نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری

**آمار و ارقام نشریه**

https://jrwm.ut.ac.ir/journal/metrics
سال اولین انتشار	1388
تعداد دوره ها	18
تعداد شماره ها	66
تعداد مقالات	845
میانگین درصد پذیرش	40%

پهنه بندی و شناسایی ویژگیهای محیطی موثر بر ذخیره کربن آلی خاک در حوضه زوجی گنبد

بهناز عطائیان؛ علی بادرستانی؛ سعید خسروبیگی بزچلویی؛ محمد مهدی ارتیمانی

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 1-16

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.362517.1716

چکیده

کربن آلی خاک به عنوان عامل کلیدی در پایداری و حاصل‌خیزی خاک به عنوان یکی از چالش‌های مهم محیط زیستی در مقوله تغییرات اقلیمی بشمار می‌آید. هدف از این تحقیق، پهنه‌بندی کربن آلی خاک در حوزه آبخیز زوجی گنبد استان همدان می‌باشد. در این تحقیق از اطلاعات مطالعه‌ هواشناسی، خاکشناسی و فرسایش و رسوب حوزه آبخیز معرف گنبد، شامل اطلاعات 49 خاکرخ ... بیشتر کربن آلی خاک به عنوان عامل کلیدی در پایداری و حاصل‌خیزی خاک به عنوان یکی از چالش‌های مهم محیط زیستی در مقوله تغییرات اقلیمی بشمار می‌آید. هدف از این تحقیق، پهنه‌بندی کربن آلی خاک در حوزه آبخیز زوجی گنبد استان همدان می‌باشد. در این تحقیق از اطلاعات مطالعه‌ هواشناسی، خاکشناسی و فرسایش و رسوب حوزه آبخیز معرف گنبد، شامل اطلاعات 49 خاکرخ در لایه 15-0 سانتی‌متری خاک استفاده شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات ابتدا آزمون‌های نرمالیتی (آزمون شپیرو – ویلکα <0.05 )، همگنی واریانس و سپس ارتباط بین متغیرهای مستقل و کربن آلی با استفاده از همبستگی خطی پیرسون در نرم‌افزار SAS انجام شد. همچنین تعیین موثرترین متغییر مستقل با استفاده از تجزیه چند متغیره تجزیه و تحلیل عاملیPCA در نرم‌افزار XlStat 2.1 استفاده شد. به منظور تعیین پراکنش و مقدار کربن آلی خاک در حوزه آبخیز معرف گنبد از مدل‌سازی با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین بردار پشتیبانSVM و جنگل تصادفی RF در نرم‌افزار R استفاده شد. نتایج نشان داد که 18/78 درصد از تغییرات کربن آلی خاک به چهار مؤلفه وابسته است. درصد رس و نیتروژن به عنوان تاثیرگذارترین متغیر‌ها، بر مقدار کربن آلی خاک انتخاب شدند، به ‌طوری‌که مؤلفه اول درصد رس 34 درصد و مؤلفه دوم نیتروژن 18 درصد تغییرات را در بردارند‌. با توجه به نتایج حاصل از اجرای مدل‌های ماشین پشتیبان بردار و جنگل تصادفی، مدل ماشین پشتیبان بردار با میزان ضریب کارایی 86/0 میزان خطای 05/0 در مرحله آزمون، مدل دقیق‌تری در این مطالعه می‌باشد.

ارزیابی سرمایه اجتماعی اجتماعات محلی در راستای حکمرانی سرزمین (منطقۀ مورد مطالعه: شهرستان تفتان)

مهدی قربانی؛ سید امیر حسین گرکانی؛ مینا حمیدی؛ سجاد امیری؛ مجید رحیمی

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 17-27

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.291226.1759

چکیده

سرمایه اجتماعی به عنوان مجموعه‌ای از ارتباطات، شبکه‌ها، اعتماد، نیازمندی‌ها و نظام‌های مشارکتی در یک جامعه تعریف می‌شود که باعث توانایی آن جامعه در مواجهه با چالش‌ها و بهبود شرایط زندگی اعضای آن می‌شود. این مطالعه به منظور تجزیه و تحلیل سرمایه اجتماعی درون گروهی در سه روستای اسکل‌آباد، اسلام آباد کله‌اسپید و چاه‌احمد اصلی ... بیشتر

بررسی اثر عوامل اقلیمی و زمینی جهت تعیین مناطق مستعد فرسایش بادی در حوزه‌های آبخیز درجه دو ایران (مطالعه موردی - حوزه‌های آبخیز سفیدرود - دریاچه نمک و کویر درانجیر -ساغند)

لیلا بیابانی؛ حسن خسروی؛ غلامرضا زهتابیان؛ اسماعیل حیدری علمدارلو؛ بهزاد رایگانی

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 29-48

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.375892.1761

چکیده

مدل‌سازی فرسایش خاک در توسعه و اجرای سیاست‌های مدیریت و حفاظت خاک اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. برای درک بهتر توزیع جغرافیایی فرسایش خاک، مدل‌های مبتنی بر فضایی فرسایش خاک موردنیاز است. فرسایش بادی از جمله مهم‌ترین جنبه‌های تخریب سرزمین و بیابان‌زایی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود که اثرات منفی اقتصادی، اجتماعی و ... بیشتر مدل‌سازی فرسایش خاک در توسعه و اجرای سیاست‌های مدیریت و حفاظت خاک اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. برای درک بهتر توزیع جغرافیایی فرسایش خاک، مدل‌های مبتنی بر فضایی فرسایش خاک موردنیاز است. فرسایش بادی از جمله مهم‌ترین جنبه‌های تخریب سرزمین و بیابان‌زایی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود که اثرات منفی اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی ایجاد می‌نماید. جهت کنترل و کاهش اثرات سوء این پدیده همواره اولین گام، تعیین مناطق حساس به فرسایش بادی است. هدف از این پژوهش مشخص‌کردن مناطق مستعد فرسایش بادی با استفاده از مدل ILSWE در حوزه‌های آبریز درجه‌دوکویر درانجیر-ساغند، دریاچه نمک و سفیدرود با استفاده از عوامل اقلیمی و زمینی می‌باشد. این مدل با ترکیب پنج شاخص فرسایندگی اقلیم، فرسایش‌پذیری خاک، سله خاک سطحی، پوشش گیاهی و زبری سطح محاسبه‌شده است. نتایج مدل نشان داد که عامل فرسایندگی اقلیمی شامل بارش، تبخیر و تعرق و باد در این حوزه‌ها متفاوت بوده و بیشترین اهمیت را در پیدایش مناطق حساس به فرسایش بادی داشته است. به عبارتی در حوزه‌ای که میزان بارش افزایش داشته و میزان تبخیر و تعرق و سرعت باد کاهش یابد، درصد مناطق حساس به فرسایش بادی، کاهش، ‌یابد. البته لازم به ذکر است که سایر عوامل مدل، شامل اختلاف پوشش گیاهی، ویژگی‌های خاک، وضعیت توپوگرافی و وسعت اراضی بایر، شوره‌زار، تپه‌های ماسه‌ای، مراتع کم‌تراکم و اراضی کشاورزی دیم در سه حوزه مذکور نیز به نتایج این مدل کمک کرده است. به‌طورکلی نتایج این مطالعه بینش جدیدی در مورد تعیین مناطق حساس به فرسایش بادی در اقالیم مختلف ارائه می‌کند که می‌تواند برای اولویت‌بندی مناطقی که تحقیقات بیشتری در آن‌ها موردنیاز است و اقدامات اصلاحی باید اجرا شود، استفاده گردد.

ارزیابی کمی تنش آبی در استان خراسان رضوی: رهیافتی ترکیبی با استفاده از شاخص فقر آب (WPI)

