نویسندگان

• میر نصیر نویدی
• فریدون سرمدیان
• شهلا محمودی

چکیده

پیوستگی بهره‌برداری پایدار از اراضی در گرو توجه به شاخص‌های کیفیت خاک است که در نهایت منجر به حفاظت از محیط‌زیست نیز خواهد شد. به همین دلیل ارزیابی جنبه‌های گوناگون کیفیت خاک که نسبت به اعمال شیوه‌های مختلف مدیریت اراضی از خود حساسیت نشان می‌دهند بسیار با اهمیت است. در این پژوهش شاخص‌های گوناگون کیفیت خاک در پنج کاربری مختلف شامل مرتع دست نخورده، مرتع تحت چرا، اراضی دیم، اراضی دیم رها شده و اراضی فاریاب در منطقه زاغه- زیاران در شرق استان قزوین مورد مقایسه قرار گرفتند. نمونه‌برداری تنها از افق A خاک‌ها و در قالب طرح کاملأ تصادفی انجام شد. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌ها بیانگر آن است که میزان مواد آلی و نیتروژن کل در اثر تغییر کاربری در اراضی دیم رها شده دچار بیشترین کاهش شده است به طوری‌که میزان این کاهش به ترتیب حدود 74 و 70 درصد می‌باشد. در مجموع اراضی دیم پس از رها شدن دچار بیشترین افت در زمینه ویژگی‌هایی مانند ظرفیت تبادل کاتیونی، فسفر قابل جذب، تخلخل کل و ضخامت افقA شدند. ضمن آنکه بیشترین میزان افزایش وزن مخصوص ظاهری نیز مربوط به همین کاربری بود. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان‌دهنده این واقعیت است که شیوه تعامل با خاک به عنوان یکی از ارکان مهم تولید باید بر پایه شناخت کلیه پدیده‌های حاکم بر آن صورت گیرد تا کاهش سطح کیفیت خاک پدیدار نشود. به هر حال مدیریت نامناسب و تغییر کاربری غیر اصولی سبب کاهش توان بهره دهی خاک در درازمدت شده و پیامدهای نامطلوبی را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

• تغییر کاربری
• کیفیت خاک
• مرتع
• مواد آلی

عنوان مقاله [English]

Studying the effects of land use change on soil physical and chemical quality indicators of surface horizons in rangelands of eastern Qazvin province

نویسندگان [English]

• M. Navidi
• F. Sarmadian
• Sh. Mahmoudi

چکیده [English]

Sustainable exploitation of land resources is directly affected by considering soil quality which finally will also conclude environmental protection. Therefore, assessing different soil quality aspects which are sensitive to various land management practices seems too important. In this study, some selected soil quality indicators have been compared in five land use systems including untouched rangelands, semi degraded rangelands due to grazing, rangelands that converted to rainfed agriculture, abandoned rainfed agriculture and an irrigated wheat farm in eastern Qazvin province, Iran. Samples were taken from the surface layer (A horizon) of soils in a completely randomized design with four replications. Statistical comparisons of the results revealed highest decrease in soil organic matter and total nitrogen owing to abandoned rainfed agriculture that showed 74% and 70% decline, respectively. Eventually the abandoned rainfed agriculture meets the sharpest slump in some soil properties such as cation exchange capacity (CEC), available phosphorous, total porosity and thickness of A horizon. Meantime the most increase in bulk density was also in recent land use. According to the results, the negative effects of inappropriate land use changes were led to soil productivity decline and will cause undesirable consequences in soil quality. So maintenance of soil quality is critical to environmental sustainability and this should be done on the basis of recognition all features that reduce its quality.

کلیدواژه‌ها [English]

• Land degradation
• land use change
• qazvin
• Rangelands
• Soil quality