نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جواد معتمدی ¹
• شکوفه ابراهیمی ²
• اسماعیل شیدای کرکج ³

¹ دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

² دانش آموختۀ کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکدۀ منابع‌‌طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

³ استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

چکیده

برآورد ذخیرۀ‌ ‌کربن، یکی از ملزومات اساسی به‌‌منظور ارزش­گذاری خدمات اکوسیستم‌‌های مرتعی و ارزیابی اقتصادی ذخیرۀ کربن، در عملیات اصلاح مراتع است. عملکرد گیاهان در مقدار ذخیرۀ کربن، تابعی از ویژگی‌‌های گیاهی، عوامل محیطی و مدیریتی است.از این­رو، ارتباط ذخیرۀ کربن سالانۀ گونۀ Astragalus brachyanus (گون درختچه‌‌ای) با صفات گیاهی، خصوصیات رویشگاهی و مدیریت مرتع، در مراتع کوهستانی راژان، بررسی شد. پنج مکان که گونۀ مذکور در آن پراکنش دارد و از نظر خصوصیات فیزیکی با یکدیگر تفاوت داشتند، انتخاب و بر مبنای نوع مدیریت (قرق یا غیر قرق؛ شدت چرای شدید، متوسط و کم) و جهت جغرافیایی، کُد بندی شدند. در هر مکان، از پوشش گیاهی در داخل 30 پلات 2*2 متر مربعی که با فاصلۀ 10 متر از یکدیگر در امتداد شش ترانسکت‌‌ 50 متری مستقر شدند، اندازه‌‌گیری شد. در هر مکان، 15 پایۀ گیاهی A.brachyanus با ابعاد متنوع، انتخاب و ضمن اندازه‌‌گیری ویژگی‌های مشخصات ظاهری، رشد سال جاری آن­ها جهت برآورد ذخیرۀ سالانۀ کربن، قطع گردید. نمونه‌‌ها جهت برآورد ضریب تبدیل کربن، به آزمایشگاه منتقل شد. از هر مکان، سه نمونه مرکب خاک نیز برداشت شد. عوامل توپوگرافی (شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا) و مدیریتی (شدت چرا در واحدهای مطالعاتی) نیز در هر مکان، ثبت‌ گردید. به‌‌منظور بررسی ارتباط ذخیرۀ کربن سالانه در بیوماس هوایی با عوامل محیطی و مدیریتی،از رگرسیون حداقل مربعات جزئی استفاده گردید. بر مبنای نتایج، مقدار ذخیرۀ کربن گونۀ A.brachyanusدر تیمارهای مختلف، با یکدیگر تفاوت معنی‌دار داشتند. ذخیرۀ کربن سالانۀ بیوماس هوایی، با قطر تاج، تعداد جست و ارتفاع پایۀ گیاهی، ارتباط مستقیم و با نوع مدیریت (شدت چرا)، ارتباط معکوس دارد. بدین معنا که با افزایش قطر تاج، تعداد جست و ارتفاع پایۀ گیاهی، توان ذخیرۀ کربن سالانه، افزایش و با افزایش شدت چرا، توان ذخیرۀ کربن آن، به شدت کاهش می‌یابد. با توجه به اثر منفی چرای دام بر مقدار ذخیرۀ کربن، مدیریت چرای بهینه به‌‌‌منظور حداکثر سازی ذخیرۀ کربن، ضرورت می‌‌یابد. همچنین به‌‌منظور فراهم کردن زمینۀ افزایش ذخیرۀ کربن گونۀ A.brachyanus، توجه به افزایش مشخصه‌‌های گیاهی در پروژه‌‌های توسعه و گسترش پوشش گیاهی و پروژه‌‌های اصلاح مراتع، ضرورت می‌‌یابد. در این راستا، عملیات پرورشی گون درختچه‌‌ای، باید در جهت افزایش صفات گیاهی و در نتیجه افزایش سطوح فتوسنتز کننده، صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

• اکوسیستم‌‌های ‌‌مرتعی
• اصلاح مرتع
• خدمات و کارکردهای ‌‌طبیعت
• ذخیرۀ ‌‌کربن
• گون‌‌زارها

عنوان مقاله [English]

weqRelationship between carbon storage of Astragalus brachyanus species with plant characteristics, habitat characteristics and rangeland management, Rajan, West Azerbaijan

نویسندگان [English]

• Javad Motamedi ¹
• Shookofeh Ebrahimi ²
• Esmaeil Sheidai Karkaj ³

¹ Associate Professor, Rangeland Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran

² Urmia University

³ Assistant professor, Department of Range and Watershed Management, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Urmia University, Urmia

چکیده [English]

Estimation of carbon storage is one of the essential requirements for evaluating rangeland ecosystem services and economic evaluation of carbon storage in rangeland plans. Plant performance in carbon storage is a function of plant characteristics, environmental and management factors. Therefore, the relationship of annual carbon storage of Astragalus brachyanus with plant traits, habitat characteristics and range management in the mountainous rangelands of Rajan was investigated. The five sites in which the species were distributed and differed in physical characteristics were selected and coded based on the type of management (exclosure or exclosure; intensity of grazing, medium and low grazing) and geographical direction. At each site, vegetation was measured within 30 two-by-two-square-meter plots, located 10 m apart along six 50 m transects. At each location, 15 A. brachyanus plant stands with different dimensions were selected and measured while measuring their appearance characteristics, and their current year growth was cut to estimate carbon storage. Samples were transferred to the laboratory to estimate the carbon conversion factor. Two composite soil samples were also taken from each site. Topographic factors (slope, geographical direction and altitude) and management (grazing in study units) were also recorded at each location. In order to investigate the relationship between annual carbon biomass storage and environmental and management , partial least squares regression was used. Based on the results, carbon storage of A. brachyanus was significantly different. Annual carbon biomass carbon storage, with crown diameter, number of base and plant height, was directly correlated with type of management (grazing intensity).

کلیدواژه‌ها [English]

• rangeland ecosystems
• Range improvement
• Natural services and functions
• carbon storage
• Astragalus association