محمد غلامی؛ مجید کاظم زاده

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 49-72

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.377111.1766

چکیده

استفاده نادرست از منابع آبی، سبب کمبود آب و در پی آن ایجاد مشکلات متعددی برای انسان‌ها شده است. لذا، ارزیابی تنش آبی می‌تواند به مدیریت پایدار منابع آبی کمک کند. شاخص فقر آب (WPI) به عنوان ابزاری ترکیبی، عوامل تاثیرگزار بر وضعیت آب در یک منطقه مشخص را در قالب 5 معیار مهم منابع، دسترسی، ظرفیت، مصرف و محیط زیست ارزیابی می‌کند. در پژوهش ... بیشتر استفاده نادرست از منابع آبی، سبب کمبود آب و در پی آن ایجاد مشکلات متعددی برای انسان‌ها شده است. لذا، ارزیابی تنش آبی می‌تواند به مدیریت پایدار منابع آبی کمک کند. شاخص فقر آب (WPI) به عنوان ابزاری ترکیبی، عوامل تاثیرگزار بر وضعیت آب در یک منطقه مشخص را در قالب 5 معیار مهم منابع، دسترسی، ظرفیت، مصرف و محیط زیست ارزیابی می‌کند. در پژوهش حاضر، استان خراسان رضوی، به 22 محدوده مطالعاتی تفکیک و از WPI به منظور ارزیابی تنش آبی آن‌ها استفاده شد. مطابق نتایج WPI، محدوده درگز با امتیاز 63/50 بهترین و محدوده کاشمر؛ کوهسرخ؛ خلیل‌آباد با امتیاز 20/20 بدترین وضعیت آبی را نسبت به سایر محدوده‌ها به خود اختصاص دادند. میانگین WPI برای کل استان، عدد 41/34 بدست آمد که نشان‌دهنده وضعیت بحرانی آب می‌باشد. میانگین 5 معیار منابع، دسترسی، ظرفیت، مصرف و محیط زیست نیز برای کل استان به ترتیب 41/19، 35/36، 23/31، 06/38 و 05/47 بدست آمدند که با توجه به مقادیر معیارهای مصرف و منابع، مصرف آب، 96/1 برابر منابع آبی می‌باشد. بنابراین، بهره‌وری بی‌رویه از منابع آبی، مخصوصا در بخش کشاورزی و عدم توجه به توسعه پایدار و آستانه تاب‌آوری اکوسیستم‌ها به عنوان مهمترین بخش تولید آب، مهم‌ترین اشتباهات استراتژیک مدیریتیِ مسبب بحران آبی شناخته شدند. لذا، ایجاد توازن بین مصرف آب و منابع آبی، اختصاص بخشی از آب به نیاز آبی اکوسیستم‌ها، استفاده از ظرفیت جامعه علمی در مدیریت منابع آب، کاهش وابستگی اقتصادی به کشاورزی و ... می‌توانند به عنوان نقشه راه مدیریت منابع آبی جهت جلوگیری از بحرانی‌تر شدن شرایط موجود باشند.

بررسی و ارزیابی خطر اکولوژیکی در رسوبات خشک شدة تالاب هورالعظیم

سروش نامجوفر؛ احمد نوحه گر؛ زینب سازور

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 73-90

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.379709.1776

چکیده

تالاب هورالعظیم با مساحت 1180 کیلومترمربع در جنوب‌غربی ایران در استان خوزستان قرار دارد و حدود 70 درصد از محدوده تالاب در عراق واقع شده که با چالش‌ خشکسالی و حفاری‌های نفتی روبه‌رو شده است و بسیاری از اراضی جنوبی آن خشک شده و به کانون گردوغبار تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سطوح آلودگی فلزات سنگین در بخش خشک‌شدة این تالاب ... بیشتر تالاب هورالعظیم با مساحت 1180 کیلومترمربع در جنوب‌غربی ایران در استان خوزستان قرار دارد و حدود 70 درصد از محدوده تالاب در عراق واقع شده که با چالش‌ خشکسالی و حفاری‌های نفتی روبه‌رو شده است و بسیاری از اراضی جنوبی آن خشک شده و به کانون گردوغبار تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سطوح آلودگی فلزات سنگین در بخش خشک‌شدة این تالاب انجام شد. ابتدا 15 نقطه بر روی تصویر ماهواره‌ای لندست مشخص شد و از خاکِ خشک شدة تالاب با کوادرات نمونه‌برداری شد و در آزمایشگاه با دستگاه ICP-MS غلظت کادمیوم، مس، سرب، آهن، منگنز و نیکل اندازه‌گیری شد. برای ارزیابی سطوح آلودگی از شاخص‌های زمین‌انباشتگی ژئوشیمیایی (Igeo)، خطر اکولوژیکی (ER)، بار آلودگی (PLI)، خطر بالقوة آلودگی (RI)، امنیت آلودگی (CSI) و درجه اصلاح (mCd) استفاده شد. نتایج نشان داد غلظت کادمیوم، مس، نیکل و سرب بیشتر از حدمجاز آن در میانگین شیل است. بر اساس شاخص Igeo، آلودگی کادمیوم زیاد است و سطح آن متوسط تا شدید است. بر اساس شاخص PI نیز آلودگی کادمیوم و سرب به‌ترتیب زیاد و متوسط است. شاخص Er نشان می‌دهد آلودگی اکولوژیکی کادمیوم قابل‌ملاحظه است، اما دیگر فلزات خطر اکولوژیکی ندارند. میانگین شاخص‌های تجمعی ER و PLI به‌ترتیب 193 و 7/9 به‌دست آمد و بیان‌گر خطر اکولوژیکی محتمل برای تمام نقاط است. شاخص امنیت آلودگی CSI برای کادمیوم، مس، نیکل و سرب 52/0، 25/0، 02/4 و 34/0 و شاخص mCd نیز به‌ترتیب 27/0، 4/10، 9/13 و 9/8 به‌دست آمد بیان‌گر شدت خیلی زیاد امنیت آلودگی برای نیکل و کادمیوم است.

آسیب شناسی و عارضه ‏یابی سیاست ‏های مرتع‏ داری ایران در راستای بهره‏ برداری پایدار

زینب افضلی؛ سمیه امیرتیموری؛ محمد رضا زارع مهرجردی

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 91-106

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.380311.1779

چکیده

مراتع نقش مهمی در پایداری اکوسیستم و تأمین مالی بسیاری از مردم جهان دارند. تخریب مراتع نگرانی ‏های زیادی را در سطح جهانی به ‏وجود آورده اســت. نتایج مطالعات نشان می ‏دهد که سطح مراتع، تولیدات مرتعی و رضایت بهره ‏برداران مراتع در ایران کاهش یافته است. لذا هدف این تحقیق، آسیب شناسی و عارضه ‏یابی سیاست ‏های مرتع‏ داری ایران ... بیشتر مراتع نقش مهمی در پایداری اکوسیستم و تأمین مالی بسیاری از مردم جهان دارند. تخریب مراتع نگرانی ‏های زیادی را در سطح جهانی به ‏وجود آورده اســت. نتایج مطالعات نشان می ‏دهد که سطح مراتع، تولیدات مرتعی و رضایت بهره ‏برداران مراتع در ایران کاهش یافته است. لذا هدف این تحقیق، آسیب شناسی و عارضه ‏یابی سیاست ‏های مرتع‏ داری ایران در راستای بهره ‏برداری پایدار از مراتع می ‏باشد. این تحقیق از لحاظ ماهیت و هدف، کاربردی و از حیث استراتژی پژوهشی، آمیخته (کیفی-کمی) است. در بخش کیفی با استفاده از روش فرا ترکیب، عارضه‏ های سیاستگذاری مراتع در راستای بهره ‏برداری پایدار از آن ‏ها، احصا و سپس مبتنی بر آن، پرسشنامه تحقیق، ساخته و سپس از روش دلفی با اتکا به نظرات خبرگان دانشگاهی، برای سنجش اهمیت عارضه‏ های مکشوفه استفاده شد. همچنین در بخش کیفی از مقالات مرتبط با موضوع تحقیق در بازه زمانی 15 سال اخیر (1388شمسی/2008 میلادی تا 1402 شمسی/ 2023 میلادی) استفاده شد و ملاک انتخاب منابع بر طبق اشباع نظری داده‏ ها بوده است. جامعه آماری بخش کمی، خبرگان دانشگاهی آشنا به موضوع و علاقمند به همکاری بودند که پانل دلفی را شکل دادند. به ‏منظور دستیابی به هدف تحقیق، از نظرات 9 خبره استفاده شد که نحوه انتخاب آن‏ها براساس نمونه ‏گیری غیراحتمالی گلوله برفی بوده است. یافته‏ های تحقیق حاکی از آن است که 12 عارضه را می‏ توان به ‏عنوان عارضه‏ های اصلی سیاست‏ های مرتع داری در ایران معرفی نمود.

پهنه‌بندی حریق جنگلی با استفاده از مدل جنگل تصادفی در جنگل‌های استان کردستان در بستر گوگل ارث انجین

