بررسی مقایسه‏ای آستانه های هیدرولیک جریان فرسایش خندقی در کاربری‌های مختلف اراضی (مطالعۀ موردی: منطقۀ قصرشیرین، استان کرمانشاه)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران.

2 استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.

3 دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.

4 دانشیار پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران.

چکیده

پیامدهای فرسایش خندقی در اراضی مارنی به‏دلیل استفادۀ نامناسب از اراضی از جمله آبیاری و شخم غیراصولی، چرای دام و تخریب پوشش گیاهی قابل توجه است. هدف از این پژوهش مقایسۀ آستانه‏های هیدرولیک جریان در سه کاربری کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر بود که در اراضی مارنی منطقۀ قصرشیرین در استان کرمانشاه به‏عمل آمد. به این منظور، با استقرار نه پلات صحرایی (فلوم) در کاربری‏ها، ویژگی‏های هیدرولیک جریان مؤثر بر آستانه‏های فرسایش خندقی شامل دبی، سرعت جریان، اعداد فرود و رینولدز، ضریب دارسی، تنش برشی، پوشش گیاهی و ابعاد بالاکند مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که آستانه حداقل دبی برای ایجاد بالاکند در کاربری‏های کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر به ترتیب 53/1، 0/12 و 49/4 لیتر در ثانیه بود که در کاربری مرتع متوسط به دلیل داشتن پوشش گیاهی متراکم‏تر بیشتر بود. عدد فرود در کاربری­ها با هم اختلاف معنی‏دار نداشتد، اما عدد رینولدز به ترتیب کاربری­های کشاورزی، مرتع متوسط و فقیر 3113، 26092 و 9525  به­دست آمد که در کاربری مرتع متوسط بیشتر بود. متوسط تنش برشی در آستانۀ فرسایش خندقی برای کاربری‏های کشاورزی، مرتع متوسط و مرتع فقیر به ترتیب 12/12،  01/14 و28/9 نیوتن بر متر مربع بود که در هر سه کاربری با هم تفاوت معنی‏داری داشتند. بنا بر نتایج این تحقیق، نوع کاربری اراضی نقش تعیین کننده‏ای از طریق تغییر پوشش گیاهی در آستانۀ هیدرولیک جریان دارد و به همین دلیل کاربری مرتع متوسط با پوشش گیاهی نسبتاً متراکم‏ نقش کلیدی در افزایش آستانه‏های فرسایش خندقی داشتند. 

کلیدواژه‌ها

مرتع و آبخیزداری

دوره 69، شماره 4
زمستان 1395
صفحه 931-947

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار