نویسنده

• کاظم نصرتی

استادیار دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، ایران

چکیده

خشکسالی هیدرولوژیک به‌منظور نمایش کاهش جریان‌های سطحی و افت سطح مخازن آب زیرزمینی، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها به کار می‌رود. شاخص جریان پایه به‌عنوان یکی از شاخص‌های جریان کمینه به صورت نسبت حجم جریان پایه به حجم جریان کل تعریف و به عنوان شاخصی از خشکسالی هیدرولوژیک توانایی حوزة آبخیز را در ذخیره و رهاسازی منابع آب در دوره‌های خشکسالی بررسی می‌نماید. هدف از این بررسی تعیین مقادیر شاخص جریان پایه و بررسی کارایی آن در تعیین نوع رژیم جریان و تحلیل منطقه‌ای خشکسالی هیدرولوژیک در حوزة آبخیز سفیدرود می‌باشد. به این منظور ابتدا سه منطقة همگن خشکسالی هیدرولوژیک بر پایه سطح آستانه و تحلیل خوشه‌ای تعیین شد. سپس شاخص جریان پایه در مقیاس روزانه با استفاده از داده‌های روزانه دبی در 28 ایستگاه هیدرومتری مناطق همگن محاسبه شد. نتایج نشان داد میانگین منطقه‌ای شاخص جریان پایه سالانه, با میزان 65/0 با مقدار انحراف معیار 19/0 در دوره آماری بلندمدت ثابت می‌باشد. محدودة شاخص جریان پایه 86/0-17/0 می‌باشد و بر پایه صدک‌های 25، 50 و 75 رژیم جریان رودخانه‌ها به چهار طبقه تقسیم‌بندی شد که بیش از 50 درصد حوزه‌های آبخیز منطقة مورد مطالعه دارای رژیم کم پایدار و ناپایدار است. بدین ترتیب تامین جریان آب رودخانه در دوره‌های خشکسالی با مشکل مواجه است. نتایج این بررسی می‌تواند در ارزیابی تغذیة آب زیرزمینی، سیستم‌های تامین آب، ‌مدیریت آبیاری، پایش خشکسالی هیدرولوژیک و ارایة مدل‌های منطقه‌ای در برآورد ذخیرة منابع آب در مناطق فاقد آمار مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• حوزة آبخیز سفیدرود
• خشکسالی هیدرولوژیک
• روش سطح آستانه
• شاخص جریان پایه

عنوان مقاله [English]

Regional Analysis of Hydrological Drought in Sefidrood Drainage Basin Using Base Flow Index

نویسنده [English]

• Kazem Nosrati

چکیده [English]

The term hydrological drought is applied to represent low water levels in streams, reservoirs and lakes as well as a low groundwater level. Base flow index (BFI) as one of low flow indices gives the ratio of base flow to total flow and investigates basin’s ability to store and release of water in drought periods. The objectives of this study were to determine BFI and to validate this index in drought studies of Sefidrood Drainage Basin. To view of this, first three homogenous regions were identified based on the threshold level using cluster analysis. Then, daily BFI was calculated in 28 gauging stations of the homogenous regions. The results showed that the regional mean of BFI with value of 0.65 (SD=0.19) is stable during long-period data. BFI ranged between 0.17 and 0.86 and also based on the 25, 50 and 75 percentiles, river flow regime in the study area is divided into four categories that show more than 50 percent of the catchments in the study area have low or unstable regime. So it would be hard that the catchments able to provide river flow during drought periods. Therefore the results of this study can be used in assessment of groundwater recharge, water supply system, irrigation management, and hydrological drought monitoring as well as regional modeling of water resources storage and hydrological drought in ungauged areas

کلیدواژه‌ها [English]

• Base Flow Index
• Hydrological drought
• Sefidrood Drainage Basin
• Threshold level method