عبدالماجد بستانی؛ شراره پورابراهیم؛ افشین دانه کار

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 107-123

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.380584.1780

چکیده

شناخت و نقشه‌سازی حساسیت جنگل‌ها به آتش‌سوزی برای حفظ اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی دارای اهمیت است. این مطالعه با بررسی قابلیت سری‌زمانی تصاویر ماهواره‌ی لندست ۸ و تولید مدلی کارا در بستر سامانه گوگل ارث انجین (GEE) توانست حساسیت جنگل‌های استان کردستان به آتش‌سوزی را در فاصله زمانی ده سال اخیر از سال ۲۰۱۳ الی ۲۰۲۳ و در دو محدوده‌ی ... بیشتر شناخت و نقشه‌سازی حساسیت جنگل‌ها به آتش‌سوزی برای حفظ اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی دارای اهمیت است. این مطالعه با بررسی قابلیت سری‌زمانی تصاویر ماهواره‌ی لندست ۸ و تولید مدلی کارا در بستر سامانه گوگل ارث انجین (GEE) توانست حساسیت جنگل‌های استان کردستان به آتش‌سوزی را در فاصله زمانی ده سال اخیر از سال ۲۰۱۳ الی ۲۰۲۳ و در دو محدوده‌ی مطالعاتی واقع در شهرستان‌های مریوان، سروآباد و بانه پهنه‌بندی کند و اطلاعات ارزشمندی برای مدیریت پیشگیرانه زمین و تخصیص مؤثر منابع به منظور پیشگیری و کاهش تأثیرات آتش‌سوزی جنگل‌ها در منطقه کردستان ارائه ‌دهد. در این مطالعه برای شناسایی حریق جنگلی از شاخص نسبت سوختگی نرمال شده (NBR) برای تصاویر قبل و بعد از فصل آتش‌سوزی استفاده شد. به منظور بهبود نتایج طبقه‌بندی شاخص‌های گیاهی، مسکونی و پهنه‌های آبی به عنوان منطقه بدون حریق بارزسازی شدند. برای دست‌یابی به بهترین صحت طبقه‌بندی از مدل جنگل تصادفی (RF) در سامانه GEE استفاده گردیده است. سپس باتهیه نمونه‌های تعلیمی مناسب از نتایج بارزسازی، طبقه‌بندی تصاویر با مدل RF به تعداد ۵۰ درخت تصمیم‌گیری در سامانه GEE انجام شد. به منظور اطمینان از صحت نمونه‌های تعلیمی انتخاب شده، نتایج نقشه‌سازی آتش‌سوزی با داده‌های نقطه‌ای حریق اداره‌ی منابع طبیعی استان کردستان مقایسه شد. نتایج طبقه‌بندی در دو محدوده‌ی مطالعاتی جنگلی، منطقه مریوان و سروآباد در سال‌های ۲۰۱۶، ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ و منطقه بانه در سال ۲۰۱۸ صحت کلی ۹۹ درصد و ضریب کاپای ۹۷/۰ را نشان داد. نتایج حاصل شده در این تحقیق علاوه بر تاکید بر قابلیت تصاویر لندست‌۸ در نقشه‌سازی حساسیت جنگل، نشان دهنده‌ی صحت قابل قبول مدلRF در این زمینه است.

نقشه‌برداری رقومی مقاومت فروروی و برشی خاک با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین در حوزه آبخیز کیلانه، استان کردستان

فرزانه پارسایی؛ احمد فرخیان فیروزی؛ مسعود داوری؛ روح الله تقی زاده مهرجردی

دوره 78، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 124-143

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.381733.1783

چکیده

ویژگی‌های مکانیکی خاک، مانند مقاومت برشی و مقاومت فروروی، نقش مهمی در افزایش سطح تولید محصولات کشاورزی و مدیریت منابع خاک دارند. هدف از این پژوهش تهیه نقشه رقومی مقاومت برشی و فروروی خاک با استفاده از درخت تصمیم تقویت شده با گرادیان (XGBoost)، جنگل تصادفی (RF) و مدل نزدیکترین -k همسایگی (k-NN) در حوزه آبخیز کیلانه واقع در استان کردستان با مساحت ... بیشتر ویژگی‌های مکانیکی خاک، مانند مقاومت برشی و مقاومت فروروی، نقش مهمی در افزایش سطح تولید محصولات کشاورزی و مدیریت منابع خاک دارند. هدف از این پژوهش تهیه نقشه رقومی مقاومت برشی و فروروی خاک با استفاده از درخت تصمیم تقویت شده با گرادیان (XGBoost)، جنگل تصادفی (RF) و مدل نزدیکترین -k همسایگی (k-NN) در حوزه آبخیز کیلانه واقع در استان کردستان با مساحت 12 هزار هکتار بود. مقاومت فروروی و برشی با دستگاه‌های نفوذسنج دستی و برش‌پره‌ای در 150 نقطه مشاهداتی لایه سطحی (0 تا 10 سانتی‌متری) خاک اندازه‌گیری شد. داده‌های طیفی و متغیرهای کمکی مستخرج از مدل رقومی ارتفاع و تصاویر ماهواره سنتینل-2 شاملCHND،VD ، RSP ، CHNBL، Brightness، WE، NDVI، Band12، Greenness، PLC و ویژگی های خاک شامل ماده آلی، آهک، جرم مخصوص ظاهری، میانگین هندسی قطر خاکدانه‌ها، اجزاء بافت خاک (درصد رس، شن، سیلت) و داده‌های طیف سنجی نزدیک خاک (LT) به عنوان نمایندگان عوامل خاک‌سازی برای برآورد مقاومت برشی و فروروی خاک استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل XGBoost برای پیش‌بینی مقاومت برشی خاک در لایه سطحی با R2 برابر 61/0، nRMSE برابر 16/0 و مقاومت فروروی خاک در لایه سطحی با R2 برابر 60/0، nRMSE برابر 11/0 نسبت به سایر مدل‌ها دارای دقت بیشتری بودند. به طور کلی مدل XGBoost ‌با استفاده از داده‌های طیفی به همراه متغیرهای توپوگرافی و پارامترهای خاک توانستند تغییرپذیری مکانی ویژگی‌های مکانیکی خاک را با صحت قابل قبول در منطقه مورد مطالعه برآورد نمایند. نقشه‌های تهیه شده در این پژوهش می‌توانند به‌عنوان الگویی کاربردی در تهیه نقشه‌های مدیریت پذیر خاک‌ها در مطالعات خاکشناسی کشور مورد استفاده قرار گیرند.

گیاهان دارویی دارای کاربردهای درمانی در جوامع بومی مستقر در دامنه سبلان ‏(مطالعه موردی: شهرستان مشکین‌شهر، استان اردبیل)‏

دوره 74، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 529-542

https://doi.org/10.22059/jrwm.2021.311829.1542

چکیده

در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم‎ ‎اتنوبوتانی‎ ‎توسعه یافته است. تحقیق‎ ‎حاضر‎ ‎با‎ ‎هدف‎ ‎شناسایی‎ ‎گیاهان‎ ‎دارویی مراتع شهرستان‎ ‎مشکین‌شهر و‎ ‎فرهنگ‎ ‎استفاده‎ ‎سنتی از آن‌ها‎ ‎جهت‎ ‎معالجه‎ ‎بیماری‌ها‎ ... بیشتر در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم‎ ‎اتنوبوتانی‎ ‎توسعه یافته است. تحقیق‎ ‎حاضر‎ ‎با‎ ‎هدف‎ ‎شناسایی‎ ‎گیاهان‎ ‎دارویی مراتع شهرستان‎ ‎مشکین‌شهر و‎ ‎فرهنگ‎ ‎استفاده‎ ‎سنتی از آن‌ها‎ ‎جهت‎ ‎معالجه‎ ‎بیماری‌ها‎ ‎به‎ ‎مرحله‎ ‎اجرا‎ ‎درآمد. برای‎ ‎این‎ ‎منظور‎ ‎پس‎ ‎از‎ ‎شناسایی‎ ‎گیاهان‎ ‎منطقه‎ ‎به‎ ‎طور‎ ‎همزمان‎ ‎نام‎ ‎محلی،‎ ‎خواص‎ ‎دارویی،‎ ‎نحوه‎ ‎استفاده‎ ‎و‎ ‎سایر اطلاعات‎ ‎مربوط‎ ‎به‎ ‎گونه‎‌‎ها‎ ‎گردآوری‎ ‎شد‎.‎‏ در این ‏مطالعه اطلاعات مربوط به 25 خانواده و 55 گونه دارویی از منطقه مشکین‌شهر جمع‌آوری و شناسایی شد. خانواده‌های ‏Lamiaceae، ‏Asteraceae‏ و ‏Fabaceae‏ بیشترین‎ ‎تعداد‎ ‎گونه‌های‎ ‎گیاهی‎ ‎را‎ ‎دارا‎ ‎بودند.‏‎ ‎بیشترین‎ ‎مصرف‎ ‎دارویی ‏گیاهان‎ ‎این‎ ‎منطقه‎ ‎در‎ ‎درمان‎ ‎بیماری‌های‎ ‎دستگاه‎ ‎گوارشی، بیماری‌های عفونی و ضد التهاب و درد می‌باشد. بیشترین ‏گونه‎‌‎های گیاهی در درمان بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده می‌شدند (50 درصد)‏‎ ‎که 64 درصد افراد آگاه به این ‏موضوع اشاره کردند. کم کاربردترین گونه‌های دارویی هم مربوط به بیماری‌های قارچی و انگلی (8 درصد) بودند. ‏وجود گونه‌های دارویی متنوع در شهرستان مشکین‌شهر و اقبال روزافزون مردم به استفاده از گیاهان دارویی این نوید را ‏می‌دهد که می‌توان با توسعه طرح‌های اشتغال‌زایی بر مبنای کشت و کار گیاهان دارویی سازگار با شرایط اکولوژیکی ‏منطقه، گام مهمی در راستای اقتصاد مقاومتی برداشت.‏

مقایسه روش های شناسایی داده های پرت و تاثیر آنها در مطالعات اندازه گیری و ارزیابی مراتع

