محمد فرزام؛ یاسمین فاضلی؛ محمد قربانی
چکیده
دامداران مرتعی بطور سنتی از مراتع برای تولید انواع محصولات نظیر شیر، گوشت و پشم استفاده می کنند، اما در سال-های اخیر روش تولید گوشت به عنوان تنها محصول (روش بره‌پی) در بین برخی دامدارن خراسان رضوی دامداران در حال گسترش است. در این تحقیق تاثیر 7 سال بهره برداری از مرتع به دو روش بره پی و شیردوشی بر روی شرایط اکولوژیک و منافع اقتصادی دامداران ...
بیشتر
دامداران مرتعی بطور سنتی از مراتع برای تولید انواع محصولات نظیر شیر، گوشت و پشم استفاده می کنند، اما در سال-های اخیر روش تولید گوشت به عنوان تنها محصول (روش بره‌پی) در بین برخی دامدارن خراسان رضوی دامداران در حال گسترش است. در این تحقیق تاثیر 7 سال بهره برداری از مرتع به دو روش بره پی و شیردوشی بر روی شرایط اکولوژیک و منافع اقتصادی دامداران در دو مرتع مجاور هم مقایسه شد. ابتدا با انجام بازدیدهای صحرایی، تاج پوشش، تولید و کلاس‌های خوشخوراکی در دو مرتع اندازه‌گیری و با آزمون t مقایسه شد.در مرحله بعد وزن دام، میزان تولید شیر و گوشت، زمان صرف‌شده برای مدیریت دام و فعالیت‌های شبانه‌روزی دامها مقایسه شد. براساس نتایج ، از نظر تولید علوفه و کلاس‌های خوشخوراکی تفاوتی بین دو شیوه بهرهبرداری مشاهده نشد. در روش بره‌پی درآمدها به میزان 17% بیشتر ولی هزینه‌ها 70% کمتر از روش شیردوشی بود که باعث افزایش سود خالص به میزان 24 % شد. در روش بره‌پی دامها مدت 4 ساعت بیشتر ی برای چرا و راهپیمایی در شبانه روز صرف کردند، که این خود باعث کاهش حفاطت خاک شده بود. پیش بینی می شود که سود بالاتر و مدیریت آسان‌تر در روش بره پی سبب تشویق دامداران به استفاده از این روش در آینده شود. لذا پیشنهاد می‌گردد مطالعات آینده به منظور یافتن راهکارهایی جهت استفاده از مراتع تحت روش بره پی با کمترین آسیب به خاک و پوشش گیاهی متمرکز شود.
زهرا نیکبخت؛ محمد فرزام؛ محمد خواجه حسینی؛ حمید اجتهادی
چکیده
بررسی بانک بذر خاک اطلاعات مفیدی را برای مدیریت و احیاء اکوسیستمهای طبیعی فراهم میآورد. در مناطق خشک، برخی گیاهان چندساله ممکن است سبب تجمع بانک بذر در زیراشکوب خود شده و بذرها را در برابر چرای دام و سایر عوامل محیطی محافظت کنند. این مطالعه باهدف بررسی اثر گیاهان چندساله بر تراکم بانک بذر در سطوح مختلف بهرهبرداری از یک مرتع ...
بیشتر
بررسی بانک بذر خاک اطلاعات مفیدی را برای مدیریت و احیاء اکوسیستمهای طبیعی فراهم میآورد. در مناطق خشک، برخی گیاهان چندساله ممکن است سبب تجمع بانک بذر در زیراشکوب خود شده و بذرها را در برابر چرای دام و سایر عوامل محیطی محافظت کنند. این مطالعه باهدف بررسی اثر گیاهان چندساله بر تراکم بانک بذر در سطوح مختلف بهرهبرداری از یک مرتع استپی انجام شد. سه مرتع مجاور هم با سطوح بهرهبرداری شدید، متوسط و عدم چرا (قرق) انتخاب و در هر مرتع سه ترانسکت بهطور تصادفی مستقر شد. در امتداد هر ترانسکت، نمونههای خاک از عمق صفر تا 5 سانتیمتری از زیراشکوب پنج گیاه چندساله و فضای باز مجاور تهیه شد. برای تعیین تراکم بانک بذر از روش جداسازی بذرها از خاک استفاده شد. تراکم بانک بذر خاک در منطقهی چرای متوسط و چرای شدید بیشتر از منطقه قرق بود. همچنین در هر سه منطقه، تراکم بانک بذر در زیراشکوب گیاهان چندساله بهطور معنیداری بیشتر از فضای بازبین آنها بود. بیشترین و کمترین تراکم بانک بذر به ترتیب در زیراشکوب بوته (Rosa persica) و (Astragalus heratensis) مشاهده شد. بهطورکلی نتایج این پژوهش بیانگر نقش گیاهان چندساله مرتع در حفظ و حمایت از بانک بذر سایر گیاهان در شرایط بهرهبرداری شدید از مراتع استپی است.
