نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن آرمین ¹
• محمد رسول رجبی ²
• فاطمه برزگری بنادکوکی ³

¹ استادیار، دانشکده منابع‌طبیعی و پژوهشکدۀ منابع‌طبیعی و زیست‌محیطی، دانشگاه یاسوج

² کارشناسی ارشد آبخیزداری ادارۀ کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان مازندارن- نوشهر

³ عضو هیئت علمی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه پیام نور

چکیده

فرسایش خاک و تلفات عناصر غذایی و مواد آلی متعاقب آن اثرات مستقیم و غیر مستقیمی از کاهش تولید و سودبخشی تا آلودگی­های فیزیکی و شیمیایی منابع آب دارد. یکی از مهم­ترین پیامدهای فرسایش هم برای محیط منشأ آن و هم برای چرخه­های اقتصادی کاهش حاصلخیزی خاک است. تلفات حاصلخیزی خاک معمولاً با تجزیه و تحلیل رسوبات منتقل شده در رواناب ناشی از باران طبیعی یا شبیه­سازی شده در پلات­های آزمایشی مطالعه می­شود اما در این تحقیق تلفات حاصلخیزی خاک با تجزیه و تحلیل رسوبات نهشته شده پشت سدهای اصلاحی که با هدف کنترل فرسایش و تثبیت پروفیل طولی در آبراهه­های حوزۀ آبخیز صفارود شهرستان رامسر طی سال­های 1373 الی 1388 احداث گردیده­اند، بررسی شد. بدین منظور تلفات خاک با تعیین چندین ویژگی فیزیکو- شیمیایی رسوبات نهشته شده در پشت سدهای اصلاحی منتخب و مقایسۀ آنها با همان ویژگی­های خاک منشأ بررسی شد. در بخش تجزیه و تحلیل ویژگی­های فیزیکو- شیمیایی خاک، نتایج نشان داد که اغلب خاک­های مورد مطالعه دارای بافت شنی، غیر شور، خنثی، آهکی و غیرسدیمی هستند. بر اساس تقسیم­بندی مقدار ماده آلی، تقریباً 60 درصد از خاک­های مورد مطالعه دارای ساختمان ضعیف و پایداری ساختمانی کمی هستند و غالباً در کلاس متوسط فرسایش­پذیری خاک قرار دارند. در بخش تلفات حاصلحیزی خاک، نتایج نشان داد که فرسایش نه فقط منجر به از دست رفتن اجزاء معدنی جامد خاک می­شود بلکه همچنین منجر به تلفات مواد آلی و مواد مغذی شیمیایی خاک می­شود. تغییر در خصوصیات خاک در نتیجۀ فرسایش خاک اساساً به دلیل کاهش عمق مؤثر بر سطح حاصلخیزی تأثیر می­گذارد. یک کاهش معنی­داری در مقدار کرین و نیتروژن و همۀ عناصر ماکرو و ریزمغذی­ها ایجاد می­شود. تلفات کربن، ازت، فسفر، پتاسیم، سدیم و مجموع کلسیم و منیزیم در منطقۀ مورد مطالعه به ترتیب به میزان 26/6588، 78/1921، 71/19، 53/6، 89/19 و 13/503 گرم در هکتار در سال است که این میزان تلفات تهدیدی جدی برای فرایندها و فعالیت­های مرتبط با حاصلخیزی خاک از جمله توسعۀ پوشش گیاهی در منطقه است.

کلیدواژه‌ها

• تلفات حاصلخیزی
• فرسایش خاک
• رسوب
• سدهای اصلاحی
• حوزۀ آبخیز صفارود
• شهرستان رامسر

عنوان مقاله [English]

Estimation of soil fertility loss using sediment trapped in check dams (Case Study: Safarood watershed upstream of Ramsar county)

نویسندگان [English]

• Mohsen Armin ¹
• mohammadrasul Rajabi ²
• Fatemeh Barzegari Banadkooki ³

¹ Yasouj University, Department of Natural resources engineering

² Graduated Master of Watershed management

³ Academic member, Agriculture Faculty, Payam Noor University

چکیده [English]

we study the loss of fertility by analyzing the sediments retained behind check dams which was designed to control erosion and fixation of longitudinal profiles in the Safarood watershed of Ramsar during the years 1373 to 1388. For this purpose, soil losses were determined by determining the physicochemical properties of sediments deposited behind the selected check dams and comparing them with the same soil characteristics. In the analysis of physicochemical properties of soil, the results showed that most of the studied soils are of sandy, non-saline, neutral, calcareous and non-sodium. Based on the classification of organic matter, approximately 60% of the studied soils have poor structure and little structural stability and are often in the moderate class of erodibility. In the soil fertility loss section, the results showed that erosion leads not only to the loss of solid mineral components from the soil but also to the loss of organic matter and chemical nutrients. Changes in the properties of a soil due to erosion affect the level of fertility, basically as a result of a reduction of the effective depth. There is a significant reduction in the carbon and nitrogen contents and all macro and micronutrients. The losses of carbon, nitrogen, phosphorus, potassium, sodium, and total calcium and magnesium content in the study area were 6588.26, 1921.78, 19.71, 53.6, 19.89 and 503.13 g/ha/year respectively, which this level of loss is a serious threat to processes and activities related to soil fertility, including vegetation development in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

• Loss fertility
• Soil erosion. Sediment
• Check dams
• Safarood watershed
• Ramsar county