دوره 75، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 639-660

https://doi.org/10.22059/jrwm.2023.350908.1682

چکیده

این تحقیق به مقایسه روش‌های شناسایی داده پرت تک متغیره در بین داده‌های درصد پوشش گیاهی در یک مطالعه ارزیابی تاثیر شدت چرا در مراتع مناطق خشک می‌پردازد. بدین منظور، پس از اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی در مرتع و قبل از تحلیل آماری، وجود یا عدم وجود داده پرت به عنوان پیش فرض آزمون‌های پارامتریک فرضیه مقایسه‌ای بررسی شد. در این تحقیق ... بیشتر این تحقیق به مقایسه روش‌های شناسایی داده پرت تک متغیره در بین داده‌های درصد پوشش گیاهی در یک مطالعه ارزیابی تاثیر شدت چرا در مراتع مناطق خشک می‌پردازد. بدین منظور، پس از اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی در مرتع و قبل از تحلیل آماری، وجود یا عدم وجود داده پرت به عنوان پیش فرض آزمون‌های پارامتریک فرضیه مقایسه‌ای بررسی شد. در این تحقیق از هشت روش شامل نمودار جعبه‌ای (Boxplot) و دامنه میان چارکی (روش Tukey)، انحراف معیار از میانگین (قانون Three-sigma)، انحراف مطلق از میانه (روش Hampel)، میانگین پیراسته، مقادیر صدک 1 و 99، آزمون کای اسکوئر (χ²)، آزمون گرابز (ESD) و آزمون روزنر (generalised ESD) استفاده شد. نتایج نشان داد که داده‌های درصد پوشش گیاهی مراتع با شدت چرای سبک و متوسط توزیع نرمال ندارند (آزمون شاپیرو-ویلک: 05/0 (P≤. حتی حذف داده پرت نیز منجر به نرمال شدن داده‌ها نشد، اما منجر به همگن شدن واریانس خطا شد (آزمون لیون: 05/0 (P≥. از هشت روش مورد استفاده، روش Z اصلاح شده و آزمون‌های گرابز و روزنر (05/0 (P≥، هیچکدام از داده‌های درصد پوشش گیاهی را به عنوان داده پرت تشخیص ندادند. از بین روش‌های مورد مطالعه، نمودار جعبه‌ای و روش انحراف مطلق از میانه که به میانگین وابسته نیستند، برای داده‌های پوشش گیاهی مناسب‌ترند. از این‌رو قبل از انجام هرگونه آزمون فرضیه مقایسه‌ای، استفاده ترکیبی از دو روش چشمی و آماری برای بررسی وجود یا عدم وجود داده‌های پرت توصیه می‌شود.

جایگاه و ارزش منابع طبیعی تجدید شونده و حفاظت و بهره برداری از آن در دین مبین اسلام

دوره 74، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 611-623

https://doi.org/10.22059/jrwm.2021.312890.1546

چکیده

آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب می‌گردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهره‌برداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فن‏آوری‌ها در بهره ... بیشتر آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب می‌گردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهره‌برداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فن‏آوری‌ها در بهره ‏برداری از منابع طبیعی، تعادل محیط-زیست در چند قرن اخیر به زیان طبیعت بر هم خورده که شرایطی اسفبار و گاه جبران ‏ناپذیری بوجود آورده و از آن به عنوان بحران منابع طبیعی و محیط زیست یاد می‌شود. امروزه جامعه بین ‏الملل راه ‏حل این معضل را محافظت از محیط‌زیست می‏ داند و در این راه، مایل است بداند که چگونه می‌تواند از تعالیم دینی در این امر مهم کمک گیرد. تحقیق مذکور با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ گویی به این سوال است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای رهایی از بحران زیست‌محیطی کنونی باید به اصول اخلاقی و متون دینی بویژه اسلام مراجعه کنیم، زیرا مبنای پیدایش بحران در منابع طبیعی تجدیدشونده، بحران اخلاق در میان انسان هاست و توجه به ارزش‌های بنیادی دین مبین اسلام به دلیل برخورداری از پشتوانه الهی و اخلاقی، نقشی اساسی‏ در پایداری و حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی تجدید‌پذیر ایفا می‏ نماید.

ارزیابی اقتصادی بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی مراتع علی‌آباد موسیری، کوهرنگ بختیاری

دوره 74، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 633-647

https://doi.org/10.22059/jrwm.2021.320148.1577

چکیده

ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهره‌‌برداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرح‌‌های مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخص‌‌های اقتصادی بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری ... بیشتر ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهره‌‌برداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرح‌‌های مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخص‌‌های اقتصادی بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری از پوشش گیاهی و اندازه‌‌گیری مقدار تولید اندام مورد استفاده گیاهان دارویی و مقدار علوفه گونه‌‌های مورد چرای دام، شاخص‌های اقتصادی با توجه به داده‌های جمع‌آوری ‌شده، محاسبه شد. با توجه به نتایج، درآمد ناخالص بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی شامل؛ موسیر (Allium hirtifolium)، بن سرخ (Allium jesdianum)، تره کوهی (Allium ampeloprasu)، پونه (Mentha longifolia) و آویشن دنایی (Thymus daenensis)، در یک دوره برداشت، 463974/116 میلیون ریال در هکتار، برآورد شد که پس از کسر هزینه‌‌های آشکار و پنهان بهره‌‌برداری، رانت اقتصادی حاصل از فروش گیاهان دارویی، 054342/40 میلیون ریال در هکتار در سال به‌‌دست آمد. ارزش مورد انتظار هر هکتار از مراتع منطقه از محل بهره‌‌برداری گیاهان دارویی نیز با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 4/5 درصد در شهریورماه 1399، 714547/7 میلیون ریال در هکتار و از محل علوفه مورد چرای دام، 130050/1 میلیون ریال در هکتار برآورد شد که سهم گیاهان دارویی از کل ارزش مورد انتظار حاصل، 87 درصد است. همچنین اشتغال سالانه بهره‌برداری از گیاهان دارویی، در محدوده 300 هکتاری پراکنش گیاهان دارویی، سه نفر در سال، محاسبه شد. در مجموع، بهره‌‌برداری مبتنی بر اصول اکولوژیک از گیاهان دارویی، می‌‌تواند نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال محلی ایفا کند.

بررسی اثر خشکسالی بر پوشش گیاهی با استفاده از داده های سنجش از دور ماهواره‌ای و هواشناسی (مطالعه موردی: دشت قزوین)

دوره 75، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22059/jrwm.2020.277200.1361

چکیده

اکوسیستم دشت نسبت به تغییرات محیطی بسیار آسیب‌پذیر است و خشکسالی مشهورترین محرک شناخته شده تغییر اکوسیستم است که بعد از وقوع، شناسایی اثرات و پیامدهای آن دشوار است. در این تحقیق به منظور بررسی شیب تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی از شاخص NDVI تصاویر مودیس و شاخص SPI طی سال‌های 2001 تا 2016 استفاده شد و نقشه تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی ... بیشتر اکوسیستم دشت نسبت به تغییرات محیطی بسیار آسیب‌پذیر است و خشکسالی مشهورترین محرک شناخته شده تغییر اکوسیستم است که بعد از وقوع، شناسایی اثرات و پیامدهای آن دشوار است. در این تحقیق به منظور بررسی شیب تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی از شاخص NDVI تصاویر مودیس و شاخص SPI طی سال‌های 2001 تا 2016 استفاده شد و نقشه تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی با 5 کلاس تنش خشکسالی شامل کلاس‌های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تهیه شد تا امکان ارزیابی مناسب خشکسالی در مقیاس‌های زمانی مشخص شده فراهم شود. نتایج الگوی شیب تغییرات مکانی پوشش گیاهان نسبت به خشکسالی نشان داد که سراسر دشت متحمل شیب تغییرات پوشش گیاهی است و از شرق به غرب دشت قزوین از میزان شیب تغییرات پوشش گیاهی و حساسیت اراضی در برابر خشکسالی کاسته شده است. از طرفی مساحت‌های کمی از دشت نسبت به وقوع خشکسالی کمتر در معرض خطر هستند و عمده قسمت‌های دشت نسبت به وقوع خشکسالی از حساسیت‌های متوسط تا زیاد برخوردار هستند. به گونه‌ای که بیشترین درصد مساحت در خشکسالی یک ماهه مربوط به کلاس خشکسالی خیلی کم است اما در خشکسالی‌های 3، 6، 9، 12، 24 و 48 ماهه بیشترین درصد مساحت مربوط به کلاس‌های خشکسالی متوسط و زیاد است. نتایج این تحقیق به عبارتی تعیین شیب تغییرات پوشش گیاهی در برابر خشکسالی در سال‌های گذشته و پیش‌بینی این تغییرات در سال‌های آینده می‌تواند در جهت برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از منابع، کنترل و مهار تغییرات غیر اصولی در آینده گام مهمی باشد.

شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیرۀ تأمین گیاهان دارویی منطقۀ ندوشن با استفاده از رویکرد گلیزری

محمدرضا صیادی؛ مهدی قربانی؛ محمد جعفری؛ حمید رضا کشتکار؛ لیلا عوض پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آبان 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.375861.1758

چکیده

هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین گیاهان دارویی در منطقه ندوشن با استفاده از رویکرد «گلیزری» است. از نظر هدف، این پژوهش کاربردی و از نظر روش، کیفی است. بنیاد روش تحقیق بر نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزری (رویکرد پدیدارشناسی) بنا شده است. همچنین با توجه به ماهیت داده‌ها، روشی اکتشافی با تکیه بر فلسفه استقرایی در ... بیشتر هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین گیاهان دارویی در منطقه ندوشن با استفاده از رویکرد «گلیزری» است. از نظر هدف، این پژوهش کاربردی و از نظر روش، کیفی است. بنیاد روش تحقیق بر نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزری (رویکرد پدیدارشناسی) بنا شده است. همچنین با توجه به ماهیت داده‌ها، روشی اکتشافی با تکیه بر فلسفه استقرایی در پیش گرفته شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل افراد باتجربه محلی، مدیران و کارشناسان حوزۀ زنجیره تأمین گیاهان دارویی با حداقل پنج سال سابقه کاری مرتبط است. مشارکت‌کنندگان از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با در نظر گرفتن ملاک‌های قضاوت نظری انتخاب شده‌اند. برای جمع آوری داده های پژوهش، مصاحبه های عمیق و برنامه ریزی شده ای با ۳۰ نفر از افراد مرتبط با این حوزه انجام شد. این افراد شامل ۱۵ نفر از کشاورزان محلی، ۱۰ نفر از پژوهشگران و کارشناسان و ۵ نفر از واسطه های این زنجیره تامین بودند. برای تحلیل اطلاعات به دست آمده و پیدا کردن عوامل کلیدی تاثیرگذار بر زنجیره تامین، از رویکرد نظریه داده بنیاد استفاده شد. این بررسی به شناسایی ۹ کد کلیدی و ۴۱ کد محوری منجر شد. بر اساس این یافته ها، عوامل تاثیرگذار بر زنجیره تامین گیاهان دارویی شامل آب و هوا، مناسب بودن منطقه برای کشت این گیاهان، سرمایه اولیه مورد نیاز، شرایط نگهداری، حمایت نهادهای مربوطه، سیاست گذاری ها، مدیریت تولید و برداشت گیاهان دارویی، مدیریت فرآوری آنها و استفاده از روش های سالم در بهره وری است. بنابراین، تضمین یک زنجیره تامین پایدار و کارآمد برای حفظ کیفیت، در دسترس بودن و قیمت مناسب گیاهان دارویی، امری حیاتی است.

مشاهده مقاله

بررسی تأثیر تغییرات سطح آب زیرزمینی بر روند فرونشست سطح زمین در دشت تهران-شهریار

بهرام بختیاری؛ آرش ملکیان؛ علی اکبر نظری سامانی؛ رضا شهبازی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 دی 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.387189.1794

چکیده

فرونشست زمین پدیدةژئومورفولوژیک پیچیده است که با نشست عمودی سطح زمین مشخص می‌شود و پیامدهای گسترده‌ای برای سرزمین، زیرساخت‌های انسانی و محیط زیست دارد. این پدیده توسط عوامل و فرانیدهای مختلفی رخ میدهد ولیکن طی چنددهة گذشته به دلیل فعالیتهای آنتروپوژئومرفیک با نرخ بیشتری رخ داده‌است. مطالعه حاضر با هدف تحلیل ارتباط بین افت سطح ... بیشتر فرونشست زمین پدیدةژئومورفولوژیک پیچیده است که با نشست عمودی سطح زمین مشخص می‌شود و پیامدهای گسترده‌ای برای سرزمین، زیرساخت‌های انسانی و محیط زیست دارد. این پدیده توسط عوامل و فرانیدهای مختلفی رخ میدهد ولیکن طی چنددهة گذشته به دلیل فعالیتهای آنتروپوژئومرفیک با نرخ بیشتری رخ داده‌است. مطالعه حاضر با هدف تحلیل ارتباط بین افت سطح آب زیرزمینی و فرونشست زمین در دشت تهران-شهریار، با استفاده از داده‌های اندازه‌گیری شده برپایه فناوریهای نوین تداخل‌سنجی راداری مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای سنتینل 1 و تحلیل داده‌های سطح آب زیرزمینی با روش‌های آماری میباشد. نوآوری اصلی تحقیق در استفاده همزمان از تمامی پیزومترهای موجود در محدوده مطالعاتی و کالیبراسیون داده‌های راداری با اندازه‌گیری‌های ترازیابی دقیق زمینی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که افت سطح آب زیرزمینی، عامل اصلی تحریک فرونشست در منطقه است. تحلیل همبستگی متقابل داده‌ها، تأخیر زمانی صفر تا 3 ساله و میانگین 1 سال بین افت سطح آب زیرزمینی و وقوع فرونشست را در کل محدوده آشکار می‌سازد. این تأخیر زمانی ناشی از فرآیندهای ژئومکانیک پیچیده در توالی لایه‌های رسوبی آبدار (به ویژه ضخامت لایه رس)، باساختار زمین‌شناسی پیچیده است. تحلیل‌های مکانی-زمانی نشان می‌دهد که دشت تهران-شهریار با پتانسیل زیاد فرونشست مواجه است، به‌طوری‌که میانگین نرخ نشست در برخی نقاط به بیش از 23 میلی‌متر در سال می‌رسد. این روند می‌تواند تهدیدی جدی برای زیرساخت‌های حیاتی، سازه‌های مهندسی و کل پهنه سرزمینی منطقه ایجاد کند. پیامدهای این مطالعه اهمیت مدیریت یکپارچه منابع آب زیرزمینی، کنترل برداشت، و پایش مستمر تغییرات ژئودینامیک را برجسته می‌سازد. همچنین، نتایج می‌تواند مبنای علمی مناسبی برای تهیه نقشه ریسک، حساسیت و آسیب‌پذیری به فرونشست مورد استفاده قرار بگیرد.

مشاهده مقاله

بررسی برخی ویژگی‌های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی اندام‌های مختلف گیاه Opuntia stricta در شمال کشور

حسن یگانه؛ فاطمه مبرهن؛ فاطمه مهدی قلیان؛ صادق آتشی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.385027.1788

چکیده

گلابی خاردار‌ به دلیل توانایی بالا در تحمل شرایط نامساعد آب و هوایی و حفاظت از خاک نقش بسیار مهمی در اکوسیستم‌های شور، خشک و نیمه خشک را ایفا می‌کند. هدف این مطالعه بررسی برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بخش ‌های مختلف گیاه Opuntia stricta در دو منطقه نکا و انبارآلوم می‌باشد. نمونه برداری از اندام‌های مختلف به صورت تصادفی در سال ... بیشتر گلابی خاردار‌ به دلیل توانایی بالا در تحمل شرایط نامساعد آب و هوایی و حفاظت از خاک نقش بسیار مهمی در اکوسیستم‌های شور، خشک و نیمه خشک را ایفا می‌کند. هدف این مطالعه بررسی برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بخش ‌های مختلف گیاه Opuntia stricta در دو منطقه نکا و انبارآلوم می‌باشد. نمونه برداری از اندام‌های مختلف به صورت تصادفی در سال 1399 انجام شد. برخی ویژگی های گیاه شامل اندازه میوه و کلادود، ویتامین ث و اسیدیته، اندازه گیری پکتین از پوست و گوشت میوه، اندازه گیری کلروفیل و کاراتنوئید، آنتوسیانین پوست و گوشت، اندازه‌گیری مواد جامد محلول (Tss) از اندام‌های گیاه با استفاده از دستگاه کولیس، اسپکتوفتومتر و رفرکتومتر اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که میزان وزن خشک بذر، میزان هدایت الکتریکی کلادود و میوه‌ها (EC)، تعداد پایه، تعداد میوه و تعداد کلادود در سطح 5 و 1 درصد معنی دار هستند و میزان وزن خشک بذر در منطقه نکا (71/1) گرم بیشتر از انبارآلوم (3/1) گرم است. همچنین میزان هدایت الکتریکی آب‌میوه (EC) در منطقه نکا (78/3) دسی‌سیمنس بر سانتی‌متر بیشتر از انبارآلوم (34/6) دسی‌سیمنس بر سانتی‌متر اندازه گردید. از طرفی تعداد پایه، تعداد میوه و تعداد کلادود در واحد سطح در منطقه نکا (7/1، 51، 16/111) بیشتر از انبارآلوم (33/1، 03/11، 4/36) اندازه‌گیری شد. می‌توان بیان کرد شرایط اقلیمی بر روی پارامترهای رشدی و تولید میوه آن تاثیر گذار است و مهمترین عامل نیز دسترسی به آب است. انتخاب منطقه مناسب جهت بهره‌وری بیشتر از این گیاه حائز اهمیت است و توصیه می‌گردد که در احداث و گسترش این گیاه از ویژگی‌های منطقه‌ای و پاسخ گیاه اطلاعات لازم را جمع آوری نمود.

