نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جواد معتمدی (ترکان) ¹
• اسماعیل شیدای کرکج ²

¹ استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه

² دانشجوی دکتری علوم مرتع دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

تنوع گونه‏ای یکی از مهم‏ترین مشخصه‏های نشان‏دهندة تغییرات در اکوسیستم‏های مرتعی است که همواره تحت تأثیر اقدامات مدیریتی قرار دارد. بنابراین، پژوهش حاضر به بررسی تغییرات تنوع گونه‏ای و تعیین مدل مناسب توزیع فراوانی تنوع گونه‏ای در سه مکان مرتعی استان آذربایجان غربی می‌پردازد. مکان‏های مورد بررسی، از نظر عوامل محیطی، یکسان و از نظر شدت چرای دام (چرای زیاد، چرای کم، و چرای متوسط) متفاوت‏اند. پس از انتخاب مناطق نمونه‏برداری در هر یک از مکان‏ها، درصد پوشش تاجی گونه‏های گیاهی در داخل 60 پلات یک متر مربعی، که به فواصل 10 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت‏های 100 متری مستقر شده بودند،‌ اندازه‏گیری شد و شاخص‏های غنای گونه‏ای، یکنواختی، و تنوع گونه‏ای (ناهمگنی) محاسبه گردید. سپس، نمودار دسته‌- فراوانی برای هر یک از مکان‏های مورد بررسی رسم شد و مدل‏های توزیع فراوانی شامل عصای شکسته، لوگ نرمال، سری لگاریتمی، و سری هندسی برای آن‌ها برازش گردید و بهترین مدل توزیع در سطح اطمینان پنج درصد انتخاب شد. آزمون مقایسة میانگین نشان داد که اختلاف معنی‏دار از نظر غنای گونه‏ای، یکنواختی، و تنوع گونه‏ای (ناهمگنی) بین مکان‏های مورد بررسی وجود دارد. در سایت با چرای کم حداکثر تنوع گونه‏ای و در سایت با چرای زیاد کمترین تنوع گونه‏ای مشاهده شد. نمودار دسته- فراوانی مکان‏های مورد بررسی نیز نشان داد که در شدت چرای کم گونه‏هایی با فراوانی پایینْ کمتر مشاهده می‏شود و منحنی آن دارای شیب ملایم‏تری نسبت به شدت چرای متوسط و چرای زیاد است، بنابراین، تنوع آن بیشتر است. در سایت با چرای زیاد تعداد گونهْ کمتر بود و، به دلیل درصد بالای گونه‏های نادر و غالب نسبت به دیگر گونه‏ها، یکنواختی نیز در این مکان پایین است. مدل لوگ نرمال با چرای کم تطابق کامل داشت که نشان‌دهندة جوامع باثبات است. در چرای زیاد مدل سری هندسی حکم‌فرما می‏‌شود که نشان‌دهندة جوامع نابالغ با تنوع گونه‏ای پایین است. نتایج کلی نشان می‏دهد که اعمال چرای سبک سبب حفظ تنوع گیاهی می‌شود و شدت چرای زیاد باعث کاهش تنوع گونه‏ای می‏گردد. این موضوع بیان‌‏کنندة ضرورت توجه مدیریت به اعمال فشار چرای کم در عرصه‌‏های مرتعی است.

کلیدواژه‌ها

• آذربایجان غربی
• تنوع گونه‌ای
• چرای دام
• مدل‌های توزیع فراوانی
• مراتع دیزج بطچی

عنوان مقاله [English]

Suitable Species Diversity Abundance Model in Three Grazing Intensities in Dizaj Batchi Rangelands of West Azerbaijan

نویسندگان [English]

• Javad Motamedi ¹
• Esmaeil Sheidai Karkaj ²

¹ Assistant professor, Department of Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources, University of Urmia, Urmia, Iran

² Ph.D Student Rangeland sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran

چکیده [English]

Species diversity is one of the important characteristics shows rangeland ecosystems changes, which is
already under effects of management practices. Thus, this research was conducted to study species
diversity variation and assess suitable distributive abundance model in three rangeland sites in West
Azerbaijan. These sites were almost similar in environmental properties and differ in view point of
grazing intensity (light, moderate and heavy intensities). After selecting sampling areas in each of the
sites, species cover were recorded in 60, one square meter quadrates with 10 meter far from each other
which established along 100 meter transects in sites and then richness, evenness and diversity
(heterogeneity) indices were calculated. Thus, rank-abundance curves were plotted and four
distribution models such as log-normal, geometric, log-series and Brocken stick were fitted to each of
these sites and then best model was selected in 0.05 level of confidence. Means comparison test
showed that richness, evenness and heterogeneity indices have significant differences (P<0.01) in
sites. Highest diversity is observed in the light grazing intensity site and lowest diversity is in heavy
grazing intensity site. Species rank-abundance curves point out that low-abundance species are seen
lower in light grazing site and its curve have gentler slope than moderate and high grazing intensity
sites thus its diversity is higher. There is lowest species number in high grazing intensity site and
evenness is lowest too due to its high number of rare and dominant species. Log-normal model was
fitted to light site implying on sustainable community and high grazing intensity site is fitted with
geometric model which point out on distractive communities with low diversity. Overall results
showed that implementing light grazing can protect species diversity and heavy intensity declines
species diversity that this shows the need considering of management on implementing light grazing
intensity in the rangeland.

کلیدواژه‌ها [English]

• abundance distribution model
• Dizaj Batchi rangelands
• Livestock grazing
• species diversity
• West Azerbaijan