نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر نظری سامانی ¹
• فاطمه توکلی ²
• حسن احمدی ³
• غلامرضا راهی ⁴

¹ استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

² کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر

³ استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

⁴ دانشجوی دکتری آبخیزداری دانشگاه مازندران

چکیده

فرسایش خندقی یکی از مخرب‌‌ترین اشکال فرسایش آبی است که با رشد و گسترش آن حجم درخور توجهی از خاک از دسترس خارج می‌شود. این فرسایش یک جریان پیچیدة ژئومورفولوژی و نشانة فرسایش پیشرفته و تخریب سرزمین است. در این تحقیق با استفاده از عکس‌های هوایی سال‌های ۱۳۴۶ و ۱۳۷۲ و با عملیات میدانی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) گسترش طولی 25 خندق در منطقة دره کره طی دو دورة زمانی ۱۳۷۲‌ـ ۱۳۸۷ و ۱۳۴۶‌ـ ۱۳۷۲ اندازه‌گیری شد. همچنین، برای تعیین عوامل مؤثر بر گسترش طولی خندق‌ها از آنالیزهای رگرسیونی بین گسترش طولی خندق و فاکتورهای توپوگرافی، فیزیکی- شیمیایی خاک، و مورفولوژی خندق استفاده شد. نتایج نشان داد که متوسط گسترش طولی خندق‌ها در دوره‌های ۱۳۴۶‌ـ ۱۳۷۲، ۱۳۷۲‌ـ ۱۳۸۷، و میانگین دو دوره به ترتیب 36_/1، 23_/1، و 3_/1 متر در سال اندازه‌گیری شده است. همچنین، بر اساس تجزیة رگرسیونی، پارامترهایی از قبیل مساحت حوزة آبخیز بالادست خندق، فاصلة بالاکند تا مرز حوزة آبخیز، ارتفاع بالاکند، و SAR مهم‌‌ترین شاخص‌های مؤثر بر رشد طولی خندق‌اند. بر پایة یافته‌ها، فاصلة رأس خندق تا مرز حوضة آن به همراه ارتفاع بالاکند به همراه مشاهدة حوضچة مستغرق در پای آن می‌تواند معیارهای مناسب و میدانی برای ارزیابی سریع مقدار فعالیت یک خندق جهت اولویت‌بندی کنترل آن در نظر گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

• تجزیه رگرسیونی
• خندق
• رشد طولی
• عکس هوایی
• فاصله تا رأس
• فرسایش

عنوان مقاله [English]

Determining of Effective Factors on Gully Longitudinal Advancement (Case study: Dareh Koreh Watershed)

نویسندگان [English]

• Aliakbar Nazari Samani ¹
• Fatemeh Avazadeh Tavakoli ²
• Hassan Ahmadi ³
• Gholamreza Rahi ⁴

¹ Assistant Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

² Senior Expert, Agricultural and Natural Resources Research Center of Bousher Province, Iran

³ Professor, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

⁴ Ph.D Student of Watershed Management, University of Mazandaran, Iran

چکیده [English]

Gully erosion is one of the most destructive types of channeled water erosion that removes a
considerable volume of soil as it develops. This type of erosion consists of complex a geomorphic
process that has been known as an indicator of accelerated soil erosion. In this research the
advancement of 25 headcuts were assessed through digital interpretation of multi-temporal aerial
photos, field observations and GIS data analysis over the two periods of 1967-1995 and 1995-2008.
Moreover, the stepwise regression analysis procedure was applied to extract the effective factors on
gully head advancement (such as topography, physico-chemical soil attributes and morphology of
gully). The results indicated that the mean of gully head advancement over the periods of 1967-1995,
1995-2008 and the mean of two periods were measured 1.36, 1.23 and 1.3 m/y, respectively. Further,
regression analysis revealed that headcut's contribution area, distance of gully-head to ridge, height of
gully head cut and SAR are the main factors on gully head advancement. Therefore, distance to ridge,
headcut high and presence of plunge pool could use as suitable criteria to distinguish the active gullies
in order to prioritizing the conservation activities.

کلیدواژه‌ها [English]

• aerial photos
• distance from ridge
• erosion
• gully
• headcut advancement
• Regression