مشاهده مقاله

تحلیل شبکه اجتماعی سازمان‌های دخیل در مدیریت منابع طبیعی شهرستان بهبهان

سجاد خلفی اصل؛ بهزاد متشفع

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.387140.1793

چکیده

معضل اصلی در بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، درک موقعیت و ارتباطات پیچیده دست‌اندکاران متعدد دخیل در اجرای طرح‌هاست. در این راستا تحلیل شبکه‌های اجتماعی از جمله رویکردهای جامعه شناختی جهت بررسی هر گونه رابطه اجتماعی و سازمانی عنوان شده است. در پژوهش حاضر شبکه اجتماعی پیوندهای تبادل اطلاعات و مشارکت سازمان‌های دخیل در مدیریت ... بیشتر معضل اصلی در بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، درک موقعیت و ارتباطات پیچیده دست‌اندکاران متعدد دخیل در اجرای طرح‌هاست. در این راستا تحلیل شبکه‌های اجتماعی از جمله رویکردهای جامعه شناختی جهت بررسی هر گونه رابطه اجتماعی و سازمانی عنوان شده است. در پژوهش حاضر شبکه اجتماعی پیوندهای تبادل اطلاعات و مشارکت سازمان‌های دخیل در مدیریت منابع طبیعی شهرستان بهبهان مورد بررسی قرار گرفتند. به این منظور پرسش‌نامه‌ها بین سازمان‌ها توزیع و بر اساس وجود یا عدم وجود ارتباط در مقیاس لیکرت درجه‌بندی شدند. سپس با کاربرد نرم‌افزار Ucinet 6.528 شاخص‌ها در سطوح کلان، میانی و خرد شبکه پیوندهای تبادل اطلاعات و مشارکت سازمانی محاسبه شدند. نتایج نشان داد تراکم شبکه‌های تبادل اطلاعات و مشارکت به ترتیب متوسط و کم بود در مقابل در هر دو پیوند شاخص‌های دوسویگی و انتقال‌یافتگی خیلی زیاد و زیاد ارزیابی شدند. شاخص میانگین فاصله ژئودزیک برای هر دو پیوند در محدوده بهینه قرار داشت که حاکی از سرعت مطلوب گردش اطلاعات و مشارکت در شبکه بود. همچنین در هر دو شبکه سازمان‌های سازمان‌های جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، آب، تعاون روستایی، فرمانداری و امور عشایر به عنوان کنشگران اصلی و مرکزی و اداره محیط زیست، اداره هواشناسی، اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان و ایستگاه کشاورزی بهبهان به عنوان کنشگران فرعی و پیرامونی شناسایی شدند. در سطح ذینفعان شبکه نیز به طور کلی فرمانداری با داشتن بیشترین مقدار مرکزیت‌ها از اقتدار و نفوذ بالایی برخوردار بوده و همچنین دارای بالاترین نقش کنترل‌گری و واسطه‌گری در شبکه می‌باشد.

مشاهده مقاله

نقشه‌برداری رقومی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک در حوزه آبخیز کیلانه، استان کردستان

فرزانه پارسایی؛ احمد فرخیان فیروزی؛ مسعود داوری؛ روح الله تقی زاده مهرجردی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.389637.1801

چکیده

هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی (Ks) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی خاک، نقشی کلیدی در توزیع آب و مواد مغذی در محیط خاک ایفا می‌کند و در مدیریت منابع آب و خاک اهمیت ویژه‌ای دارد. این پژوهش با هدف مدل‌سازی رقومی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی با استفاده از رویکردهای یادگیری ماشین در حوزه آبخیز کیلانه واقع در استان کردستان ... بیشتر هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی (Ks) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی خاک، نقشی کلیدی در توزیع آب و مواد مغذی در محیط خاک ایفا می‌کند و در مدیریت منابع آب و خاک اهمیت ویژه‌ای دارد. این پژوهش با هدف مدل‌سازی رقومی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی با استفاده از رویکردهای یادگیری ماشین در حوزه آبخیز کیلانه واقع در استان کردستان با مساحت 12 هزار هکتار انجام شد. سه الگوریتم یادگیری ماشین شامل: درخت تصمیم تقویت شده با گرادیان (XGBoost)، جنگل تصادفی (RF) و مدل نزدیکترین -k همسایگی (k-NN) با بهره‌گیری از تعدادی متغیرهای محیطی از مدل رقومی ارتفاع و تصاویر ماهواره سنتینل-2 شامل فاصله از کانال آبراهه، عمق دره، موقعیت نسبی شیب، سطح پایه کانال آبراهه، شاخص روشنایی، شاخص اثر باد، شاخص نرمال شده تفاوت پوشش گیاهی، باند 12، شاخص سبزینگی، انحنای سطح و پارامترهای خاک شامل ماده آلی، آهک، جرم مخصوص ظاهری، میانگین هندسی قطر ذرات، بافت خاک و داده‌های طیف سنجی نزدیک خاک در طول موج 2450-400 نانومتر به عنوان نمایندگان عوامل خاکسازی برای مدل‌سازی Ks مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مدل XGBoost برای پیش‌بینی Ks با R2 برابر 65/0 و nRMSE برابر 25/0 نسبت به سایر مدل‌ها دارای صحت بالاتری بودند. داده‌های طیفی، متغیرهای توپوگرافی و پارامترهای خاک، به‌عنوان ورودی مدل، نقش مهمی در پیش‌بینی تغییرپذیری مکانی Ks داشتند و مدل XGBoost با استفاده از این داده‌ها توانست پیش‌بینی دقیقی ارائه دهد. نتایج نشان داد که Ks تحت تأثیر متغیرهای توپوگرافی، فیزیکی و طیفی قرار دارد؛ ماده آلی، بافت خاک و شاخص‌های توپوگرافی مانند شیب و موقعیت نسبی بیشترین تأثیر را داشتند. نقشه‌های تولیدشده از این رویکرد تغییرپذیری مکانی می‌توانند در مدیریت منابع آب و خاک و مدل‌های هیدرولوژیکی مورد استفاده قرار گیرند.

مشاهده مقاله

بررسی اثر قدرت تفکیک مکانی متغیرهای محیطی بر دقت نقشه‌برداری رقومی ویژگی‌های خاک (مطالعه موردی: دشت سیلاخور، استان لرستان)

زیبا مقصودی؛ حمید رضا متین فر؛ سید روح اله موسوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.386586.1792

چکیده

مقیاس متغیرهای محیطی یکی از مهمترین ویژگی‌هایی است که هنگام انتخاب داده برای نقشه برداری رقومی خاک باید در نظر گرفته شود. با توجه یه پیچیدگی های عوامل موثر بر تشکیل خاکها، استفاده از مقیاس مناسب به دلیل نقش مهمی که در انتخاب ویژگی و تعمیم اطلاعات دارد، بسیار حائز اهمیت می‌باشد. هدف از این مطالعه انتخاب مقیاس بهینه برای پیش‌بینی شش ... بیشتر مقیاس متغیرهای محیطی یکی از مهمترین ویژگی‌هایی است که هنگام انتخاب داده برای نقشه برداری رقومی خاک باید در نظر گرفته شود. با توجه یه پیچیدگی های عوامل موثر بر تشکیل خاکها، استفاده از مقیاس مناسب به دلیل نقش مهمی که در انتخاب ویژگی و تعمیم اطلاعات دارد، بسیار حائز اهمیت می‌باشد. هدف از این مطالعه انتخاب مقیاس بهینه برای پیش‌بینی شش ویژگی خاک شامل کربن‌آلی (SOC)، کربنات کلسیم معادل (CCE)، pH، شن، سیلت و رس در دشت سیلاخور استان لرستان است. برای این منظور تعداد 100 نمونه خاک سطحی ( 30-0 سانتی‌متری) بر اساس الگوی نمونه‌برداری تصادفی برداشت گردید. متغیرهای محیطی توپوگرافی و سنجش از دور از مدل رقومی ارتفاع (DEM) و ماهواره لندست 8 استخراج شدند. سپس متغیرهای محیطی بهینه توسط روش حذف ویژگی برگشتی در منطقه انتخاب گردید. مدل‌سازی ویژگی‌های خاک توسط مدل‌های یادگیری ماشین جنگل تصادفی (RF)، رگرسیون بردار پشتیبان (SVR)، کوبیست (CB) و مدل‌سازی ترکیبی اجرا شدند. نتایج مدل‌سازی نشان داد، مدل RF برای پیش‌بینی CCE، pH، Sand و Silt با R2 به ترتیب برابر با 64/0، 65/0، 59/0 و 7/0 بهترین عملکرد را داشت. همچنین مدل SVR با 62/0R2= برای پیش‌بینی SOC و مدل CB با 66/0R2= برای پیش‌بینی Clay بیشترین دقت را نشان دادند. مناسب‌ترین اندازه سلول برای CCE، pH، Sand و Silt 30 *30 متر، برای SOC 60 *60 متر و برای Clay 90 *90 متر شناخته شد. به طور کلی نتایج نشان داد که در مناطقه مطالعاتی استفاده از مقیاس‌های میانی (اندازه سلول 30 *30 متر تا 90 *90 متر) منجر به پیش‌بینی ویژگی‌های خاک با دقت بالاتر شد.

