررسی اثر آتش‌سوزی بر ترکیب و تنوع و انتخاب دام استفاده شد. نتایج نشان داد در مناطقی که در سال‌های 1387 و 1388 آتش‌سوزی رخ داده اختلاف معنیداری در ترکیب و تنوع پوشش گیاهی در بین مناطق حریق و شاهدِ وجود دارد، ولی این اختلاف در منطقه‌ای که در سال 1385 آتش گرفت وجود ندارد. این موضوع نشان میدهد احیای پوشش گیاهی پس از یک دورة چهارساله ممکن خواهد بود. اکثر گونههای گندمی، نظیر Agropyron repens و Bromus tomentellus، در سالِ اولِ پس از آتش‌سوزی، به‌ترتیب، 90 و 80 درصد پایه‌‌های سوختة خود را احیا کردند، در حالی که گونههای بوته‌ای، نظیر Astragalus adscendens و Astragalus susianus، فقط قادر بودند، به‌ترتیب، 60 و 40 درصد پایه‌‌های سوختة خود را احیا کنند. همچنین، نتایج نشان داد در مناطقی که در سال‌های 1387 و 1388 آتش‌سوزی رخ داده دامْ گونههای مناطق حریق را به شکل معنیداری بیش از مناطق شاهد انتخاب کرد، در حالی که این اختلاف برای منطقه‌ای که بیش از 4 سال از آتش‌سوزی آن می‌گذرد معنیدار نبود. اگرچه بعد از یک دورة کوتاه، ترکیب و تنوع پوشش گیاهی به شرایط اولیة خود بازگشت و آتش به جایگزینی علفزار به جای یک بوته‌زار منجر شد و این موضوع باعث افزایش انتخاب دام و احتمالاً عملکرد آن در این منطقه شد، پیشنهاد دادن آتش، به عنوان ابزاری مدیریتی، باید در چارچوب مدیریت کلی مرتع قرار گیرد و استفادة صرف از آن، بدون مدیریت دام و مدیریت انسان در مراتع نیمه‌استپی، به شکست خواهد انجامید.
