نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ریحانه مسعودی ¹
• غلامرضا زهتابیان ²
• حسن احمدی ³
• شهرام خلیقی سیگارودی ⁴

¹ دانشجوی دکتری بیابان‌زدایی، دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

² استاد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ استاد دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم تحقیقات تهران

⁴ دانشیار دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

بیابان‌زایی مشکل بسیاری از کشورهاست؛ تا کنون به منظور جلوگیری و مقابله با این پدیده اقدامات و کوشش‌‌هایی انجام گرفته است. یکی از مهم‌ترین اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی سازمان ملل است. در این پژوهش، با استفاده از مدل IMDPA و با نرم‌افزار GIS، به ارزیابی بیابان‌زایی در دشت کاشان پرداخته شد. دو معیار آب و اقلیم انتخاب شد و برای هر یک، با توجه به شرایط منطقه، شاخص‌‌هایی انتخاب شد. با تعیین میانگین هندسی شاخص‌ها و سپس معیارها، شدت بیابان‌زایی کل محاسبه شد و ارزش کمّی در پنج کلاس‌‌‌ـ غیرقابل ملاحظه، کم، متوسط، شدید و بسیار شدید‌ـ تقسیم شد و با استفاده از GIS نقشة شدت بیابان‌زایی منطقه در دوره‌‌های مطالعاتی رسم شد. بر طبق نتایج به‌دست‌آمده از ارزش عددی معیارها و شاخص‌‌های مورد مطالعه، سه شاخصِ افت آب زیرزمینی، هدایت الکتریکی آب و شاخص خشکی ترانسو به‌ترتیب با ارزش عددی 82_/3، 04_/3 و 01_/3 بیشترین تأثیر را دارا بودند. آستانه‌‌های هشدار برای افت آب زیرزمینی بیش از 50 سانتی‌متر در سال، شاخص هدایت الکتریکی 2250 ـ 5000  و شاخص خشکی ترانسو 05_/0 ـ 2_/0 تعیین شد. همچنین، کل منطقه با ارزش عددی DS=2_/4 در کلاس متوسط شدت بیابان‌زایی قرار گرفت. با توجه به آستانه‌‌های به‌دست‌آمده بر اساس روش پایش، ‏مناطق حساس شناسایی شد و تجهیزات لازم برای نصب در این نواحی به منظور رصد آستانه‌ها پیشنهاد شد تا در صورت عبور از حد آستانه هشدار لازم صادر شود.

کلیدواژه‌ها

• آستانه
• بیابان‌زایی
• شاخص
• کاشان
• مدل IMDPA
• معیار

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Desertification based on climate and water criteria (Case study: Kashan plain)

نویسندگان [English]

• Reyhaneh Masoudi ¹
• Gholamreza Zehtabian ²
• Hassan Ahmadi ³
• Shahram Khalighi sigarudi ⁴

¹ P h.D. Candidate in Combating Desertification, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran.

² Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

³ Professor. Islamic Azad university

⁴ Associate professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

Desertification is a major problem in many countries. International efforts have been considered to combat and prevent this phenomenon. The most important cases of these measures are the United Nations Convention to Combat Desertification. In this study, IMDPA model and GIS were used to assess desertification phenomena in Kashan Plain. Some indices of Climate and water criteria were selected to consider for each condition of the region. Final desertification intensity was calculated based on geometric average of the selected criteria and their indices. The numerical value was classified in 5 classes including non-significant, low, medium, severe and very severe and desertification intensity map was drawn using GIS in the studied period. According to the results, among the studied indices, the groundwater level depletion, EC and Transu aridity index with 3/82, 3/04 and 3/01 numerical values are the most effective factors. The threshold of ground water level, EC and Transu aridity index were determined respectively: more than50 cm/year, 2250-5000((μmohs)⁄(cm)) and 0/05-0/2. Also, the case study has classified in medium class of desertification with DS=2/4. Regarding the determined thresholds were specified the sensitive areas, and the required equipment are proposed to install on these areas for observing the thresholds.

کلیدواژه‌ها [English]

• Desertification
• IMDPA model
• Kashan
• Criterion
• indices
• threshold