نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مسعود سلیمان پور ¹
• امین صالح پور جم ²
• علی اکبر نوروزی ³
• ناصر خلیلی ⁴

¹ استادیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران.

² استادیار پژوهشکدۀ حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

³ دانشیار پژوهشکدۀ حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

⁴ کارشناس ‌ارشد ادارۀ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس، شیراز، ایران.

چکیده

اجرای طرح­های آبخیزداری بدون مشارکت مردم چندان موفق نبوده است. از این رو اولویت­بندی شاخص­ها و زیرشاخص­های مؤثر بر مشارکت ضعیف مردمی، گامی مهم در مدیریت حوزه­های آبخیز است و می­تواند راهگشای اتخاذ تدابیری در راستای حذف موانع مشارکتی و مشارکت حداکثری آبخیزنشینان در برنامه­ریزی­ها باشد. به این منظور در این پژوهش اقدام به بررسی دیدگاه آبخیزنشینان در اولویت­بندی عوامل مؤثر بر مشارکت ضعیف ایشان در طرح­های آبخیزداری در حوزۀ آبخیز مراد آباد میمند واقع در غرب استان فارس شده است، به طوری که این مهم پس از تکمیل 72 پرسش­نامه از سرپرستان خانوار با استفاده از آزمون t و آزمون ناپارامتری فریدمن انجام شد. نتایج نشان داد از دیدگاه آبخیزنشینان به ترتیب شاخص­های "اقتصادی"، "آموزشی- ترویجی"، "طراحی- اجرایی" و "اجتماعی" دارای بیشینه و کمینۀ اولویت در مشارکت ضعیف آبخیزنشینان در طرح­های آبخیزداری در این حوزۀ آبخیز تعیین شدند. هم­چنین مهم­ترین زیرشاخص­ها بر مشارکت ضعیف آبخیزنشینان در طرح­های آبخیزداری در این حوزۀ آبخیز به ترتیب: "درآمد کم ساکنان حوضه"، "عدم توجه به نیروی محلی در اجرای پروژه­ها (اشتغال­زایی)"، "نادیده گرفتن درآمد برای آبخیزنشینان به­عنوان انگیزۀ اقتصادی مستقیم در اجرای طرح­های آبخیزداری" و "پایین بودن سطح سواد و آگاهی" می­باشد. بر این اساس، دامنۀ مقادیر میانگین رتبه­ها بین 93/6 تا 25/10 متغیر است؛ به طوری که زیرشاخص "درآمد کم ساکنان حوضه" با میانگین رتبۀ 25/10 دارای بیشترین اولویت نسبی و زیرشاخص "دیربازده بودن طرح­های آبخیزداری" با میانگین رتبۀ 93/6 دارای کمترین اولویت نسبی در مشارکت ضعیف آبخیزنشینان در طرح­های آبخیزداری در این حوضه را به خود اختصاص دادند. بنابراین به منظور مشارکت پایدار آبخیزنشینان در طرح‌های آبخیزداری ضروری است نسبت به حل مسائل اقتصادی ایشان و تدوین برنامۀ جامع آموزش و ترویج اقدام جدی صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

• آبخیزداری
• آبخیزنشینان
• اقتصادی
• اولویت‌بندی
• مشارکت

عنوان مقاله [English]

Investigation of Stakeholders in Prioritizing Factors Affecting Their Poor Participation in Watershed Management Projects (Case Study: Morad Abad Watershed in Meymand, Fars Province)

نویسندگان [English]

• Seyed Masoud Soleimanpour ¹
• Amin SalehpourJam ²
• Ali Akbar Noroozi ³
• Naser Khalili ⁴

¹ Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran

² Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.

³ Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.

⁴ M.Sc., Department of Natural Resources and Watershed Management, Fars Province, Shiraz, Iran.

چکیده [English]

Implementation of watershed management projects without the participation of people has not been very successful. Therefore, prioritizing indices and sub-indicators affecting their poor participation is an important step in managing of watersheds and it can lead to taking measures to eliminate barriers to participation and maximum participation of stakeholder in planning. Therefore, in this research the priority of investigation of stakeholders in prioritizing factors affecting their poor participation in watershed management projects in Morad Abad watershed in Meymand, west of Fars province so after completing 72 questionnaires from the head of the household using T test and Friedman nonparametric test were done. The results showed that from the views of stakeholder, the indicators such as "economic", "educational-extensional", "design-executive" and "social" were the maximum and minimum priorities of poor participation of stakeholders in watershed projects in this watershed. Also, the most important sub-indicators on poor participation of stakeholders in watershed projects in this watershed are "low income residents of the watershed," "lack of local power in implementing projects (job creation)", "ignoring income for stakeholders as a direct incentive to implement of watershed management projects ", and" low level of literacy and awareness". Accordingly, the range of average ratings varies from 6.93 to 10.25, so that the sub-indicator "low income residents of the basin" with an average rating of 10.25 has the highest relative priority and "late watershed project efficiency" with an average of 6.93 had the least relative priority in poor participation of stakeholders in watershed projects in this watershed.

کلیدواژه‌ها [English]

• Watershed Management
• Stakeholders
• Economic
• Prioritization
• Participation