نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا نیکبخت ¹
• محمد فرزام ²
• محمد خواجه حسینی ³
• حمید اجتهادی ⁴

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع داری، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

² دانشیار؛ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

³ دانشیار، گروه زراعت، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

⁴ استاد، گروه زیست‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

چکیده

بررسی بانک بذر خاک اطلاعات مفیدی را برای مدیریت و احیاء اکوسیستم­های طبیعی فراهم می­آورد. در مناطق خشک، برخی گیاهان چندساله ممکن است سبب تجمع بانک بذر در زیراشکوب خود شده و بذرها را در برابر چرای دام و سایر عوامل محیطی محافظت کنند. این مطالعه باهدف بررسی اثر گیاهان چندساله بر تراکم بانک بذر در سطوح مختلف بهره­برداری از یک مرتع استپی انجام شد. سه مرتع مجاور هم با سطوح بهره­برداری شدید، متوسط و عدم چرا (قرق) انتخاب و در هر مرتع سه ترانسکت به‌طور تصادفی مستقر شد. در امتداد هر ترانسکت، نمونه‌های خاک از عمق صفر تا 5 سانتی­متری از زیراشکوب پنج گیاه چندساله و فضای باز مجاور تهیه شد. برای تعیین تراکم بانک بذر از روش جداسازی بذرها از خاک استفاده شد. تراکم بانک بذر خاک در منطقه­ی چرای متوسط و چرای شدید بیشتر از منطقه قرق بود. همچنین در هر سه منطقه، تراکم بانک بذر در زیراشکوب گیاهان چندساله به‌طور معنی­داری بیشتر از فضای بازبین آن‌ها بود. بیشترین و کمترین تراکم بانک بذر به ترتیب در زیراشکوب بوته (Rosa persica) و (Astragalus heratensis) مشاهده شد. به‌طورکلی نتایج این پژوهش بیانگر نقش گیاهان چندساله مرتع در حفظ و حمایت از بانک بذر سایر گیاهان در شرایط بهره­برداری شدید از مراتع استپی است.

کلیدواژه‌ها

• چرای دام
• تراکم بانک بذر خاک
• زیراشکوب
• گیاهان پرستار

عنوان مقاله [English]

Effects of the canopy of perennial plants and livestock utilization rates on the density of soil seed bank in an arid steppe rangeland

نویسندگان [English]

• zahra nikbakht ¹
• Mohammad Farzam ²
• Mohammad Khajeh Hosseini ³
• Hamid Ejtehadi ⁴

¹ MSc Student, Department of Range and Watershed Management, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

² Associate Professor, Department of Range and Watershed Management, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

³ Associate Professor, Department of Agronomy, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

⁴ Professor, Department of Biology, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.

چکیده [English]

The study of soil seed bank provides useful information on management and restoration of natural ecosystems. In the arid environments, some perennial plants may cause accumulation of seed bank under their canopy, thereby protecting them against the livestock herbivory and the other environmental factors. This study was conducted with objective to investigate effect of perennial plants on density of soil seeds bank, under different utilization levels in an arid steppe rangeland.  Three adjacent rangeland sites were selected, i.e. intense grazing, moderate grazing and no grazing (enclosure), and three line transects were randomly located within each site. Along each transect, soil samples were taken from the depth of 0–5 cm under the canopy of perennial plants or the nearby open space. The seed bank density was determined by the technique for separating seeds from the soil. The density of soil seed bank in the moderate and intensive grazing sites was higher than in the enclosure. In addition, seed bank density under the canopy of perennial plants was significantly higher than in open space, in each of three sites. The highest and lowest seed bank density were observed under the canopy of Rosa persica and Astragalus heratensis, respectively. Generally, the results of this research indicate the key role of perennial range plants in protecting soil seed bank of other plants, under the circumstances of high livestock grazing in the arid steppe rangelands.

کلیدواژه‌ها [English]

• Livestock grazing
• Soil seed bank
• understory
• nurse plants