نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• گلاله غفاری ¹
• حسن احمدی ²
• امید بهمنی ³
• علی اکبر نظری سامانی ⁴

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

² استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

³ استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرمسار.

⁴ استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

چکیده

با وجود اینکه بیشتر از 45 سال از عمر اجرای پروژه­های آبخیزداری در کشور می­گذرد و روز به ­روز بودجه‏های اختصاص یافته به این طرح‏ها افزایش می­یابد، همچنان روند فزاینده فرسایش خاک، نابودی منابع­طبیعی و خسارات سرسام‎آور و بسیار دردناک ناشی از آن ادامه دارد که نشان­دهنده ضعف در عملکرد و شکست طرح‎های حفاظت از منابع­طبیعی است. بنابراین در طرح­های آبخیزداری که عموماً با عوامل بسیار مختلفی سر و کار داشته و بیشتر جنبه مدیریتی طرح­ها باید قوی دیده شود، ارزیابی می­تواند جایگاه مناسبی داشته باشد و میزان کارایی و دستیابی به هدف این طرح­ها را مشخص نماید. حوزه آبخیز کن به مساحت 20571 هکتار یکی از حوضه­هایی است که عملیات آبخیزداری در آن در سال 1379 به اجرا درآمد. در این تحقیق جهت ارزیابی اثرات این عملیات، پس از جمع­آوری آمار و اطلاعات لازم و بررسی صحت و دقت داده­های ایستگاه­های هواشناسی و هیدرومتری حوضه از روش‏های منحنی جرم مضاعف، مقایسه هیدروگراف سالانه و آنالیز هیدرولوژیکی، بررسی میزان رسوب در دوره‏های خشک و مرطوب، رسم منحنی سنجه رسوب، بررسی میزان رسوب در بارش­های مشابه قبل و بعد از اجرای طرح و ... استفاده شد. منحنی جرم مضاعف نشان­دهنده اثر مثبت این عملیات بر میزان رواناب و رسوب بوده است. نتایج حاصل از رسم منحنی رژیم هیدرولوژیک نیز نشان می‏دهد که اثر عملیات آبخیزداری بر واکنش هیدرولوژیک حوضه نسبت به بارندگی مثبت بوده و توانسته است آن را آرام­تر نماید. یعنی به ازاء بارندگی مشابه در پیش و پس از عملیات آبخیزداری، میزان رواناب تولید شده کاهش یافته است. همچنین میزان بار معلق در اثر اجرای طرح از 56/47892 تن در سال به 22365 تن در سال رسیده و در بارش‏های مشابه میزان دبی حاصله بعد از اجرای طرح و متعاقب آن رسوب حاصل از آن کاهش داشته است که نشان‏دهنده اثر مثبت این عملیات است.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی
• حوضه کن
• پروژه های آبخیزداری
• بار رسوب
• واکنش هیدرولوژیک

عنوان مقاله [English]

Technical assessment of watershed operating steps in sologan aquifers basin

نویسندگان [English]

• golaleh ghaffari ¹
• Hasan Ahmadi ²
• Omid Bahmani ³
• Ali Akbar Nazari Samani ⁴

¹

²

³

⁴

چکیده [English]

Although more than 45 years has passed since the first time operating watershed projects were run inside the country and considering the increasing budget that is being allocated to such projects, terrible soil erosion, natural resource degradation and the dazzling and painful consequences of such events are indicative of low efficiency and failure of natural resource protection projects. Therefore, since watershed projects involve many agents and management needs to be as effective as possible, assessment of how suuccessfully the project objectives have been realized is essential. The sologhan aquifer’s basin with an area of 20571 hectar is one of the basins in which watershed project was carried out in winter 2000. To assess the effectiveness of the above mentioned project, required statics and data was collected and the accuracy of meteorology and hydrology data was examined and the double mass curve, annual hydrograph comparisons, hydrologic analysis, sediment examination in dry and moist periods, sediment graph, studding the amount of sediment in precipitation periods prior and post projects implementation were considered and used. Double mass curve shows the positive effects of this operation on the amount of runoff and sediment. Hydrologic regime curves show as well that watershed operations had positive impacts upon the basins hydrologic reaction to rain so that the amount of runoff as a result of similar amount of precipitation has decreased. Furthermore, the amount of annual suspended load has decreased from 47892.56 to 22365 tons, so did the amount of Debbi and sediment. Above results prove the positive effects of watershed projects.

کلیدواژه‌ها [English]

• operating assessment
• aquifer's basin
• watershed projects
• Suspended sediment load