نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• دلارام ضیایی جزی ¹
• رفعت زارع بیدکی ²

¹ دکتری آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد.

² استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد.

چکیده

فرسایش خاک توأم با رشد جمعیت، تأمین آب، غذا و انرژی، تغییر اقلیم و کاهش تنوع زیستی یکی از مشکلات بزرگ محیط زیستی است. پیامدهای ناشی از فرسایش خاک را می­توان با ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داد. از بعد مکانی هزینه­های مختلف فرسایش خاک به دو دسته هزینه­های درون­منطقه­ای و برون­منطقه­ای قابل تقسیم­اند. فرسایش خاک تأثیر منفی مستقیم و غیر مستقیم بر چرخۀ تولید و اقتصاد دارد. هدف این مطالعه برآورد و مقایسۀ خسارت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم فرسایش خاک در کاربری­های مختلف اراضی در حوزۀ آبخیز بهشت آباد است. به این منظور، خسارت مستقیم فرسایش خاک در کاربری­های مختلف اراضی بر اساس روش جایگزینی عناصر اصلی حاصل­خیزی خاک با کودهای شیمیایی محاسبه شد. به منظور برآورد مقدار خاک فرسوده شده از سطح کاربری­های مختلف از نتایج مدل SWAT در این منطقه استفاده شد. خسارت غیرمستقیم فرسایش بر اساس هزینۀ مصرف شده برای احداث بندهای اصلاحی به علاوه خسارت ناشی از رسوب­گذاری در پشت سدهای مخزنی برآورد شد. از خسارت­های مربوط به ارزش‌های طبیعی و زیستی صرف­نظر شد. طبق نتایج، بیش­ترین میزان خسارت اقتصادی ناشی از فرسایش خاک مربوط به کاربری کشت دیم معادل 56 میلیون ریال در هر هکتار در سال برآورد شد؛ علت را می­توان قرارگیری این اراضی در شیب­های زیاد و عملیات نادرست کشاورزی در منطقه دانست. همچنین، کمترین خسارت برآوردی مربوط به کاربری باغی با 4/5 میلیون ریال در هکتار در سال بود که اهمیت تاج پوشش درختان و رعایت شیب مناسب در ایجاد باغ در حفاظت خاک را نشان می­دهد. در این حوضه چرای مفرط و بهره­برداری نامناسب از مراتع سبب بالا رفتن نرخ فرسایش و تولید رسوب در مراتع بالادست و درنتیجه 3/33 میلیون ریال خسارت فرسایش از هر هکتار در این کاربری می­شود.

کلیدواژه‌ها

• مدلSWAT‌
• خسارت ناشی از فرسایش
• حاصل‌خیزی
• بندهای اصلاحی
• سدهای مخزنی

عنوان مقاله [English]

Determination of economic loss of soil erosion in different land uses (Case study: Beheshtakad watershed basin in Chaharmahal and Bakhtiari province)

نویسندگان [English]

• Delaram ziaei jazzi ¹
• rafat zare bidaki ²

¹ shahrekord university

² natural resources faculty, shahrekord university

چکیده [English]

Soil erosion along environmental problems. The consequences of soil erosion can be examined from a variety of perspectives.the cost of soil erosion is divided into two categories of on-site and off-site costs. Soil erosion affects the production cycle and economics directly and indirectly. The purpose of this study was to estimate and compare direct and indirect economic losses of soil erosion in different land uses in the Beheshtabad Basin.To achive this, first sediment production by each landuse was initially determined by using SWAT model. NS and R² model coefficients for calibration were 0.72,0.73, and 0.66,0.71 for validation. Then direct loss of erosion was calculated based on the method of replacing the main soil organic fertilizer (NPK) by chemical fertilizers and indirect loss of erosion based on the loss caused by sedimentation behind the check dams inside the basin and reservoir dams outside the basin. According to the results, the highest amount of economic loss of soil erosion was related to rainfed farms equivalent to 56 million Rials per hectare Due to the fact that these lands are located on high slopes and also incorrect agricultural operations .The least amount was related to gardens,equal to 4.5 million-rials/hectare that indicated the importance of trees crown covering and observing the proper slope in the construction of gardens in the soil conservation. In this basin,excess grazing and improper utilization of rangelands have led to high erosion rate and sediment production in upstream rangelands and 3.33 million-Rials/hectare economic losses of erosion in this land use.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sediment
• economic loss
• fertilizer elemnts
• check dam
• dam