نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سادات فیض نیا ¹
• احمد رضا مختاری ²
• محمد جعفری ¹
• محمد جواد قانعی بافقی ³
• زیبا خداییان ⁴

¹ استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

² استادیار دانشکدۀ مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی اصفهان، ایران.

³ دانشجوی دکتری بیابان زدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

⁴ کارشناس زمین شناسی پزشکی، سازمان زمین شناسی ایران.

چکیده

معدن­کاری و مراحل مختلف آن از جمله عوامل گسترش آلودگی در محیط­های طبیعی است. آلودگی­های حاصل می­تواند بر منابع خاک و آب و گیاه در یک منطقه تأثیرگذار باشد و با جذب توسط گیاهان عملاً در چرخۀ غذایی وارد گردد. در بین عناصر معدنی، سرب به لحاظ اثرات سمی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. به منظور بررسی نحوۀ گسترش سرب در خاک پایین­دست معدن سرب و روی کوشک بافق و تعیین بشرزاد (آنتروپوژنیک) یا زمین­زاد (ژئوژنیک) بودن آن با استفاده از روش سیستماتیک تصادفی طبقه­بندی شده به فاصلۀ 500 تا 1500 متر از خاک سطحی در دو عمق 5-0 سانتی­متری و 30-5 سانتی­­متری نمونه­گیری انجام شد و در منطقه­ای نزدیک و دارای خصوصیات زمین شناسی مشابه با منطقه مورد مطالعه نیز نمونۀ خاکی به­عنوان شاهد تهیه شد و پس از آماده­سازی، نمونه­ها به روش  ICP-MS  آنالیز گردید و میزان سرب نمونه­ها مشخص شد. با کمک شاخص­های غنی­شدگی و اندیس تجمع زمین میزان گسترش و شدت آلودگی مشخص و نقشه­های مربوطه تهیه گردید. نتایج نشان می­دهد که مقدار متوسط سرب در خاک سطحی، حدود چهار برابر مقدار آن در عمق است؛ همچنین تا حدود یک کیلومتری از منطقه، میزان سرب از mg/kg290 فراتر می­رود که بیش از حد مجاز است. بعلاوه اختلاف میزان سرب در سطح و عمق، نشانگر آن است که آلودگی، عمدتاً نتیجه فعالیت انسان بوده و با افزایش فاصله از معدن میزان آلودگی کاسته می­شود و بیشترین انتشار در حاشیه مسیل اصلی حوزه می­باشد.

کلیدواژه‌ها

• آلودگی
• بافق
• خاک
• سرب
• شاخص تجمع زمین
• شاخص غنی‌شدگی

عنوان مقاله [English]

Investigation on lead dispersion and it's environmental indices in soils near Kushk Pb-Zn mine - Bafgh

نویسندگان [English]

• sadat Feiznia ¹
• ahmad reza mokhtari ²
• mohammad jaaferi ¹
• mohammad javad ghanei bafghi ³
• ziba khodayian ⁴

⁴ iran

چکیده [English]

Mining and its various stages is one of the important factors in spreading pollution in natural environments. Contaminations may affect soil and water resources and actually enter the food chain due to absorption by plants. Among mineral elements, lead is more important because of its toxic effects. In order to investigate distribution of lead in downstream soils of Kushk Lead and Zinc Mine and identify anthropogenic and geogenic natures of pollution spread, a classified random systematic sampling was carried out. Sampling interval was 500 to1500 meters and soils were sampled in 0-5 and 5-30 centimeters depths. A control sample area with similar characteristics was considered in the vicinity of the region. The samples were analyzed by ICP-MASS method and the lead content of the samples was determined. Using Enrichment Factor and Geoaccumulation Index, the extension and severity of pollution are determined and related maps are prepared. Conclusions show that average amounts of lead in topsoil is about 4 times of subsoil and one kilometer far from mine, lead content of soil is more than 290 PPM that is more than permissible amounts. Moreover, the difference between lead content in topsoil and subsoil shows that the contamination in these areas is anthropogenic. Contamination reduces by going further from mine and the highest amount of emission of lead is around the main watercourse.

کلیدواژه‌ها [English]

• Pollution
• Bafgh
• soil
• lead
• geoaccumulation index
• enrichment factor