مشاهده مقاله

امکان سنجی توسعه باغات در اراضی شیب‌دار پایاب سد آزاد کردستان

مریم اوسط؛ شاهرخ فاتحی؛ جواد سیدمحمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 فروردین 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.389821.1803

چکیده

استفاده بهینه از عوامل تولید، یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار محسوب می‌شود. فشار روز افزون بر منابع خاک ناشی از افزایش جمعیت، توسعه مناطق صنعتی و محدود شدن اراضی کشاورزی، نیاز به استفاده بهینه و پایدار از خاک را ضروری می‌نماید. استان کردستان به‌‌عنوان یکی از قطب-های کشاورزی، مستعد توسعه باغات است. هدف این پژوهش، ارزیابی تناسب اراضی ... بیشتر استفاده بهینه از عوامل تولید، یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار محسوب می‌شود. فشار روز افزون بر منابع خاک ناشی از افزایش جمعیت، توسعه مناطق صنعتی و محدود شدن اراضی کشاورزی، نیاز به استفاده بهینه و پایدار از خاک را ضروری می‌نماید. استان کردستان به‌‌عنوان یکی از قطب-های کشاورزی، مستعد توسعه باغات است. هدف این پژوهش، ارزیابی تناسب اراضی برای توسعه باغات گردو، بادام، سیب، گلابی، انگور و گیلاس در 3000 هکتار از اراضی پایاب سد آزاد به‌منظور تعیین الگوی کشت بهینه می‌باشد. برای این منظور، از روش استاندارد فائو برای ارزیابی تناسب سرزمین استفاده شد. ویژگی‌های اقلیمی، شیب، سیلگیری، زهکشی، بافت و ساختمان خاک، سنگ و سنگریزه، عمق خاک، کربنات کلسیم، واکنش خاک، قابلیت هدایت الکتریکی و کربن آلی در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است. براساس نتایج به‌دست آمده، در کلاس تناسب نسبتا مناسب (S2)، بادام با 4/561 هکتار، در کلاس تناسب بحرانی (S3)، گردو با 4/679 هکتار و در کلاس نامناسب (N)، گلابی با 1/2751 هکتار بیشترین سطح را به خود اختصاص داده‎اند. این محصولات از لحاظ شوری و قلیائیت محدودیتی ندارند. حداقل و حداکثر محدودیت‌های اقلیمی به ترتیب مربوط به بادام و گلابی است. مهمترین ویژگی‎های محدودکننده برای اکثر محصولات در این اراضی شامل شیب، عمق خاک و بافت می‌باشد. در اراضی شیب‌دار منطقه به شرط عمق مناسب خاک و اجرای اصول حفاظت خاک، امکان کاهش محدودیت‌های ناشی از شیب و بهبود کلاس تناسب اراضی وجود دارد.

مشاهده مقاله

مدل‌سازی هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از مدل‌های جنگل تصادفی و ماشین‌بردار پشتیبان و ارزیابی کارایی آن‌ها

سید مسعود سلیمان پور؛ امید رحمتی؛ صمد شادفر؛ مریم عنایتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.390477.1804

چکیده

اندازه‌گیری میدانی میزان هدررفت خاک ناشی از فرسایش‌ خندقی، بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر بوده بنابراین اندازه‌گیری مستقیم فرسایش خندقی در سطوح وسیع فرآیندی زمان‌بر، هزینه‌بردار و طاقت‌فرسا است. به این منظور، پژوهش حاضر، نسبت به انجام این مهم از طریق مدل‌سازی هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشینی ... بیشتر اندازه‌گیری میدانی میزان هدررفت خاک ناشی از فرسایش‌ خندقی، بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر بوده بنابراین اندازه‌گیری مستقیم فرسایش خندقی در سطوح وسیع فرآیندی زمان‌بر، هزینه‌بردار و طاقت‌فرسا است. به این منظور، پژوهش حاضر، نسبت به انجام این مهم از طریق مدل‌سازی هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشینی جنگل تصادفی و ماشین‌بردار پشتیبان و ارزیابی کارایی آنها در حوزه آبخیز ماهورمیلاتی واقع در جنوب‌غرب استان فارس اقدام کرد. در طی چهار سال (1399 لغایت 1402)، اندازه‌گیری‌های میدانی پارامترهای ابعادی 70 خندق انجام شد. در فرآیند مدل‌سازی، 15 عامل محیطی، به‌عنوان متغیرهای مستقل و میزان هدررفت خاک خندق‌ها به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند و مدل‌سازی با رویکرد اعتبارسنجی متقاطع انجام شد. دقت مدل‌ها با استفاده از معیارهای کمی خطای جذر میانگین مربعات (RMSE)، ضریب تعیین (R2)، ریشه مربعات خطا (RSR) و همبستگی تطابق (d) مورد بررسی قرار گرفت. میزان هدررفت خاک خندق‌ها در دوره مورد مطالعه 15300/94 تن بود. نتایج ارزیابی دقت پیش‌بینی مدل‌ها نشان داد مدل جنگل تصادفی از نظر معیارهای ارزیابی، نسبت به مدل ماشین‌بردار پشتیبان از عملکرد بهتری برخوردار بود و به‌عنوان مدل برتر برای پیش‌بینی میزان هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی معرفی شد. یافته‌ها نشان داد "مدل‌سازی" می‌تواند در صرفه‌جویی وقت و هزینه، خدمات ارزنده‌ای به مدیریت حفاظت آب و خاک ارائه دهد. به این منظور پیشنهاد می‌شود استفاده از مدل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و ساختار یادگیری ماشینی در پژوهش‌های آینده مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

مشاهده مقاله

مطالعه تاثیر تاج درختچه پرند ( Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach) بر بانک بذر خاک به منظور امکان احیا گونه داروئی کشتوک (Pergularia tomentosa L.) در جنوب استان کرمان

رضا عرفانزاده؛ فاطمه السادات حسینی؛ سید حمزه حسینی کهنوج

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.387931.1795

چکیده

در این مطالعه تاثیر تاج گونه چوبی پرند (Pteropyrum aucheri) بر بانک بذر خاک در جنوب استان کرمان، مراتع روستای سه‌چاه بررسی شد. با مطالعه بانک بذر در دو عمق 0-5 و 5-10 سانتی‌متر در زیر و بیرون تاج این گونه بوته ای، پتانسیل بانک بذر خاک در حفظ و احیا گونه ارزشمند داروئی کشتوک (Pergularia tomentosa) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور 15 پایه از گونه پرند، بطوریکه ... بیشتر در این مطالعه تاثیر تاج گونه چوبی پرند (Pteropyrum aucheri) بر بانک بذر خاک در جنوب استان کرمان، مراتع روستای سه‌چاه بررسی شد. با مطالعه بانک بذر در دو عمق 0-5 و 5-10 سانتی‌متر در زیر و بیرون تاج این گونه بوته ای، پتانسیل بانک بذر خاک در حفظ و احیا گونه ارزشمند داروئی کشتوک (Pergularia tomentosa) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور 15 پایه از گونه پرند، بطوریکه در زیراشکوب آن گونه کشتوک نیز مشاهده شود، انتخاب شد. نمونه‌برداری از خاک از زیر و بیرون تاج از هر دو عمق صورت گرفت. در زیر تاج (و همچنین بیرون تاج) 10 اوگر به شعاع 5 سانتی‌متر تا عمق 10 سانتی‌متری برداشت و خاک اوگرها برای هر عمق مخلوط و تشکیل یک نمونه خاک را دادند. نمونه‌های خاک به گلخانه دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت‌مدرس منتقل و با استفاده از روش جوانه‌زنی بذر، گونه‌های موجود در خاک شناسایی شدند. در کشت گلخانه، مجموعا 2164 بذر جوانه زدند. از این تعداد، 1486 بذر متعلق به زیر تاج (1156 بذر در عمق بالایی و 330 بذر در عمق زیرین) و 678 بذر متعلق به خارج از تاج (341 بذر در عمق بالایی و 337 بذر در عمق زیرین) بودند. تراکم بانک بذر در عمق بالایی بطور معنی‌داری در زیر تاج بیشتر از بیرون تاج بود. میانگین تراکم و غنا گونه‌ای بانک بذر خاک در عمق 5-0 به طور معنی‌داری بیشتر از عمق 5-10 سانتی متر بود. این مطالعه نشان داد که گونه ارزشمند کشتوک نه تنها دارای بانک بذری در زیر تاج بلکه در فضای خارج تاج پرند ایجاد نمی‌کند. بنابراین جهت حفظ و احیا این گونه ارزشمند داروئی نمی‌توان بر بانک بذر خاک آن تکیه نمود.

