نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا حیدری قهفرخی
• پژمان طهماسبی
• علی‌اصغر نقی پور

گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

چکیده

ارزیابی سلامت مراتع به دلیل تأثیر آن بر پایداری اکوسیستم‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش به بررسی ارتباط بین معیارهای ارزیابی سلامت مرتع و شاخص‌های تنوع عملکردی در بخشی از مراتع منطقه حفاظت‌شده سبزکوه (استان چهارمحال و بختیاری) پرداخته است. برای این منظور، چهار مکان مرتعی با شدت چرای متفاوت (مرجع، چرای سبک، متوسط و سنگین) انتخاب شد. در هر مکان، دو منطقه معرف با سه ماکروپلات ۳۰×۳۰ مترمربعی نمونه‌برداری شد. ویژگی‌های عملکردی گیاهی از جمله ارتفاع گیاه، صفات مختلف برگ، میانگین قطر تاج و فرم رویشی اندازه‌گیری شدند. شاخص‌های تنوع عملکرد شامل غنا، یکنواختی، پراکندگی عملکرد، آنتروپی رائو و میانگین وزنی صفات با استفاده از بسته آماری FD در نرم‌افزار R4.4.2 محاسبه شد. همچنین، سه معیار ارزیابی سلامت مرتع شامل پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده بررسی شدند. داده‌ها با آزمون ANOVA، همبستگی و رگرسیون تک متغیره به ترتیب با استفاده از تابع aov و duncan.test و بسته‌های آماری ggcorrplot، dplyr، reshape2، ggpubr و ggpmisc برای 21 جفت داده تحلیل گردید. نتایج نشان داد که پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده ارتباط مثبت معنی‌داری با برخی ویژگی‌های عملکردی مانند وزن خشک برگ (R2= 0.6)، سطح برگ (R2= 0.5)، طول برگ (R2= 0.5)، فرم رویشی پهن‌برگ چندساله (R2= 0.3) و گندمی چندساله (R2= 0.5) نشان دادند، درحالی‌که با برخی دیگر مانند واگرایی عملکرد (R2= 0.5)، پراکندگی عملکرد (P < 0.05)، قطر تاج (P < 0.05)، فرم رویشی گندمی یکساله (P < 0.05) و بوته‌ای (R2= 0.5) رابطه منفی داشتند. این یافته‌ها بر اهمیت استفاده از شاخص‌های کمی تنوع زیستی در کنار ارزیابی‌های کیفی برای بهبود مدیریت مراتع و استخراج یک پروتکل ارزیابی کمی تأکید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• تنوع زیستی
• وضعیت مرتع
• عملکرد هیدرولوژیک
• چرای دام
• منطقه حفاظت‌شده سبزکوه

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Relationship Between Functional Diversity Indices and Evaluation Criteria of Rangeland Health

نویسندگان [English]

• Zahra Heidari Ghahfarrokhi
• Pejman Tahmasebi
• Ali Asghar Naghipour

Department of Nature engineering, Faculty of Natural Resources and Earth Sciences, University of Shahrekord, Shahrekord, Iran

چکیده [English]

Assessing rangeland health is of great importance due to its impact on ecosystem sustainability. This study investigated the relationship between evaluation criteria of rangeland health and functional diversity indices in part of the Sabzkouh Protected Area (Chaharmahal Va Bakhtiari Province, Iran). For this purpose, four rangeland sites with different grazing intensities (reference, light, moderate, and heavy grazing) were selected. In each site, two representative areas were sampled using three 30×30 meter macroplots. Plant functional traits, including plant height, various leaf traits, mean crown diameter, and growth form, were measured. Functional diversity indices, including Functional Richness, Functional Evenness, Functional Dispersion, Rao’s Quadratic entropy and growth forms, were calculated using the FD package in R 4.4.2. Additionally, three evaluation criteria of rangeland health, including soil/site stability, hydrologic functions, and biotic integrity, were evaluated. The data were analyzed using ANOVA, correlation, and univariate regression tests, employing the aov and duncan.test functions and the R packages ggcorrplot, dplyr, reshape2, ggpubr, and ggpmisc for 21 data pairs. Results revealed that soil/site stability, hydrologic function, and biotic integrity had significant positive relationships with certain functional traits such as leaf dry weight (R² = 0.6), leaf area (R² = 0.5), leaf length (R² = 0.5), perennial forb (R² = 0.3), and perennial grass (R² = 0.5). Conversely, negative correlations were observed with other indices including functional divergence (R² = 0.5), functional dispersion (P < 0.05), mean crown diameter (P < 0.05), annual grass (P < 0.05), and shrub (R² = 0.5). These findings emphasize the importance of incorporating quantitative biodiversity indices alongside qualitative assessments to improve rangeland management and develop a quantitative evaluation protocol.

کلیدواژه‌ها [English]

• Biodiversity
• Rangeland condition
• Hydrologic function
• Livestock grazing
• Sabzkouh Protected Area