محمد جنگجو؛ فریبا نوع دوست؛ فهیمه رفیعی
چکیده
این تحقیق به منظور مقایسة صفات و گروههای عملکردی گیاهی در مرتع شخم و رهاشده (پس از 28 سال) و مرتع قرق در منطقة بهارکیش قوچان در استان خراسان رضوی انجام شد. در دو سایت شخم‌خورده و شاهد چهل واحد نمونهبرداری یک متر مربعی به روش سیستماتیک تصادفی مستقر شد. در هر پلات فهرست گونههای گیاهی، فراوانی، پوشش تاجی و بیست صفت رویشی، فنولوژیکی ...
بیشتر
این تحقیق به منظور مقایسة صفات و گروههای عملکردی گیاهی در مرتع شخم و رهاشده (پس از 28 سال) و مرتع قرق در منطقة بهارکیش قوچان در استان خراسان رضوی انجام شد. در دو سایت شخم‌خورده و شاهد چهل واحد نمونهبرداری یک متر مربعی به روش سیستماتیک تصادفی مستقر شد. در هر پلات فهرست گونههای گیاهی، فراوانی، پوشش تاجی و بیست صفت رویشی، فنولوژیکی و تولیدمثلی اندازه‌گیری و ثبت شد. بر اساس آنالیز همبستگی پیرسون، با استفاده از نرم‌افزار R، نُه صفت‌ـ شکل زیستی، تاج گیاه، روش تولیدمثل، ساختار ذخیرهای، نوع ریشه، دورة رویشی برگ، شکل رویشی، دورة زندگی و روش تکثیر‌ـ صفات عملکردی انتخاب شدند. طبقهبندی و رستهبندی دادهها در ماتریس نُه صفت در 112 گونه، با استفاده از نرمافزارهایCANOCO و TWINSPANS، به تفکیک پنج گروه عملکردی منجر شد. درصد پوشش کل دو گروه عملکردی در اراضی شخم‌خورده به طور معنیداری (70 درصد) کاهش یافت، ولی درصد پوشش سه گروه عملکردی به طور نسبی (10 ـ 20 درصد) افزایش یافت. بر اساس نتایج این تحقیق، گیاهان یک‌ساله با صفات و شکل زیستی تروفیت، ژئوفیت، ریزومدار در مقابل تخریب شخم مقاوم‌اند، ولی گیاهان چندساله (فانروفیت، کامفیت، همیکریپتوفیت) و گیاهانی که سیستم ریشهای راست و تاج پوشش گسترده دارند در مقابل تخریب ناشی از شخم حساس‌اند.
ریحانه عظیمی؛ محمد جنگجو؛ حمید رضا اصغری
چکیده
در اصلاح مراتعْ استقرار گیاهان، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در سالهای اخیر، از کودهای بیولوژیکی، مانند قارچهای همزیست، به منزلة رهیافتی مفید برای افزایش حاصلخیزی اراضی و استقرار گیاهان استفاده می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی امکان افزایش درصد استقرار و سرعت رشد نشاهای گیاه بروموس (Bromus ...
بیشتر
در اصلاح مراتعْ استقرار گیاهان، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمهخشک، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در سالهای اخیر، از کودهای بیولوژیکی، مانند قارچهای همزیست، به منزلة رهیافتی مفید برای افزایش حاصلخیزی اراضی و استقرار گیاهان استفاده می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی امکان افزایش درصد استقرار و سرعت رشد نشاهای گیاه بروموس (Bromus kopetdaghensis) تلقیح‌شده با قارچ میکوریزا آربوسکولار در مرتع بهارکیش قوچان بود. بدین منظور، بذرهای بروموس در شرایط گلخانه (سینیهای نشا) کشت شد. سپس، با دو گونه میکوریزا آربوسکولار Glomus mosseaeو G. intraradicesتلقیح و به گلدانهای کاغذی منتقل شد. پس از یک ماه نهالهای گلدانی به عرصه منتقل شد و به صورت طرح آزمایشی کرتهای خردشده بر پایة طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت شد. میانگین درصد کلونیزه‌شدن ریشة گیاه بروموس با گونة mosseae G.حدود 7/62 درصد و با میکوریزا G. intraradices حدود 3/81 درصد بود. همزیستی قارچ میکوریزا به طور معنیداری باعث افزایش درصد استقرار در آغاز و پایان فصل رویش شد. تأثیر گونة G. intraradices بر استقرار گیاه بروموس بیشتر بود. علاوه بر این، همزیستی با این گونه باعث افزایش وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک کل گیاه، و وزن خشک ریشه شد، در حالی که همزیستی با mosseae .Gباعث کاهش برخی از این صفات شد یا اینکه اثری نداشت. بنابراین، بر اساس نتایج این تحقیق، می‌توان قارچهای G. intraradicesرا به عنوان نوعی کود زیستی، به‌منظور افزایش تولید علوفه و استقرار اولیة گیاه بروموس در سطح مراتع نیمهخشک و منطقة بهارکیش قوچان توصیه کرد.
طاهره صادقی شاهرخت؛ محمد جنگجو؛ منصور مصداقی
چکیده
بوتههای مرتعی ممکن است گونههای گیاهی زیراشکوب خود را در برابر چرای دام محافظت کنند، که به این پدیده تسهیل مکانیکی گویند. اثر تسهیل بوتهها ممکن است تحت تأثیر شدت بهرهبرداری از مرتع قرار گیرد. در یک عملیات میدانی، تسهیل مکانیکی بوتهها در سه منطقة چرای شدید، چرای متوسط، و قرق در مراتع خشک کاخک گناباد، در بهار و تابستان ...
بیشتر
بوتههای مرتعی ممکن است گونههای گیاهی زیراشکوب خود را در برابر چرای دام محافظت کنند، که به این پدیده تسهیل مکانیکی گویند. اثر تسهیل بوتهها ممکن است تحت تأثیر شدت بهرهبرداری از مرتع قرار گیرد. در یک عملیات میدانی، تسهیل مکانیکی بوتهها در سه منطقة چرای شدید، چرای متوسط، و قرق در مراتع خشک کاخک گناباد، در بهار و تابستان 1390، مقایسه شد. در هر یک از حالت‌های چرا، بیست عدد ترانسکت خطی در دامنهها و شیبهای مختلف مستقر شد. تولید علوفه به روش قطع و توزین در پلاتهای زوجی در زیراشکوب بوتههای پرستار و فضای باز مجاور آنها اندازه‌گیری شد. در منطقة قرق تولید علوفه در زیراشکوب بوتههای پرستار برابر با تولید فضای باز بود، در حالی که در منطقة چرای شدید و متوسط تولید علوفه در زیراشکوب بوتههای پرستار بیشتر بود. این نتایج نشان میدهد که تسهیل مکانیکی بوته های پرستار با افزایش شدت چرا زیاد می‌شود. همچنین، تأثیر تسهیل مکانیکی بر فرم رویشی گونههای زیراشکوب متفاوت است. در منطقة قرق بیشترین تسهیل مکانیکی بر پهنبرگان یک‌ساله بود، در حالی که در منطقة چرای شدید بیشترین تسهیل بر گندمیان چندساله بود. نتایج این مطالعه نشان میدهد که بوتههای مرتعی نقش مهمی در حفظ گیاهان علوفه‌ای زیراشکوب در شرایط چرای شدید دام دارند.
محمد جنگجو؛ فریبا نوعدوست
چکیده
بررسیهای اکولوژیک گیاهان شناخت ما را از اکوسیستمهای مرتعی افزایش میدهد و امکان برنامهریزی را برای مدیریت صحیح آنها فراهم میسازد. با انجام بازدیدهای میدانی و مطالعات آزمایشگاهی در سالهای 1387 و 1388، رویشگاههای اصلی گیاه قیچ در مراتع قشلاق و میانبند استان خراسان شمالی مشخص و شرایط اکولوژیک رویشگاه، فنولوژی و کیفیت ...
بیشتر
بررسیهای اکولوژیک گیاهان شناخت ما را از اکوسیستمهای مرتعی افزایش میدهد و امکان برنامهریزی را برای مدیریت صحیح آنها فراهم میسازد. با انجام بازدیدهای میدانی و مطالعات آزمایشگاهی در سالهای 1387 و 1388، رویشگاههای اصلی گیاه قیچ در مراتع قشلاق و میانبند استان خراسان شمالی مشخص و شرایط اکولوژیک رویشگاه، فنولوژی و کیفیت علوفه آن بررسی شد. بر اساس نتایج، گیاه قیچ در رویشگاههایی با بارندگی متوسط سالانه 380-260 میلیمتر، دما 16-8 درجه سانتیگراد، دامنه ارتفاعی 680 تا 1200 متر از سطح دریا، تیپ اراضی دشت و تپه ماهوری، سازند زمینشناسی کنگلومرا، مارن، شیل و ماسه سنگ، و خاک دارای بافت سبک (سیلتی لوم) اسیدیته قلیایی ضعیف و غیرشور، و فقیر از نظر نیتروژن و فسفر رویش داشت. رشد رویشی و گلدهی از اوایل فروردین تا خرداد، و بذردهی در طی تیر و مرداد اتفاق افتاد. از ابتدا به انتهای فصل رشد درصد ADF و NDF بیشتر ولی درصد پروتئین خام بطور معنیداری کمتر بوده، که سبب کاهش کیفیت علوفه شده است. توانایی رویش در انواع رویشگاهها و شرایط اقلیمی - از خشک سرد تا گرم و مرطوب- و دارا بودن ارزش پروتئینی و انرژی متابولیسمی علوفه بیش از حد بحرانی مورد نیاز دامهای مرتعی از مزّیتهای نسبی قیچ؛ از طرف دیگر، ریزش شدید برگها در برابر گرما و خشکی، عدم رویش در اراضی شور، و پایین بودن خوشخوراکی و ارزش رجحانی از محدودیتهای این گیاه درمرتعداری محسوب میشوند. در خراسان شمالی، بهترین زمان برای چرای قیچ، اواسط اردیبهشت تا نیمه تیرماه، و تهیه بذر اوایل مرداد ماه است.