مشاهده مقاله

تصویرسازی مشترک و سازگاری مبتنی بر شبکه انتقال دانش در نظام حکمرانی مرتع

لیلا شریعتی نیا؛ مهدی قربانی؛ حسین آذرنیوند؛ مجید رحیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.384716.1787

چکیده

مراتع به عنوان نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک، نقشی حیاتی در تأمین امنیت غذایی و معیشت جوامع ایفا می‌کنند. با این حال، تغییر اقلیم و عوامل انسانی تهدیداتی جدی برای این اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند. به منظور مقابله با این چالش‌ها، دولت‌ها به حمایت از اقدامات احیا و اصلاح مراتع پرداخته‌اند. حکمرانی منابع طبیعی به عنوان یک رویکرد نوظهور ... بیشتر مراتع به عنوان نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک، نقشی حیاتی در تأمین امنیت غذایی و معیشت جوامع ایفا می‌کنند. با این حال، تغییر اقلیم و عوامل انسانی تهدیداتی جدی برای این اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند. به منظور مقابله با این چالش‌ها، دولت‌ها به حمایت از اقدامات احیا و اصلاح مراتع پرداخته‌اند. حکمرانی منابع طبیعی به عنوان یک رویکرد نوظهور در مدیریت این نظام‌ها مطرح شده است که می‌کوشد پایداری مراتع را با ایجاد تصویری مشترک از وضعیت منابع و قوانین مناسب مدیریت و افزایش ظرفیت سازگاری، در مواجهه با پیچیدگی‌های تغییرات محیطی و عدم قطعیت‌های ناشی از آن تأمین کند. تحقیق حاضر بر اساس رویکرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی و با استفاده از روش گلوله‌برفی و بکارگیری شاخص‌های تراکم پیوندهای درون‌گروهی و برون‌گروهی و مرکز-پیرامون، وضعیت روابط همکاری و انتقال دانش در نظام حکمرانی مرتع در شهرستان تفرش را بین دست‌اندرکاران سازمانی با نقش‌های حفاظتی،توسعه‌ای و واسطه‌ای مورد سنجش و بررسی قرار داد. نتایج حاکی از میزان بالای پیوندهای برون‌گروهی و وجود منافذ ساختاری قوی و سطح پایین پیوندهای درون‌گروهی و بسته‌بودن کمتر از حد مطلوب شبکه بود که نشان داد ساختار دانش مدیریت مراتع در این منطقه مبتنی بر مذاکره نیست و در فرآیند دانش زائد قرار دارد که مبین ناکارآمدی جریان ورودی دانش اکولوژیک در بهبود سازگاری میان شبکه دست‌اندرکاران سازمانی مرتبط با مدیریت مراتع شهرستان تفرش است. این مطالعه بر اهمیت سرمایه اجتماعی و یادگیری متقابل در تقویت همکاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های جمعی تأکید دارد و نشان می‌دهد که ایجاد توافق بین کنش‌گران با اهداف مختلف، کلید موفقیت حکمرانی مبتنی بر سازگاری است.

مشاهده مقاله

ارزیابی شاخص‌های مبتنی بر سنجش از دور در پایش خشکسالی با استفاده از تصاویر مودیس (مطالعه موردی: دشت بم)

الهام رفیعی ساردوئی؛ مینا اقتدارنژاد؛ شاپور کوهستانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.393588.1821

چکیده

از آنجایی که روش‌های سنتی مبتنی بر مشاهدات ایستگاه‌های هواشناسی هستند و بیشتر به بررسی خشکسالی هواشناسی می‌پردازند، از این رو، استفاده از تکنیک سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای به‌عنوان یک ابزار مفید برای پایش خشکسالی کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به بررسی ارتباط بین شاخص خشکسالی هواشناسی (شاخص SPI) و شاخص‌های سنجش ... بیشتر از آنجایی که روش‌های سنتی مبتنی بر مشاهدات ایستگاه‌های هواشناسی هستند و بیشتر به بررسی خشکسالی هواشناسی می‌پردازند، از این رو، استفاده از تکنیک سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای به‌عنوان یک ابزار مفید برای پایش خشکسالی کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به بررسی ارتباط بین شاخص خشکسالی هواشناسی (شاخص SPI) و شاخص‌های سنجش از دوری VCI، TCI و VHI در دشت بم پرداخته شده است. در این راستا، با بهره‌گیری از تصاویر ماهواره ترآ سنجنده مودیس و داده‌های بارش ایستگاه‌های باران‌سنجی و سینوپتیک واقع در منطقه مورد مطالعه، تغییرات رخ داده در بازه زمانی 15 ساله آشکار‌سازی شد. در این مطالعه با توجه به دقت زمانی، پوشش طیفی بالا و سهولت دسترسی، تصاویر با کد MOD13A3 و MOD11A1 از محصولات ماهواره ترا سنجنده مودیس، مربوط به سال‌های 1388 تا 1402 استفاده شد و سپس شاخص‌های VCI، TCI و VHI با شاخص بارش استاندارد (SPI) مقایسه گردید. نتایج پهنه بندی خشکسالی با شاخصSPI در دوره آماری 1388 تا 1402 نشان داد در منطقه مورد مطالعه از شمال به جنوب بر شدت خشکسالی افزوده شده است. به‌طوری که خشکسالی حاد در مناطق جنوبی دشت و ترسالی حاد در مناطق شمالی دشت مشاهده می‌شود. ضریب همبستگی سالانه بین شاخص‌های SPI، VCI و SPI، VHI به ترتیب برابر با 70/0 و 53/0 که نشان دهنده همبستگی مثبت معنادار نسبتأ زیاد در سطح 05/0 بوده است؛ ضریب همبستگی بین شاخص SPI و TCI برابر با 11/0 که نشان دهنده همبستگی ضعیف اما معنادار مثبت در سطح 05/0 بوده است. بنابراین شاخص VCI و VHI همبستگی بیشتری با بارش سالانه منطقه داشته و نتایج قابل قبولی نسبت به شاخص TCI داشته است.

مشاهده مقاله

ارزیابی دماهای مختلف بر جوانه‌زنی و تعیین دمای کاردینال گیاه مرتعی کلمو به عنوان اولین گزارش در ایران

احمد زارع؛ سید امیر موسوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.390691.1805

چکیده

آزمایش، با نه دمای ثابت (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 ، 40 و 45 درجه سانتی‌گراد) جهت بررسی جوانه‌زنی و تعین دمای کاردینال گیاه کلمو در سال 1399 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در قالب طرح کاملاً تصادفی در 8 تکرار انجام گرفت. بیشترین درصد جوانه‌زنی معادل 86 درصد در دمای 25 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. درصد جوانه‌زنی در دماهای 10، 15، 20، 30 ... بیشتر آزمایش، با نه دمای ثابت (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 ، 40 و 45 درجه سانتی‌گراد) جهت بررسی جوانه‌زنی و تعین دمای کاردینال گیاه کلمو در سال 1399 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در قالب طرح کاملاً تصادفی در 8 تکرار انجام گرفت. بیشترین درصد جوانه‌زنی معادل 86 درصد در دمای 25 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. درصد جوانه‌زنی در دماهای 10، 15، 20، 30 ، 35 و 40 درجه سانتی-گراد به ترتیب 77، 83، 85، 85، 34 و 13 درصد بود. در دو دمای 5 و 45 درجه سانتی‌گراد جوانه‌زنی مشاده نگردید. رابطه بین زمان آبنوشی و درصد جوانه‌زنی تجمعی از معادله سه پارامتره سیگموئیدی پیروی نمود. بر اساس این معادله، کمترین زمان لازم برای رسیدن به 50 درصد جوانه ‌زنی (T50) در دمای 25 و 30 درجه سانتی‌گراد (33 و 34 ساعت) و بیشترین در دو دمای 10 و 40 درجه سانتی‌گراد (106 و 141 ساعت) مشاهده گردید. T50 برای دماهای 15، 20 و 35 نیز به‌ترتیب 76،37 و 51 ساعت پیش‌بینی گردید. بر اساس مدل دندانه مانند دمای پایه، دمای مطلوب تحتانی، دمای مطلوب فوقانی و دمای سقف به‌ترتیب 16/5، 91/22، 52/29 و43/45 درجه سانتی‌گراد پیش‌بینی گردید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که این گیاه با توجه به شرایط محل رویش در ماه‌های آبان تا دی‌ماه می‌تواند بیشترین درصد جوانه‌زنی را داشته باشد و از این رو در این ماه‌ها برنامه برای مدیریت این گیاه مرتعی (پراکنش بذر و احیای مراتع) و همچنین مسایل مربوط به مدیریت چرای دام بایستی مدنظر قرار گیرد.

مشاهده مقاله

دوره 78 (1404)

دوره 77 (1403)

دوره 76 (1402)

دوره 75 (1401)

دوره 74 (1400)

دوره 73 (1399)

دوره 72 (1398)

دوره 71 (1397)

دوره 70 (1396)

دوره 69 (1395)

دوره 68 (1394)

دوره 67 (1393)

دوره 66 (1392)

دوره 65 (1391)

دوره 63 (1389)

دوره 62 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان