نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی جعفری ¹
• علی اکبر نظری سامانی ²
• فاطمه توکلی راد ³

¹ استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر، ایران.

² دانش آموختۀ دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

³ دانشیار دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

چکیده

در بیشتر پروژه‌های منابع طبیعی و آبخیزداری، انجام پژوهش‌هایی برای پایش، ارزیابی و مقایسۀ نتایج با شاخص‌های مذکور در پروژه نیاز اساسی به شمار می­آید. در طرح‌های پخش سیلاب نیز وجود چنین ضرورتی جهت اندازه‌گیری، پردازش و ارزیابی اطلاعات به‏دست آمده از نتایج عملکرد آن، ضروری به نظر می‌رسد. ورود حجم زیادی از سیلاب محتوی املاح و بار معلق با برخاستگاه متفاوت از یک سو و برجای گذاردن رسوبات از سوی دیگر، به مرور زمان سبب بروز تغییراتی در خواص خاک خواهد شد. در این تحقیق تأثیر پخش سیلاب بر تغییرات کانی­شناسی خاک ایستگاه پخش سیلاب پس از 10 سال عمر آن مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی این تغییرات در حد فاصل نهرهای گسترش سیلاب، سه نوار اول که سیل­گیری آن­ها قطعی بود، به عنوان محل‌های نمونه­برداری انتخاب شد. به منظور بررسی و شناسایی کانی­های رسی عرصۀ پخش سیلاب و مقایسۀ آن با عرصۀ شاهد در مجاورت عرصه پخش سیلاب، سیزده نمونه خاک از افق 15-0 سانتی­متری به نحوی که حتی‌الامکان کل سه نوار پخش و نهرهای رسوب­گیر را تحت پوشش قرار دهد، انتخاب شد. نتایج منحنی­های حاصل از پراش پرتو ایکس نشان می­دهد که کانی­های پالیگورسکیت، ایلیت، کلریت، اسمکتیت و کائولینیت در عرصه شاهد، هر سه نهر رسوب‌گیر و نوارهای عرصۀ پخش سیلاب حضور دارند. کانی­های موجود در عرصۀ شاهد از لحاظ نوع تفاوتی با رسوب‌گیرها و نوارهای پخش سیلاب ندارند اما از لحاظ آماری مقدار برخی از این کانی­ها در این سه موقعیت متفاوت است. به نظر می­رسد شرایط آب و هوایی خشک منطقه عامل جدی در عدم تغییر و تحول کانی­ها بوده و پخش سیلاب تأثیر چندانی بر نوع کانی­ها نداشته است و فقط توانسته مقدار برخی از کانی­ها را در نوارهای عرصۀ پخش تغییر دهد.

کلیدواژه‌ها

• پخش سیلاب
• کانی‌های رسی
• پرتو ایکس
• تنگستان

عنوان مقاله [English]

Effects of flood water spreading on soil clay minerals in Bushehr province

نویسندگان [English]

• Ali Jafari ¹
• Aliakbar Nazari Samani ²
• Fatemeh Tavakolirad ³

¹ Research Assistant of Research Center and Agricultural education and natural resources of Bushehr Province

² Associate Professor of Natural Resources Faculty of Tehran University

³ Tehran University

چکیده [English]

Doing the research for monitoring, evaluating and comparing the results with the parameters of projects is essential in the most natural resources and watershed management projects.
Also in flood spreading projects the measurement, processing and evaluating the obtained information seems necessary. Entrance the large amount of flood with suspended material and sedimentation, changes the soil properties gradually. In this study influence of flood spreading on soil mineralogy changes was evaluated after 10 years. In order to investigate the changes in flood spreading ditches, three rows between the spreading channels which had received the flood were chosen as the sampling sites. To investigate and identify the clay minerals of flood spreading area and compared with the control area near to flood spreading area, thirteen samples of 0-15cm soil horizon from three flood spreading rows and settling ditches were selected. The results obtained from X-ray diffraction curves showed the presence of palygorskite, Illite, chlorite, smectite and kaolinite in control area, three settling ditches and flood spreading rows. There was no difference between the types of clay minerals in control area with settling ditches and flood spreading rows but the amount of some clay minerals was different in these situations. It seems that the dry climate of region was the serious factor in no change of clay minerals. Flood spreading had little effect on types of clay minerals and just was able to change the amount of clay minerals in flood spreading rows.

کلیدواژه‌ها [English]

• Flood spreading
• X-ray
• Tangestan
• Clay mineral