نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری

**آمار و ارقام نشریه**

https://jrwm.ut.ac.ir/journal/metrics
سال اولین انتشار	1388
تعداد دوره ها	18
تعداد شماره ها	66
تعداد مقالات	845
میانگین درصد پذیرش	40%

ارزیابی سرمایۀ اجتماعی جوامع محلی در راستای مدیریت جامع حوزۀ آبخیز باخرز

سوسن سلاجقه؛ لیلا عوض پور؛ مهدی قربانی

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 145-156

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.391658.1815

چکیده

از آنجا که بخش عمده ای از منابع آب و دیگر منابع موردنیاز مردم در آبخیزهای مجاور و اراضی حومه قرار دارند اجرای برنامه‌‌های مدیریتی غالباً با منافع و تقاضاهای آبخیزنشینان تزاحم و تداخل پیدا می‌‌کند. رفع این منازعات جز از راه‌های مسالمت آمیز که دربرگیرنده حقوق طرفین و دربرگیرنده پایداری محیط‌زیست باشد امکان پذیر نیست. یکی از ابزارهای ... بیشتر از آنجا که بخش عمده ای از منابع آب و دیگر منابع موردنیاز مردم در آبخیزهای مجاور و اراضی حومه قرار دارند اجرای برنامه‌‌های مدیریتی غالباً با منافع و تقاضاهای آبخیزنشینان تزاحم و تداخل پیدا می‌‌کند. رفع این منازعات جز از راه‌های مسالمت آمیز که دربرگیرنده حقوق طرفین و دربرگیرنده پایداری محیط‌زیست باشد امکان پذیر نیست. یکی از ابزارهای مؤثر، همکاری و مشارکت جوامع محلی و ارتقاء سرمایه اجتماعی آبخیزنشینان می‌باشد. سرمایه اجتماعی، بر اساس مشارکت افراد در فعالیت‌های جمعی و ایجاد اعتماد متقابل بین افراد، ترویج فرآیند مشارکت اجتماعی در مدیریت جامع حوزه آبخیز را فراهم می‌کند. این پژوهش با هدف سنجش و تحلیل سرمایه اجتماعی در چهار روستای شهرستان باخرز (اشتیوان، چهارطاق، شهرک شهید بهشتی و قلعه نو شاملو) قبل و بعد از اجرای طرح آبادانی و پیشرفت منظومه‌های روستایی، از رویکرد تحلیل شبکه اجتماعی (SNA) بهره جسته است. داده‌های مورد نیاز از طریق پیمایش و تکمیل پرسشنامه جمع‌آوری و با استفاده از نرم‌افزار UCINET تحلیل شده‌اند. برای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی، شاخص‌های کلیدی تحلیل شبکه شامل تراکم شبکه (به عنوان نشانگری از میزان ارتباطات بین اعضا)، مرکزیت (نفوذ و قدرت افراد در شبکه)، دوسویگی (به عنوان معیاری از روابط متقابل)، انتقال‌پذیری روابط (نسجام و قابلیت انتقال اطلاعات) و میانگین فاصله ژئودزیک (سرعت انتشار اطلاعات) محاسبه شده‌اند. یافته‌ها حاکی از افزایش قابل توجه سرمایه اجتماعی در هر چهار روستا پس از اجرای طرح توسعه محلی است. نتایج این پژوهش بر اهمیت سرمایه اجتماعی در توسعه اجتماعی و دستیابی به توسعه اهداف مدیریت جامع حوزه آبخیز تأکید دارد. لذا، پیشنهاد می‌شود که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان توسعه، استراتژی‌هایی مبتنی بر تقویت سرمایه اجتماعی، به ویژه از طریق ایجاد و حمایت از نهادهای محلی، را در اولویت قرار دهند.

مطالعه برخی ویژگی‌های خاک و هم‌زیستی قارچ‌های مایکوریز آربسکولار با گیاه لاله واژگون زرد (Fritillaria raddeana Regel)

نازنین اکبری محمدآباد؛ مژگان سادات عظیمی؛ حسن یگانه؛ مصطفی خوشحال سرمست؛ الهام ملک زاده

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 159-172

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.376990.1765

چکیده

همزیستی گیاهان با میکروارگانیسم‌های خاک منجر به حفظ و پایداری خاک و گونه‌های گیاهی می‌گردد. قارچ‌های مایکوریز آربسکولار (AM) می‌توانند تکثیر، رشد، سلامتی و مقاومت گیاه را نسبت به عوامل گوناگون محیطی افزایش دهند. لاله واژگون گیاهی مرتعی و از ذخایر ژنتیکی ارزشمند کشور است. هدف از این پژوهش بررسی وجود رابطه همزیستی لاله واژگون زرد ... بیشتر همزیستی گیاهان با میکروارگانیسم‌های خاک منجر به حفظ و پایداری خاک و گونه‌های گیاهی می‌گردد. قارچ‌های مایکوریز آربسکولار (AM) می‌توانند تکثیر، رشد، سلامتی و مقاومت گیاه را نسبت به عوامل گوناگون محیطی افزایش دهند. لاله واژگون گیاهی مرتعی و از ذخایر ژنتیکی ارزشمند کشور است. هدف از این پژوهش بررسی وجود رابطه همزیستی لاله واژگون زرد با قارچ‌های AM و همبستگی فراوانی اسپور و کلونیزاسیون مایکوریزی ریشه با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بود. بدین منظور 30 نمونه خاک به همراه ریشه از رویشگاه لاله واژگون زرد جمع‌آوری و برخی ویژگی‏های خاک اندازه‏گیری گردید. ﭘﺲ از رنگ‌آمیزی رﯾﺸﻪﻫﺎ و اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﭙﻮرﻫﺎ از نمونه‏های ﺧﺎک، ﻣﯿﺰان ﮐﻠﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن رﯾﺸﻪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ اﺳﭙﻮر اﯾﻦ قارچ‌ها اندازه‌گیری ﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رابطه همبستگی برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ﺧﺎک ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ قارچی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. خاک رویشگاه لوم سیلتی، غیرشور، نسبتاً قلیایی با محتوای متوسط ماده آلی و از نظر عناصرغذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم مناسب بود. با مشاهده ساختارهای مختلف قارچی در ریشه لاله واژگون زرد رابطه ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ (متوسط کلونیزاسیون 50%) قارچ‌های AM ﺑﺎ گیاه وﺟﻮد داشت و بیانگر وابستگی مایکوریزی گیاه در شرایط رویشگاه بود. رابطه همبستگی بین فراوانی اسپور قارچ با درصد کلونیزاسیون ریشه از نظر آماری در سطح 01/0 معنی‌دار بود. همچنین بین درصد کلونیزاسیون ریشه و فراوانی اسپور با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک رابطه معنی‌داری مشاهده نشد.

تحلیل آستانه توپوگرافی فرسایش خندقی در کشور بر پایه فراتحلیل داده‌های موجود

زینب شیخی؛ علی اکبر نظری سامانی؛ حاجی کریمی؛ رضا بیات

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 173-187

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.378536.1774

چکیده

فرسایش خندقی فرآیندی آستانه‌ای است که نقش مهمی در تخریب اراضی و تولید رسوب دارد. شناخت شرایط و اراضی تحت وقوع آن به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های شناسایی تخریب اراضی است. در این پژوهش به منظور تهیه نقشه فرسایش خندقی در سطح کشور با بررسی مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و گزارش طرح پژوهشی نسبت به تدقیق موقعیت فرسایش خندقی و ایجاد پایگاه مکانی ... بیشتر فرسایش خندقی فرآیندی آستانه‌ای است که نقش مهمی در تخریب اراضی و تولید رسوب دارد. شناخت شرایط و اراضی تحت وقوع آن به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های شناسایی تخریب اراضی است. در این پژوهش به منظور تهیه نقشه فرسایش خندقی در سطح کشور با بررسی مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و گزارش طرح پژوهشی نسبت به تدقیق موقعیت فرسایش خندقی و ایجاد پایگاه مکانی اقدام شد. موقعیت 2719 خندق در هر اقلیم و کاربری شناسایی شد. متغیرهای خاکی، اقلیم، بارندگی، دما و کاربری‌اراضی با استفاده از بررسی متون علمی-پژوهشی و مدل رقومی ارتفاعی 5/12 و 30 متری استخراج شد. آستانه توپوگرافی و درصد فراوانی خندق‌ها در ارتباط با عوامل مذکور تعیین شد. یافته‌های حاصل بیانگر 1328852 هکتار گستره خندق‌ها در سطح کشور است. بیشترین رخداد خندق در اقلیم نیمه‌خشک، طبقه بارندگی 350-250 میلیمتر در سال، مقدار زیاد سیلت ، شیب کمتر از 5 درصد و کاربری زراعت دیم است. بیشترین حد آستانه (ضریب ) در هر دو اقلیم خشک و نیمه‌خشک مربوط به کاربری مرتع است. دامنه ضریب  ( متاثر از نوع فرآیند) در اقلیم خشک از 06/0 تا 37/0 و در اقلیم نیمه خشک از 002/0 تا 46/0 متغیر است. در خاک‌های ماسه‌ای به دلیل قابلیت نفوذ بیشتر و در خاک‌های رسی به دلیل قابلیت چسبندگی، مقدار مقاومت در برابر فرسایش خندقی بیشتر از خاک‌های سیلتی است. تخریب پوشش سطحی و رواناب دو نیروی محرک مهم در رخداد خندق است و تحت شرایط تغیر اقلیم در آینده اهیمت بیشتری پیدا خواهند کرد.

تجزیه و تحلیل پتانسیل فرسایش‌پذیری بادی خاک و رسوب زیر سطحی سنگفرش و پوسته‌ پلایا (مطالعه موردی: منطقه خارتوران)

الهه خسروجردی؛ ناصر مشهدی؛ ابوالقاسم دادرسی

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 189-206

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.384727.1786

چکیده

سنگفرش بیابان و پوسته‌های پلایا به به عنوان لایه مقاوم از خاک و و مواد زمینی زیرین محافظت می‌کنند. در صورتیکه لایه‌های حفاظتی به دلیل فعالیت ‌های انسانی بهم ریخته یا شکسته شوند، ذرات ریز زیرین به راحتی توسط باد فرسایش پیدا می‌کنند. هدف از این تحقیق تعیین پتانسیل فرسایش پذیری خاک لایه زیر سنگفرش در دشت‌سرها، رسوب لایه زیر پوسته ... بیشتر سنگفرش بیابان و پوسته‌های پلایا به به عنوان لایه مقاوم از خاک و و مواد زمینی زیرین محافظت می‌کنند. در صورتیکه لایه‌های حفاظتی به دلیل فعالیت ‌های انسانی بهم ریخته یا شکسته شوند، ذرات ریز زیرین به راحتی توسط باد فرسایش پیدا می‌کنند. هدف از این تحقیق تعیین پتانسیل فرسایش پذیری خاک لایه زیر سنگفرش در دشت‌سرها، رسوب لایه زیر پوسته پلایا و پوسته پلایا است. بدین منظور از ویژگی‌های بافت خاک، دانه‌بندی ذرات خاک و رسوب و خصوصیات شیمیایی خاک از جمله هدایت الکتریکی، درصد سدیم تبادلی و شاخص پایداری الکتروشیمیایی، به عنوان معیار فرسایش پذیری یا پایداری استفاده گردید. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که مد طبقه‌های دانه‏بندی ذرات در دشت‌سرها زیر 250 تا 500 میکرون و در نمونه‌های پلایا بیشتر از 500 میکرون است. همچنین متوسط اندازه ذرات در تمام نمونه‌های دشت‌سر، ماسه متوسط تا ریز، و در نمونه‌های پلایا ماسه متوسط تا درشت است که نشان‌دهنده ریزدانه بودن ذرات در دشت‌سرها است. با این حال حدود 60 درصد کل نمونه‌ها دارای بافت ماسه‌ای رسی لومی هستند. میانگین‌های مقدارهای هدایت الکتریکی ، نسبت جذب سدیم و درصد سدیم تبادلی در پوسته‌ی پلایا به طور قابل توجهی از خاک و رسوب زیرسطحی بیشتر است. میانگین مقدار شاخص پایداری الکتروشیمیایی برای موقعیت پوسته‌ی پلایا، رسوب زیرین پلایا و خاک زیرین دشت‌سر به ترتیب 81/0 ، 67/0 و 10/0 است. تجزیه و تحلیل داده‌های بدست آمده نشان داد که توالی افزایشی فرسایش پذیری بادی به ترتیب عبارتنداز خاک زیرین دشت‌سر، رسوب زیرین پلایا و پوسته‌ی پلایا.

مدل‌سازی شاخص کیفیت آب (WQI) با استفاده از تکنیک‌های هوش مصنوعی (منطقه مورد مطالعه: بخشی از حوزه آبخیز کشکان)

علیرضا سپه وند؛ نسرین بیرانوند؛ نگار ارجمند

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 207-223

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.385428.1789

چکیده

این تحقیق با هدف مدل‌سازی شاخص کیفیت آب ( WQI) به کمک مدل‌های هوش‌مصنوعی با تکیه بر مدل‌های یادگیری ماشین RepTree، RF، M5P، BM5P(ترکیب M5P و Bagging)، BRF(ترکیب RF و Bagging) و BRepTree (ترکیب RepTree و Bagging) در حوضه‌های خرم‌آباد، الشتر و بیرانشهر، استان لرستان انجام گرفته است. در این تحقیق ابتدا بر اساس داده-های کیفیت آب، شاخص کیفیت آب (WQI) محاسبه شد و در ادامه برای ... بیشتر این تحقیق با هدف مدل‌سازی شاخص کیفیت آب ( WQI) به کمک مدل‌های هوش‌مصنوعی با تکیه بر مدل‌های یادگیری ماشین RepTree، RF، M5P، BM5P(ترکیب M5P و Bagging)، BRF(ترکیب RF و Bagging) و BRepTree (ترکیب RepTree و Bagging) در حوضه‌های خرم‌آباد، الشتر و بیرانشهر، استان لرستان انجام گرفته است. در این تحقیق ابتدا بر اساس داده-های کیفیت آب، شاخص کیفیت آب (WQI) محاسبه شد و در ادامه برای مدل‌سازی، داده‌های ورودی شامل پارامترهای کیفی آب یک دوره 10 ساله (1403-1393) و همچنین داده خروجی شاخص کیفیت آب رودخانه‌ها بود. در این تحقیق برای مدل‌سازی در مرحله آموزش 70 درصد داده‌ها و در مرحله ارزیابی 30 درصد باقی‌مانده مورد استفاده قرار گرفتند و در نهایت بر اساس نتایج معیارهای ارزیابی خطای ضریب همبستگی (CC)، ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) و میانگین خطای مطلق (MAE) همچنین نمودارهای تیلور و ویولن باکس مدل بهینه انتخاب شد. نتایج تحقیق نشان داد که از بین مدل‌های استفاده شده، مدل BM5P باتوجه به معیارهای ارزیابی مدل CC، MAE و RMSE در بخش آزمایش به‌ترتیب برابر 99/0، 15/0 و 20/0 از عملکرد بهتری نسبت به سایر مدل‌ها برخوردار بوده است. در ادامه با توجه به نتایج حاصل از نمودارهای تیلور و ویولن باکس به‌منظور ارزیابی کارایی مدل‌ها، برتری این مدل نسبت به سایر مدل‌ها تایید شد. در نهایت نتایج نشان داد که برای صرفه‌جوی در زمان و هزینه و همچنین مدیریت بهینه پارامتر‌های کیفیت آب، یکی از راهکارهای مناسب، استفاده از تکنیک‌های هوش‌ مصنوعی به‌منظور مدل‌سازی و ارزیابی شاخص کیفیت آب (WQI) می‌باشد.

تحلیل شبکه اجتماعی سازمان‌های دخیل در مدیریت منابع طبیعی شهرستان بهبهان

سجاد خلفی اصل؛ بهزاد متشفع

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 225-240

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.387140.1793

چکیده

معضل اصلی در بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، درک موقعیت و ارتباطات پیچیده دست‌اندکاران متعدد دخیل در اجرای طرح‌هاست. در این راستا تحلیل شبکه‌های اجتماعی از جمله رویکردهای جامعه شناختی جهت بررسی هر گونه رابطه اجتماعی و سازمانی عنوان شده است. در پژوهش حاضر شبکه اجتماعی پیوندهای تبادل اطلاعات و مشارکت سازمان‌های دخیل در مدیریت ... بیشتر معضل اصلی در بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی، درک موقعیت و ارتباطات پیچیده دست‌اندکاران متعدد دخیل در اجرای طرح‌هاست. در این راستا تحلیل شبکه‌های اجتماعی از جمله رویکردهای جامعه شناختی جهت بررسی هر گونه رابطه اجتماعی و سازمانی عنوان شده است. در پژوهش حاضر شبکه اجتماعی پیوندهای تبادل اطلاعات و مشارکت سازمان‌های دخیل در مدیریت منابع طبیعی شهرستان بهبهان مورد بررسی قرار گرفتند. به این منظور پرسش‌نامه‌ها بین سازمان‌ها توزیع و بر اساس وجود یا عدم وجود ارتباط در مقیاس لیکرت درجه‌بندی شدند. سپس با کاربرد نرم‌افزار Ucinet 6.528 شاخص‌ها در سطوح کلان، میانی و خرد شبکه پیوندهای تبادل اطلاعات و مشارکت سازمانی محاسبه شدند. نتایج نشان داد تراکم شبکه‌های تبادل اطلاعات و مشارکت به ترتیب متوسط و کم بود در مقابل در هر دو پیوند شاخص‌های دوسویگی و انتقال‌یافتگی خیلی زیاد و زیاد ارزیابی شدند. شاخص میانگین فاصله ژئودزیک برای هر دو پیوند در محدوده بهینه قرار داشت که حاکی از سرعت مطلوب گردش اطلاعات و مشارکت در شبکه بود. همچنین در هر دو شبکه سازمان‌های سازمان‌های جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، آب، تعاون روستایی، فرمانداری و امور عشایر به عنوان کنشگران اصلی و مرکزی و اداره محیط زیست، اداره هواشناسی، اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان و ایستگاه کشاورزی بهبهان به عنوان کنشگران فرعی و پیرامونی شناسایی شدند. در سطح ذینفعان شبکه نیز به طور کلی فرمانداری با داشتن بیشترین مقدار مرکزیت‌ها از اقتدار و نفوذ بالایی برخوردار بوده و همچنین دارای بالاترین نقش کنترل‌گری و واسطه‌گری در شبکه می‌باشد.

ارزیابی تناسب سرزمین برای زیستگاه گونه قوچ و میش (Ovis orientalis) (مطالعه موردی: پارک ملی خبر)

مسعود سالاری؛ فریدون سرمدیان؛ علی سلاجقه

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 243-264

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.388077.1796

چکیده

قوچ و میش از مهم‌ترین گونه‌های حیات‌وحش ایران به ‌شمار می‌رود که در فهرست سرخ IUCN در رده آسیب‌پذیر (VU) قرار دارد. این گونه‌ نقشی کلیدی در پایداری اکوسیستم‌های مرتعی داشته و به حفظ تعادل زیستی و پویایی زیستگاه‌های طبیعی خود کمک می‌کند. اختلاف در ویژگی‌های سرزمین از قبیل اقلیم، پستی‌وبلندی، خاک، پوشش گیاهی، منابع آبی و کاربری سرزمین ... بیشتر قوچ و میش از مهم‌ترین گونه‌های حیات‌وحش ایران به ‌شمار می‌رود که در فهرست سرخ IUCN در رده آسیب‌پذیر (VU) قرار دارد. این گونه‌ نقشی کلیدی در پایداری اکوسیستم‌های مرتعی داشته و به حفظ تعادل زیستی و پویایی زیستگاه‌های طبیعی خود کمک می‌کند. اختلاف در ویژگی‌های سرزمین از قبیل اقلیم، پستی‌وبلندی، خاک، پوشش گیاهی، منابع آبی و کاربری سرزمین منجر به جداسازی واحدهای مختلف تناسب سرزمین برای این گونه خواهد شد. این پژوهش با دنبال‌کردن رفتار گوسفندان وحشی طی مدت 10 سال، با هدف شناسایی مهمترین عوامل مؤثر بر تناسب زیستگاه گونه‌ قوچ و میش وحشی و تهیه نقشه تناسب سرزمین با بهره‌گیری از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) در پارک ملی خبر انجام گرفت. نتایج نشان داد منطقه دارای تناسب زیستگاهی نسبتاً خوب برای‌ قوچ و میش است. ارتفاع، شیب، پوشش گیاهی و فاصله از آب مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تناسب سرزمین برای گونه مورد‌‌نظر‌ بودند. اعتبارسنجی نتایج با استفاده از ضریب کاپا و شاخص دقت کلی، سطح بالایی از دقت در یافته‌ها را نشان می‌دهد و اهمیت استفاده از مدل‌های یادگیری ماشین و AHP را در مطالعات ارزیابی تناسب سرزمین برجسته می‌سازد. نتایج می‌تواند به مدیران در درک نیازهای زیستگاهی گونه و شناسایی مناطق کلیدی برای حفاظت کمک کند.

نقشه‎برداری رقومی اجزا بافت خاک با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشین در منطقه سیرجان

الهام مهرابی گوهری؛ رقیه شهریاری پور؛ احمد تاج آبادی پور؛ سیدروح اله موسوی

دوره 78، شماره 2 ، خرداد 1404، صفحه 265-288

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.375890.1760

چکیده

این مطالعه با هدف مقایسه کارایی مدل‎های رگرسیون درختی (RT)، شبکه عصبی مصنوعی (ANN) و مدل عصبی فازی (ANFIS) به‌منظور نقشه‎برداری رقومی بافت خاک در بخشی از اراضی سیرجان انجام شد. بر این اساس در 84 نقطه مشاهداتی با شبکه منظم 2×2 کیلومتر از عمق صفر تا 30 سانتی‌متر، نمونه‌برداری خاک انجام گرفت و اجزای تشکیل‎دهنده بافت خاک به روش هیدرومتری ... بیشتر این مطالعه با هدف مقایسه کارایی مدل‎های رگرسیون درختی (RT)، شبکه عصبی مصنوعی (ANN) و مدل عصبی فازی (ANFIS) به‌منظور نقشه‎برداری رقومی بافت خاک در بخشی از اراضی سیرجان انجام شد. بر این اساس در 84 نقطه مشاهداتی با شبکه منظم 2×2 کیلومتر از عمق صفر تا 30 سانتی‌متر، نمونه‌برداری خاک انجام گرفت و اجزای تشکیل‎دهنده بافت خاک به روش هیدرومتری تعیین شد. در این مطالعه نقشه زئومورفولوژی، شاخص‎های طیفی و گیاهی سنجش از دور و مشتقات مدل رقومی ارتفاع (DEM) به عنوان داده‌های کمکی پیش‌بینی کننده اجزای بافت خاک استفاده شد. سپس مهمترین داده‎ها توسط روش تجزیه مؤلفه‌های اصلی (PCA) انتخاب شدند. با استفاده از روشPCA ، 8 متغیر توپوگرافی از مشتقات DEM و6 شاخص پوشش گیاهی و طیفی به منظور ورودی مدل‎ها انتخاب شدند. برای بررسی عملکرد مدل‌های مختلف در برآورد متغیرهای وابسته (رس، شن و سیلت) از سه روش خطای ضریب تبیین (R2)، خطای متوسط (ME) ،متوسط مربعات خطا (RMSE) و میانگین خطای مربعات نرمال شده(nRMSE) استفاده شد. نتایج نشان داد که مقدار متوسط مربعات خطا در مدل انفیس برای متغیرهای رس، شن و سیلت به ترتیب 43/1، 98/1 و 10/2 بود و برای متغیر رس 32/4 ، شن 5 و سیلت 54/4 واحد نسبت به رگرسیون درختی کاهش داشت. همچنین پارامترهای نقشه ژئوموفولوژی، شاخص خیسی توپوگرافی، شاخص همواری دره، باند 5 و 6 لندست 8 بیشترین اهمیت نسبی را در پیش‌بینی اجزاء بافت خاک ارائه نمودند. بنابراین، نقش اشکال ژئومورفولوژیک در توزیع و تغییرات بافت خاک بسیار مهم و برجسته است و توجه به این نقشه‌ها در مطالعات خاک‌شناسی می‌تواند به بهبود پیش‌بینی‌ها در تهیه نقشه‌های مدیریت‌پذیر خاک کمک کند.

گیاهان دارویی دارای کاربردهای درمانی در جوامع بومی مستقر در دامنه سبلان ‏(مطالعه موردی: شهرستان مشکین‌شهر، استان اردبیل)‏

دوره 74، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 529-542

https://doi.org/10.22059/jrwm.2021.311829.1542

چکیده

در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم‎ ‎اتنوبوتانی‎ ‎توسعه یافته است. تحقیق‎ ‎حاضر‎ ‎با‎ ‎هدف‎ ‎شناسایی‎ ‎گیاهان‎ ‎دارویی مراتع شهرستان‎ ‎مشکین‌شهر و‎ ‎فرهنگ‎ ‎استفاده‎ ‎سنتی از آن‌ها‎ ‎جهت‎ ‎معالجه‎ ‎بیماری‌ها‎ ... بیشتر در دهه‌های اخیر جوامع علمی دنیا، توجه ویژه‌ای به دانش بومی و محلی گیاهان دارویی داشته است تا جایی که علم‎ ‎اتنوبوتانی‎ ‎توسعه یافته است. تحقیق‎ ‎حاضر‎ ‎با‎ ‎هدف‎ ‎شناسایی‎ ‎گیاهان‎ ‎دارویی مراتع شهرستان‎ ‎مشکین‌شهر و‎ ‎فرهنگ‎ ‎استفاده‎ ‎سنتی از آن‌ها‎ ‎جهت‎ ‎معالجه‎ ‎بیماری‌ها‎ ‎به‎ ‎مرحله‎ ‎اجرا‎ ‎درآمد. برای‎ ‎این‎ ‎منظور‎ ‎پس‎ ‎از‎ ‎شناسایی‎ ‎گیاهان‎ ‎منطقه‎ ‎به‎ ‎طور‎ ‎همزمان‎ ‎نام‎ ‎محلی،‎ ‎خواص‎ ‎دارویی،‎ ‎نحوه‎ ‎استفاده‎ ‎و‎ ‎سایر اطلاعات‎ ‎مربوط‎ ‎به‎ ‎گونه‎‌‎ها‎ ‎گردآوری‎ ‎شد‎.‎‏ در این ‏مطالعه اطلاعات مربوط به 25 خانواده و 55 گونه دارویی از منطقه مشکین‌شهر جمع‌آوری و شناسایی شد. خانواده‌های ‏Lamiaceae، ‏Asteraceae‏ و ‏Fabaceae‏ بیشترین‎ ‎تعداد‎ ‎گونه‌های‎ ‎گیاهی‎ ‎را‎ ‎دارا‎ ‎بودند.‏‎ ‎بیشترین‎ ‎مصرف‎ ‎دارویی ‏گیاهان‎ ‎این‎ ‎منطقه‎ ‎در‎ ‎درمان‎ ‎بیماری‌های‎ ‎دستگاه‎ ‎گوارشی، بیماری‌های عفونی و ضد التهاب و درد می‌باشد. بیشترین ‏گونه‎‌‎های گیاهی در درمان بیماری‌های دستگاه گوارش استفاده می‌شدند (50 درصد)‏‎ ‎که 64 درصد افراد آگاه به این ‏موضوع اشاره کردند. کم کاربردترین گونه‌های دارویی هم مربوط به بیماری‌های قارچی و انگلی (8 درصد) بودند. ‏وجود گونه‌های دارویی متنوع در شهرستان مشکین‌شهر و اقبال روزافزون مردم به استفاده از گیاهان دارویی این نوید را ‏می‌دهد که می‌توان با توسعه طرح‌های اشتغال‌زایی بر مبنای کشت و کار گیاهان دارویی سازگار با شرایط اکولوژیکی ‏منطقه، گام مهمی در راستای اقتصاد مقاومتی برداشت.‏

مقایسه روش های شناسایی داده های پرت و تاثیر آنها در مطالعات اندازه گیری و ارزیابی مراتع

دوره 75، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 639-660

https://doi.org/10.22059/jrwm.2023.350908.1682

چکیده

این تحقیق به مقایسه روش‌های شناسایی داده پرت تک متغیره در بین داده‌های درصد پوشش گیاهی در یک مطالعه ارزیابی تاثیر شدت چرا در مراتع مناطق خشک می‌پردازد. بدین منظور، پس از اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی در مرتع و قبل از تحلیل آماری، وجود یا عدم وجود داده پرت به عنوان پیش فرض آزمون‌های پارامتریک فرضیه مقایسه‌ای بررسی شد. در این تحقیق ... بیشتر این تحقیق به مقایسه روش‌های شناسایی داده پرت تک متغیره در بین داده‌های درصد پوشش گیاهی در یک مطالعه ارزیابی تاثیر شدت چرا در مراتع مناطق خشک می‌پردازد. بدین منظور، پس از اندازه‌گیری درصد پوشش گیاهی در مرتع و قبل از تحلیل آماری، وجود یا عدم وجود داده پرت به عنوان پیش فرض آزمون‌های پارامتریک فرضیه مقایسه‌ای بررسی شد. در این تحقیق از هشت روش شامل نمودار جعبه‌ای (Boxplot) و دامنه میان چارکی (روش Tukey)، انحراف معیار از میانگین (قانون Three-sigma)، انحراف مطلق از میانه (روش Hampel)، میانگین پیراسته، مقادیر صدک 1 و 99، آزمون کای اسکوئر (χ²)، آزمون گرابز (ESD) و آزمون روزنر (generalised ESD) استفاده شد. نتایج نشان داد که داده‌های درصد پوشش گیاهی مراتع با شدت چرای سبک و متوسط توزیع نرمال ندارند (آزمون شاپیرو-ویلک: 05/0 (P≤. حتی حذف داده پرت نیز منجر به نرمال شدن داده‌ها نشد، اما منجر به همگن شدن واریانس خطا شد (آزمون لیون: 05/0 (P≥. از هشت روش مورد استفاده، روش Z اصلاح شده و آزمون‌های گرابز و روزنر (05/0 (P≥، هیچکدام از داده‌های درصد پوشش گیاهی را به عنوان داده پرت تشخیص ندادند. از بین روش‌های مورد مطالعه، نمودار جعبه‌ای و روش انحراف مطلق از میانه که به میانگین وابسته نیستند، برای داده‌های پوشش گیاهی مناسب‌ترند. از این‌رو قبل از انجام هرگونه آزمون فرضیه مقایسه‌ای، استفاده ترکیبی از دو روش چشمی و آماری برای بررسی وجود یا عدم وجود داده‌های پرت توصیه می‌شود.

جایگاه و ارزش منابع طبیعی تجدید شونده و حفاظت و بهره برداری از آن در دین مبین اسلام

دوره 74، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 611-623

https://doi.org/10.22059/jrwm.2021.312890.1546

چکیده

آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب می‌گردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهره‌برداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فن‏آوری‌ها در بهره ... بیشتر آب، خاک، مرتع، جنگل و... ودیعه ارزشمند الهی در نزد مردمان هر جامعه و ثروت ملی آن جامعه محسوب می‌گردد که نه تنها باید در حفظ و حراست از این سرمایه‌های ملی سعی وافر نمود، بلکه می‌بایست با اتخاذ سیاست‌های بهره‌برداری اصولی، فنی و احیایی، این گرانبهاترین چشمه‌های حیات را به نسل‌های آینده منتقل کرد. با افزایش توان فن‏آوری‌ها در بهره ‏برداری از منابع طبیعی، تعادل محیط-زیست در چند قرن اخیر به زیان طبیعت بر هم خورده که شرایطی اسفبار و گاه جبران ‏ناپذیری بوجود آورده و از آن به عنوان بحران منابع طبیعی و محیط زیست یاد می‌شود. امروزه جامعه بین ‏الملل راه ‏حل این معضل را محافظت از محیط‌زیست می‏ داند و در این راه، مایل است بداند که چگونه می‌تواند از تعالیم دینی در این امر مهم کمک گیرد. تحقیق مذکور با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ گویی به این سوال است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برای رهایی از بحران زیست‌محیطی کنونی باید به اصول اخلاقی و متون دینی بویژه اسلام مراجعه کنیم، زیرا مبنای پیدایش بحران در منابع طبیعی تجدیدشونده، بحران اخلاق در میان انسان هاست و توجه به ارزش‌های بنیادی دین مبین اسلام به دلیل برخورداری از پشتوانه الهی و اخلاقی، نقشی اساسی‏ در پایداری و حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی تجدید‌پذیر ایفا می‏ نماید.

ارزیابی اقتصادی بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی مراتع علی‌آباد موسیری، کوهرنگ بختیاری

دوره 74، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 633-647

https://doi.org/10.22059/jrwm.2021.320148.1577

چکیده

ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهره‌‌برداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرح‌‌های مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخص‌‌های اقتصادی بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری ... بیشتر ششناخت گیاهان دارویی و ارزیابی اقتصادی بهره‌‌برداری از آنها، یکی از ملزومات اساسی تهیه طرح‌‌های مرتعداری چندمنظوره است. پژوهش حاضر، با هدف برآورد شاخص‌‌های اقتصادی بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی مورد استفاده در مراتع ییلاقی علی‌آباد موسیری، واقع در کوهرنگ بختیاری، انجام شد. برای این منظور، در سال‌های 1397 تا 1399، ضمن نمونه‌‌برداری از پوشش گیاهی و اندازه‌‌گیری مقدار تولید اندام مورد استفاده گیاهان دارویی و مقدار علوفه گونه‌‌های مورد چرای دام، شاخص‌های اقتصادی با توجه به داده‌های جمع‌آوری ‌شده، محاسبه شد. با توجه به نتایج، درآمد ناخالص بهره‌‌برداری از گیاهان دارویی شامل؛ موسیر (Allium hirtifolium)، بن سرخ (Allium jesdianum)، تره کوهی (Allium ampeloprasu)، پونه (Mentha longifolia) و آویشن دنایی (Thymus daenensis)، در یک دوره برداشت، 463974/116 میلیون ریال در هکتار، برآورد شد که پس از کسر هزینه‌‌های آشکار و پنهان بهره‌‌برداری، رانت اقتصادی حاصل از فروش گیاهان دارویی، 054342/40 میلیون ریال در هکتار در سال به‌‌دست آمد. ارزش مورد انتظار هر هکتار از مراتع منطقه از محل بهره‌‌برداری گیاهان دارویی نیز با در نظر گرفتن نرخ تنزیل 4/5 درصد در شهریورماه 1399، 714547/7 میلیون ریال در هکتار و از محل علوفه مورد چرای دام، 130050/1 میلیون ریال در هکتار برآورد شد که سهم گیاهان دارویی از کل ارزش مورد انتظار حاصل، 87 درصد است. همچنین اشتغال سالانه بهره‌برداری از گیاهان دارویی، در محدوده 300 هکتاری پراکنش گیاهان دارویی، سه نفر در سال، محاسبه شد. در مجموع، بهره‌‌برداری مبتنی بر اصول اکولوژیک از گیاهان دارویی، می‌‌تواند نقش مهمی در اقتصاد و اشتغال محلی ایفا کند.

بررسی اثر خشکسالی بر پوشش گیاهی با استفاده از داده های سنجش از دور ماهواره‌ای و هواشناسی (مطالعه موردی: دشت قزوین)

دوره 75، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22059/jrwm.2020.277200.1361

چکیده

اکوسیستم دشت نسبت به تغییرات محیطی بسیار آسیب‌پذیر است و خشکسالی مشهورترین محرک شناخته شده تغییر اکوسیستم است که بعد از وقوع، شناسایی اثرات و پیامدهای آن دشوار است. در این تحقیق به منظور بررسی شیب تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی از شاخص NDVI تصاویر مودیس و شاخص SPI طی سال‌های 2001 تا 2016 استفاده شد و نقشه تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی ... بیشتر اکوسیستم دشت نسبت به تغییرات محیطی بسیار آسیب‌پذیر است و خشکسالی مشهورترین محرک شناخته شده تغییر اکوسیستم است که بعد از وقوع، شناسایی اثرات و پیامدهای آن دشوار است. در این تحقیق به منظور بررسی شیب تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی از شاخص NDVI تصاویر مودیس و شاخص SPI طی سال‌های 2001 تا 2016 استفاده شد و نقشه تغییرات پوشش گیاهی نسبت به خشکسالی با 5 کلاس تنش خشکسالی شامل کلاس‌های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تهیه شد تا امکان ارزیابی مناسب خشکسالی در مقیاس‌های زمانی مشخص شده فراهم شود. نتایج الگوی شیب تغییرات مکانی پوشش گیاهان نسبت به خشکسالی نشان داد که سراسر دشت متحمل شیب تغییرات پوشش گیاهی است و از شرق به غرب دشت قزوین از میزان شیب تغییرات پوشش گیاهی و حساسیت اراضی در برابر خشکسالی کاسته شده است. از طرفی مساحت‌های کمی از دشت نسبت به وقوع خشکسالی کمتر در معرض خطر هستند و عمده قسمت‌های دشت نسبت به وقوع خشکسالی از حساسیت‌های متوسط تا زیاد برخوردار هستند. به گونه‌ای که بیشترین درصد مساحت در خشکسالی یک ماهه مربوط به کلاس خشکسالی خیلی کم است اما در خشکسالی‌های 3، 6، 9، 12، 24 و 48 ماهه بیشترین درصد مساحت مربوط به کلاس‌های خشکسالی متوسط و زیاد است. نتایج این تحقیق به عبارتی تعیین شیب تغییرات پوشش گیاهی در برابر خشکسالی در سال‌های گذشته و پیش‌بینی این تغییرات در سال‌های آینده می‌تواند در جهت برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از منابع، کنترل و مهار تغییرات غیر اصولی در آینده گام مهمی باشد.

شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیرۀ تأمین گیاهان دارویی منطقۀ ندوشن با استفاده از رویکرد گلیزری

محمدرضا صیادی؛ مهدی قربانی؛ محمد جعفری؛ حمید رضا کشتکار؛ لیلا عوض پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آبان 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2024.375861.1758

چکیده

هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین گیاهان دارویی در منطقه ندوشن با استفاده از رویکرد «گلیزری» است. از نظر هدف، این پژوهش کاربردی و از نظر روش، کیفی است. بنیاد روش تحقیق بر نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزری (رویکرد پدیدارشناسی) بنا شده است. همچنین با توجه به ماهیت داده‌ها، روشی اکتشافی با تکیه بر فلسفه استقرایی در ... بیشتر هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین گیاهان دارویی در منطقه ندوشن با استفاده از رویکرد «گلیزری» است. از نظر هدف، این پژوهش کاربردی و از نظر روش، کیفی است. بنیاد روش تحقیق بر نظریه داده بنیاد و رویکرد گلیزری (رویکرد پدیدارشناسی) بنا شده است. همچنین با توجه به ماهیت داده‌ها، روشی اکتشافی با تکیه بر فلسفه استقرایی در پیش گرفته شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل افراد باتجربه محلی، مدیران و کارشناسان حوزۀ زنجیره تأمین گیاهان دارویی با حداقل پنج سال سابقه کاری مرتبط است. مشارکت‌کنندگان از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با در نظر گرفتن ملاک‌های قضاوت نظری انتخاب شده‌اند. برای جمع آوری داده های پژوهش، مصاحبه های عمیق و برنامه ریزی شده ای با ۳۰ نفر از افراد مرتبط با این حوزه انجام شد. این افراد شامل ۱۵ نفر از کشاورزان محلی، ۱۰ نفر از پژوهشگران و کارشناسان و ۵ نفر از واسطه های این زنجیره تامین بودند. برای تحلیل اطلاعات به دست آمده و پیدا کردن عوامل کلیدی تاثیرگذار بر زنجیره تامین، از رویکرد نظریه داده بنیاد استفاده شد. این بررسی به شناسایی ۹ کد کلیدی و ۴۱ کد محوری منجر شد. بر اساس این یافته ها، عوامل تاثیرگذار بر زنجیره تامین گیاهان دارویی شامل آب و هوا، مناسب بودن منطقه برای کشت این گیاهان، سرمایه اولیه مورد نیاز، شرایط نگهداری، حمایت نهادهای مربوطه، سیاست گذاری ها، مدیریت تولید و برداشت گیاهان دارویی، مدیریت فرآوری آنها و استفاده از روش های سالم در بهره وری است. بنابراین، تضمین یک زنجیره تامین پایدار و کارآمد برای حفظ کیفیت، در دسترس بودن و قیمت مناسب گیاهان دارویی، امری حیاتی است.

مشاهده مقاله

بررسی برخی ویژگی‌های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی اندام‌های مختلف گیاه Opuntia stricta در شمال کشور

حسن یگانه؛ فاطمه مبرهن؛ فاطمه مهدی قلیان؛ صادق آتشی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.385027.1788

چکیده

گلابی خاردار‌ به دلیل توانایی بالا در تحمل شرایط نامساعد آب و هوایی و حفاظت از خاک نقش بسیار مهمی در اکوسیستم‌های شور، خشک و نیمه خشک را ایفا می‌کند. هدف این مطالعه بررسی برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بخش ‌های مختلف گیاه Opuntia stricta در دو منطقه نکا و انبارآلوم می‌باشد. نمونه برداری از اندام‌های مختلف به صورت تصادفی در سال ... بیشتر گلابی خاردار‌ به دلیل توانایی بالا در تحمل شرایط نامساعد آب و هوایی و حفاظت از خاک نقش بسیار مهمی در اکوسیستم‌های شور، خشک و نیمه خشک را ایفا می‌کند. هدف این مطالعه بررسی برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی بخش ‌های مختلف گیاه Opuntia stricta در دو منطقه نکا و انبارآلوم می‌باشد. نمونه برداری از اندام‌های مختلف به صورت تصادفی در سال 1399 انجام شد. برخی ویژگی های گیاه شامل اندازه میوه و کلادود، ویتامین ث و اسیدیته، اندازه گیری پکتین از پوست و گوشت میوه، اندازه گیری کلروفیل و کاراتنوئید، آنتوسیانین پوست و گوشت، اندازه‌گیری مواد جامد محلول (Tss) از اندام‌های گیاه با استفاده از دستگاه کولیس، اسپکتوفتومتر و رفرکتومتر اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که میزان وزن خشک بذر، میزان هدایت الکتریکی کلادود و میوه‌ها (EC)، تعداد پایه، تعداد میوه و تعداد کلادود در سطح 5 و 1 درصد معنی دار هستند و میزان وزن خشک بذر در منطقه نکا (71/1) گرم بیشتر از انبارآلوم (3/1) گرم است. همچنین میزان هدایت الکتریکی آب‌میوه (EC) در منطقه نکا (78/3) دسی‌سیمنس بر سانتی‌متر بیشتر از انبارآلوم (34/6) دسی‌سیمنس بر سانتی‌متر اندازه گردید. از طرفی تعداد پایه، تعداد میوه و تعداد کلادود در واحد سطح در منطقه نکا (7/1، 51، 16/111) بیشتر از انبارآلوم (33/1، 03/11، 4/36) اندازه‌گیری شد. می‌توان بیان کرد شرایط اقلیمی بر روی پارامترهای رشدی و تولید میوه آن تاثیر گذار است و مهمترین عامل نیز دسترسی به آب است. انتخاب منطقه مناسب جهت بهره‌وری بیشتر از این گیاه حائز اهمیت است و توصیه می‌گردد که در احداث و گسترش این گیاه از ویژگی‌های منطقه‌ای و پاسخ گیاه اطلاعات لازم را جمع آوری نمود.

مشاهده مقاله

نقشه‌برداری رقومی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک در حوزه آبخیز کیلانه، استان کردستان

فرزانه پارسایی؛ احمد فرخیان فیروزی؛ مسعود داوری؛ روح الله تقی زاده مهرجردی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.389637.1801

چکیده

هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی (Ks) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی خاک، نقشی کلیدی در توزیع آب و مواد مغذی در محیط خاک ایفا می‌کند و در مدیریت منابع آب و خاک اهمیت ویژه‌ای دارد. این پژوهش با هدف مدل‌سازی رقومی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی با استفاده از رویکردهای یادگیری ماشین در حوزه آبخیز کیلانه واقع در استان کردستان ... بیشتر هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی (Ks) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی خاک، نقشی کلیدی در توزیع آب و مواد مغذی در محیط خاک ایفا می‌کند و در مدیریت منابع آب و خاک اهمیت ویژه‌ای دارد. این پژوهش با هدف مدل‌سازی رقومی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک سطحی با استفاده از رویکردهای یادگیری ماشین در حوزه آبخیز کیلانه واقع در استان کردستان با مساحت 12 هزار هکتار انجام شد. سه الگوریتم یادگیری ماشین شامل: درخت تصمیم تقویت شده با گرادیان (XGBoost)، جنگل تصادفی (RF) و مدل نزدیکترین -k همسایگی (k-NN) با بهره‌گیری از تعدادی متغیرهای محیطی از مدل رقومی ارتفاع و تصاویر ماهواره سنتینل-2 شامل فاصله از کانال آبراهه، عمق دره، موقعیت نسبی شیب، سطح پایه کانال آبراهه، شاخص روشنایی، شاخص اثر باد، شاخص نرمال شده تفاوت پوشش گیاهی، باند 12، شاخص سبزینگی، انحنای سطح و پارامترهای خاک شامل ماده آلی، آهک، جرم مخصوص ظاهری، میانگین هندسی قطر ذرات، بافت خاک و داده‌های طیف سنجی نزدیک خاک در طول موج 2450-400 نانومتر به عنوان نمایندگان عوامل خاکسازی برای مدل‌سازی Ks مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مدل XGBoost برای پیش‌بینی Ks با R2 برابر 65/0 و nRMSE برابر 25/0 نسبت به سایر مدل‌ها دارای صحت بالاتری بودند. داده‌های طیفی، متغیرهای توپوگرافی و پارامترهای خاک، به‌عنوان ورودی مدل، نقش مهمی در پیش‌بینی تغییرپذیری مکانی Ks داشتند و مدل XGBoost با استفاده از این داده‌ها توانست پیش‌بینی دقیقی ارائه دهد. نتایج نشان داد که Ks تحت تأثیر متغیرهای توپوگرافی، فیزیکی و طیفی قرار دارد؛ ماده آلی، بافت خاک و شاخص‌های توپوگرافی مانند شیب و موقعیت نسبی بیشترین تأثیر را داشتند. نقشه‌های تولیدشده از این رویکرد تغییرپذیری مکانی می‌توانند در مدیریت منابع آب و خاک و مدل‌های هیدرولوژیکی مورد استفاده قرار گیرند.

مشاهده مقاله

بررسی اثر قدرت تفکیک مکانی متغیرهای محیطی بر دقت نقشه‌برداری رقومی ویژگی‌های خاک (مطالعه موردی: دشت سیلاخور، استان لرستان)

زیبا مقصودی؛ حمید رضا متین فر؛ سید روح اله موسوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 اسفند 1403

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.386586.1792

چکیده

مقیاس متغیرهای محیطی یکی از مهمترین ویژگی‌هایی است که هنگام انتخاب داده برای نقشه برداری رقومی خاک باید در نظر گرفته شود. با توجه یه پیچیدگی های عوامل موثر بر تشکیل خاکها، استفاده از مقیاس مناسب به دلیل نقش مهمی که در انتخاب ویژگی و تعمیم اطلاعات دارد، بسیار حائز اهمیت می‌باشد. هدف از این مطالعه انتخاب مقیاس بهینه برای پیش‌بینی شش ... بیشتر مقیاس متغیرهای محیطی یکی از مهمترین ویژگی‌هایی است که هنگام انتخاب داده برای نقشه برداری رقومی خاک باید در نظر گرفته شود. با توجه یه پیچیدگی های عوامل موثر بر تشکیل خاکها، استفاده از مقیاس مناسب به دلیل نقش مهمی که در انتخاب ویژگی و تعمیم اطلاعات دارد، بسیار حائز اهمیت می‌باشد. هدف از این مطالعه انتخاب مقیاس بهینه برای پیش‌بینی شش ویژگی خاک شامل کربن‌آلی (SOC)، کربنات کلسیم معادل (CCE)، pH، شن، سیلت و رس در دشت سیلاخور استان لرستان است. برای این منظور تعداد 100 نمونه خاک سطحی ( 30-0 سانتی‌متری) بر اساس الگوی نمونه‌برداری تصادفی برداشت گردید. متغیرهای محیطی توپوگرافی و سنجش از دور از مدل رقومی ارتفاع (DEM) و ماهواره لندست 8 استخراج شدند. سپس متغیرهای محیطی بهینه توسط روش حذف ویژگی برگشتی در منطقه انتخاب گردید. مدل‌سازی ویژگی‌های خاک توسط مدل‌های یادگیری ماشین جنگل تصادفی (RF)، رگرسیون بردار پشتیبان (SVR)، کوبیست (CB) و مدل‌سازی ترکیبی اجرا شدند. نتایج مدل‌سازی نشان داد، مدل RF برای پیش‌بینی CCE، pH، Sand و Silt با R2 به ترتیب برابر با 64/0، 65/0، 59/0 و 7/0 بهترین عملکرد را داشت. همچنین مدل SVR با 62/0R2= برای پیش‌بینی SOC و مدل CB با 66/0R2= برای پیش‌بینی Clay بیشترین دقت را نشان دادند. مناسب‌ترین اندازه سلول برای CCE، pH، Sand و Silt 30 *30 متر، برای SOC 60 *60 متر و برای Clay 90 *90 متر شناخته شد. به طور کلی نتایج نشان داد که در مناطقه مطالعاتی استفاده از مقیاس‌های میانی (اندازه سلول 30 *30 متر تا 90 *90 متر) منجر به پیش‌بینی ویژگی‌های خاک با دقت بالاتر شد.

مشاهده مقاله

امکان سنجی توسعه باغات در اراضی شیب‌دار پایاب سد آزاد کردستان

مریم اوسط؛ شاهرخ فاتحی؛ جواد سیدمحمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 فروردین 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.389821.1803

چکیده

استفاده بهینه از عوامل تولید، یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار محسوب می‌شود. فشار روز افزون بر منابع خاک ناشی از افزایش جمعیت، توسعه مناطق صنعتی و محدود شدن اراضی کشاورزی، نیاز به استفاده بهینه و پایدار از خاک را ضروری می‌نماید. استان کردستان به‌‌عنوان یکی از قطب-های کشاورزی، مستعد توسعه باغات است. هدف این پژوهش، ارزیابی تناسب اراضی ... بیشتر استفاده بهینه از عوامل تولید، یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار محسوب می‌شود. فشار روز افزون بر منابع خاک ناشی از افزایش جمعیت، توسعه مناطق صنعتی و محدود شدن اراضی کشاورزی، نیاز به استفاده بهینه و پایدار از خاک را ضروری می‌نماید. استان کردستان به‌‌عنوان یکی از قطب-های کشاورزی، مستعد توسعه باغات است. هدف این پژوهش، ارزیابی تناسب اراضی برای توسعه باغات گردو، بادام، سیب، گلابی، انگور و گیلاس در 3000 هکتار از اراضی پایاب سد آزاد به‌منظور تعیین الگوی کشت بهینه می‌باشد. برای این منظور، از روش استاندارد فائو برای ارزیابی تناسب سرزمین استفاده شد. ویژگی‌های اقلیمی، شیب، سیلگیری، زهکشی، بافت و ساختمان خاک، سنگ و سنگریزه، عمق خاک، کربنات کلسیم، واکنش خاک، قابلیت هدایت الکتریکی و کربن آلی در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است. براساس نتایج به‌دست آمده، در کلاس تناسب نسبتا مناسب (S2)، بادام با 4/561 هکتار، در کلاس تناسب بحرانی (S3)، گردو با 4/679 هکتار و در کلاس نامناسب (N)، گلابی با 1/2751 هکتار بیشترین سطح را به خود اختصاص داده‎اند. این محصولات از لحاظ شوری و قلیائیت محدودیتی ندارند. حداقل و حداکثر محدودیت‌های اقلیمی به ترتیب مربوط به بادام و گلابی است. مهمترین ویژگی‎های محدودکننده برای اکثر محصولات در این اراضی شامل شیب، عمق خاک و بافت می‌باشد. در اراضی شیب‌دار منطقه به شرط عمق مناسب خاک و اجرای اصول حفاظت خاک، امکان کاهش محدودیت‌های ناشی از شیب و بهبود کلاس تناسب اراضی وجود دارد.

مشاهده مقاله

مدل‌سازی هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از مدل‌های جنگل تصادفی و ماشین‌بردار پشتیبان و ارزیابی کارایی آن‌ها

سید مسعود سلیمان پور؛ امید رحمتی؛ صمد شادفر؛ مریم عنایتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.390477.1804

چکیده

اندازه‌گیری میدانی میزان هدررفت خاک ناشی از فرسایش‌ خندقی، بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر بوده بنابراین اندازه‌گیری مستقیم فرسایش خندقی در سطوح وسیع فرآیندی زمان‌بر، هزینه‌بردار و طاقت‌فرسا است. به این منظور، پژوهش حاضر، نسبت به انجام این مهم از طریق مدل‌سازی هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشینی ... بیشتر اندازه‌گیری میدانی میزان هدررفت خاک ناشی از فرسایش‌ خندقی، بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر بوده بنابراین اندازه‌گیری مستقیم فرسایش خندقی در سطوح وسیع فرآیندی زمان‌بر، هزینه‌بردار و طاقت‌فرسا است. به این منظور، پژوهش حاضر، نسبت به انجام این مهم از طریق مدل‌سازی هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشینی جنگل تصادفی و ماشین‌بردار پشتیبان و ارزیابی کارایی آنها در حوزه آبخیز ماهورمیلاتی واقع در جنوب‌غرب استان فارس اقدام کرد. در طی چهار سال (1399 لغایت 1402)، اندازه‌گیری‌های میدانی پارامترهای ابعادی 70 خندق انجام شد. در فرآیند مدل‌سازی، 15 عامل محیطی، به‌عنوان متغیرهای مستقل و میزان هدررفت خاک خندق‌ها به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شدند و مدل‌سازی با رویکرد اعتبارسنجی متقاطع انجام شد. دقت مدل‌ها با استفاده از معیارهای کمی خطای جذر میانگین مربعات (RMSE)، ضریب تعیین (R2)، ریشه مربعات خطا (RSR) و همبستگی تطابق (d) مورد بررسی قرار گرفت. میزان هدررفت خاک خندق‌ها در دوره مورد مطالعه 15300/94 تن بود. نتایج ارزیابی دقت پیش‌بینی مدل‌ها نشان داد مدل جنگل تصادفی از نظر معیارهای ارزیابی، نسبت به مدل ماشین‌بردار پشتیبان از عملکرد بهتری برخوردار بود و به‌عنوان مدل برتر برای پیش‌بینی میزان هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی معرفی شد. یافته‌ها نشان داد "مدل‌سازی" می‌تواند در صرفه‌جویی وقت و هزینه، خدمات ارزنده‌ای به مدیریت حفاظت آب و خاک ارائه دهد. به این منظور پیشنهاد می‌شود استفاده از مدل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی و ساختار یادگیری ماشینی در پژوهش‌های آینده مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

مشاهده مقاله

مطالعه تاثیر تاج درختچه پرند ( Pteropyrum aucheri Jaub. & Spach) بر بانک بذر خاک به منظور امکان احیا گونه داروئی کشتوک (Pergularia tomentosa L.) در جنوب استان کرمان

رضا عرفانزاده؛ فاطمه السادات حسینی؛ سید حمزه حسینی کهنوج

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.387931.1795

چکیده

در این مطالعه تاثیر تاج گونه چوبی پرند (Pteropyrum aucheri) بر بانک بذر خاک در جنوب استان کرمان، مراتع روستای سه‌چاه بررسی شد. با مطالعه بانک بذر در دو عمق 0-5 و 5-10 سانتی‌متر در زیر و بیرون تاج این گونه بوته ای، پتانسیل بانک بذر خاک در حفظ و احیا گونه ارزشمند داروئی کشتوک (Pergularia tomentosa) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور 15 پایه از گونه پرند، بطوریکه ... بیشتر در این مطالعه تاثیر تاج گونه چوبی پرند (Pteropyrum aucheri) بر بانک بذر خاک در جنوب استان کرمان، مراتع روستای سه‌چاه بررسی شد. با مطالعه بانک بذر در دو عمق 0-5 و 5-10 سانتی‌متر در زیر و بیرون تاج این گونه بوته ای، پتانسیل بانک بذر خاک در حفظ و احیا گونه ارزشمند داروئی کشتوک (Pergularia tomentosa) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور 15 پایه از گونه پرند، بطوریکه در زیراشکوب آن گونه کشتوک نیز مشاهده شود، انتخاب شد. نمونه‌برداری از خاک از زیر و بیرون تاج از هر دو عمق صورت گرفت. در زیر تاج (و همچنین بیرون تاج) 10 اوگر به شعاع 5 سانتی‌متر تا عمق 10 سانتی‌متری برداشت و خاک اوگرها برای هر عمق مخلوط و تشکیل یک نمونه خاک را دادند. نمونه‌های خاک به گلخانه دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت‌مدرس منتقل و با استفاده از روش جوانه‌زنی بذر، گونه‌های موجود در خاک شناسایی شدند. در کشت گلخانه، مجموعا 2164 بذر جوانه زدند. از این تعداد، 1486 بذر متعلق به زیر تاج (1156 بذر در عمق بالایی و 330 بذر در عمق زیرین) و 678 بذر متعلق به خارج از تاج (341 بذر در عمق بالایی و 337 بذر در عمق زیرین) بودند. تراکم بانک بذر در عمق بالایی بطور معنی‌داری در زیر تاج بیشتر از بیرون تاج بود. میانگین تراکم و غنا گونه‌ای بانک بذر خاک در عمق 5-0 به طور معنی‌داری بیشتر از عمق 5-10 سانتی متر بود. این مطالعه نشان داد که گونه ارزشمند کشتوک نه تنها دارای بانک بذری در زیر تاج بلکه در فضای خارج تاج پرند ایجاد نمی‌کند. بنابراین جهت حفظ و احیا این گونه ارزشمند داروئی نمی‌توان بر بانک بذر خاک آن تکیه نمود.

مشاهده مقاله

تصویرسازی مشترک و سازگاری مبتنی بر شبکه انتقال دانش در نظام حکمرانی مرتع

لیلا شریعتی نیا؛ مهدی قربانی؛ حسین آذرنیوند؛ مجید رحیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.384716.1787

چکیده

مراتع به عنوان نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک، نقشی حیاتی در تأمین امنیت غذایی و معیشت جوامع ایفا می‌کنند. با این حال، تغییر اقلیم و عوامل انسانی تهدیداتی جدی برای این اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند. به منظور مقابله با این چالش‌ها، دولت‌ها به حمایت از اقدامات احیا و اصلاح مراتع پرداخته‌اند. حکمرانی منابع طبیعی به عنوان یک رویکرد نوظهور ... بیشتر مراتع به عنوان نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک، نقشی حیاتی در تأمین امنیت غذایی و معیشت جوامع ایفا می‌کنند. با این حال، تغییر اقلیم و عوامل انسانی تهدیداتی جدی برای این اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند. به منظور مقابله با این چالش‌ها، دولت‌ها به حمایت از اقدامات احیا و اصلاح مراتع پرداخته‌اند. حکمرانی منابع طبیعی به عنوان یک رویکرد نوظهور در مدیریت این نظام‌ها مطرح شده است که می‌کوشد پایداری مراتع را با ایجاد تصویری مشترک از وضعیت منابع و قوانین مناسب مدیریت و افزایش ظرفیت سازگاری، در مواجهه با پیچیدگی‌های تغییرات محیطی و عدم قطعیت‌های ناشی از آن تأمین کند. تحقیق حاضر بر اساس رویکرد تحلیل شبکه‌های اجتماعی و با استفاده از روش گلوله‌برفی و بکارگیری شاخص‌های تراکم پیوندهای درون‌گروهی و برون‌گروهی و مرکز-پیرامون، وضعیت روابط همکاری و انتقال دانش در نظام حکمرانی مرتع در شهرستان تفرش را بین دست‌اندرکاران سازمانی با نقش‌های حفاظتی،توسعه‌ای و واسطه‌ای مورد سنجش و بررسی قرار داد. نتایج حاکی از میزان بالای پیوندهای برون‌گروهی و وجود منافذ ساختاری قوی و سطح پایین پیوندهای درون‌گروهی و بسته‌بودن کمتر از حد مطلوب شبکه بود که نشان داد ساختار دانش مدیریت مراتع در این منطقه مبتنی بر مذاکره نیست و در فرآیند دانش زائد قرار دارد که مبین ناکارآمدی جریان ورودی دانش اکولوژیک در بهبود سازگاری میان شبکه دست‌اندرکاران سازمانی مرتبط با مدیریت مراتع شهرستان تفرش است. این مطالعه بر اهمیت سرمایه اجتماعی و یادگیری متقابل در تقویت همکاری‌ها و تصمیم‌گیری‌های جمعی تأکید دارد و نشان می‌دهد که ایجاد توافق بین کنش‌گران با اهداف مختلف، کلید موفقیت حکمرانی مبتنی بر سازگاری است.

مشاهده مقاله

ارزیابی شاخص‌های مبتنی بر سنجش از دور در پایش خشکسالی با استفاده از تصاویر مودیس (مطالعه موردی: دشت بم)

الهام رفیعی ساردوئی؛ مینا اقتدارنژاد؛ شاپور کوهستانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.393588.1821

چکیده

از آنجایی که روش‌های سنتی مبتنی بر مشاهدات ایستگاه‌های هواشناسی هستند و بیشتر به بررسی خشکسالی هواشناسی می‌پردازند، از این رو، استفاده از تکنیک سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای به‌عنوان یک ابزار مفید برای پایش خشکسالی کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به بررسی ارتباط بین شاخص خشکسالی هواشناسی (شاخص SPI) و شاخص‌های سنجش ... بیشتر از آنجایی که روش‌های سنتی مبتنی بر مشاهدات ایستگاه‌های هواشناسی هستند و بیشتر به بررسی خشکسالی هواشناسی می‌پردازند، از این رو، استفاده از تکنیک سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای به‌عنوان یک ابزار مفید برای پایش خشکسالی کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به بررسی ارتباط بین شاخص خشکسالی هواشناسی (شاخص SPI) و شاخص‌های سنجش از دوری VCI، TCI و VHI در دشت بم پرداخته شده است. در این راستا، با بهره‌گیری از تصاویر ماهواره ترآ سنجنده مودیس و داده‌های بارش ایستگاه‌های باران‌سنجی و سینوپتیک واقع در منطقه مورد مطالعه، تغییرات رخ داده در بازه زمانی 15 ساله آشکار‌سازی شد. در این مطالعه با توجه به دقت زمانی، پوشش طیفی بالا و سهولت دسترسی، تصاویر با کد MOD13A3 و MOD11A1 از محصولات ماهواره ترا سنجنده مودیس، مربوط به سال‌های 1388 تا 1402 استفاده شد و سپس شاخص‌های VCI، TCI و VHI با شاخص بارش استاندارد (SPI) مقایسه گردید. نتایج پهنه بندی خشکسالی با شاخصSPI در دوره آماری 1388 تا 1402 نشان داد در منطقه مورد مطالعه از شمال به جنوب بر شدت خشکسالی افزوده شده است. به‌طوری که خشکسالی حاد در مناطق جنوبی دشت و ترسالی حاد در مناطق شمالی دشت مشاهده می‌شود. ضریب همبستگی سالانه بین شاخص‌های SPI، VCI و SPI، VHI به ترتیب برابر با 70/0 و 53/0 که نشان دهنده همبستگی مثبت معنادار نسبتأ زیاد در سطح 05/0 بوده است؛ ضریب همبستگی بین شاخص SPI و TCI برابر با 11/0 که نشان دهنده همبستگی ضعیف اما معنادار مثبت در سطح 05/0 بوده است. بنابراین شاخص VCI و VHI همبستگی بیشتری با بارش سالانه منطقه داشته و نتایج قابل قبولی نسبت به شاخص TCI داشته است.

مشاهده مقاله

ارزیابی دماهای مختلف بر جوانه‌زنی و تعیین دمای کاردینال گیاه مرتعی کلمو به عنوان اولین گزارش در ایران

احمد زارع؛ سید امیر موسوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.390691.1805

چکیده

آزمایش، با نه دمای ثابت (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 ، 40 و 45 درجه سانتی‌گراد) جهت بررسی جوانه‌زنی و تعین دمای کاردینال گیاه کلمو در سال 1399 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در قالب طرح کاملاً تصادفی در 8 تکرار انجام گرفت. بیشترین درصد جوانه‌زنی معادل 86 درصد در دمای 25 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. درصد جوانه‌زنی در دماهای 10، 15، 20، 30 ... بیشتر آزمایش، با نه دمای ثابت (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 ، 40 و 45 درجه سانتی‌گراد) جهت بررسی جوانه‌زنی و تعین دمای کاردینال گیاه کلمو در سال 1399 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در قالب طرح کاملاً تصادفی در 8 تکرار انجام گرفت. بیشترین درصد جوانه‌زنی معادل 86 درصد در دمای 25 درجه سانتی‌گراد به دست آمد. درصد جوانه‌زنی در دماهای 10، 15، 20، 30 ، 35 و 40 درجه سانتی-گراد به ترتیب 77، 83، 85، 85، 34 و 13 درصد بود. در دو دمای 5 و 45 درجه سانتی‌گراد جوانه‌زنی مشاده نگردید. رابطه بین زمان آبنوشی و درصد جوانه‌زنی تجمعی از معادله سه پارامتره سیگموئیدی پیروی نمود. بر اساس این معادله، کمترین زمان لازم برای رسیدن به 50 درصد جوانه ‌زنی (T50) در دمای 25 و 30 درجه سانتی‌گراد (33 و 34 ساعت) و بیشترین در دو دمای 10 و 40 درجه سانتی‌گراد (106 و 141 ساعت) مشاهده گردید. T50 برای دماهای 15، 20 و 35 نیز به‌ترتیب 76،37 و 51 ساعت پیش‌بینی گردید. بر اساس مدل دندانه مانند دمای پایه، دمای مطلوب تحتانی، دمای مطلوب فوقانی و دمای سقف به‌ترتیب 16/5، 91/22، 52/29 و43/45 درجه سانتی‌گراد پیش‌بینی گردید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که این گیاه با توجه به شرایط محل رویش در ماه‌های آبان تا دی‌ماه می‌تواند بیشترین درصد جوانه‌زنی را داشته باشد و از این رو در این ماه‌ها برنامه برای مدیریت این گیاه مرتعی (پراکنش بذر و احیای مراتع) و همچنین مسایل مربوط به مدیریت چرای دام بایستی مدنظر قرار گیرد.

مشاهده مقاله

تحلیل رابطه شاخص‌‌های تنوع عملکردی با معیارهای ارزیابی سلامت مرتع

زهرا حیدری قهفرخی؛ پژمان طهماسبی؛ علی‌اصغر نقی پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 تیر 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.392850.1818

چکیده

ارزیابی سلامت مراتع به دلیل تأثیر آن بر پایداری اکوسیستم‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش به بررسی ارتباط بین معیارهای ارزیابی سلامت مرتع و شاخص‌های تنوع عملکردی در بخشی از مراتع منطقه حفاظت‌شده سبزکوه (استان چهارمحال و بختیاری) پرداخته است. برای این منظور، چهار مکان مرتعی با شدت چرای متفاوت (مرجع، چرای سبک، متوسط و سنگین) ... بیشتر ارزیابی سلامت مراتع به دلیل تأثیر آن بر پایداری اکوسیستم‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش به بررسی ارتباط بین معیارهای ارزیابی سلامت مرتع و شاخص‌های تنوع عملکردی در بخشی از مراتع منطقه حفاظت‌شده سبزکوه (استان چهارمحال و بختیاری) پرداخته است. برای این منظور، چهار مکان مرتعی با شدت چرای متفاوت (مرجع، چرای سبک، متوسط و سنگین) انتخاب شد. در هر مکان، دو منطقه معرف با سه ماکروپلات ۳۰×۳۰ مترمربعی نمونه‌برداری شد. ویژگی‌های عملکردی گیاهی از جمله ارتفاع گیاه، صفات مختلف برگ، میانگین قطر تاج و فرم رویشی اندازه‌گیری شدند. شاخص‌های تنوع عملکرد شامل غنا، یکنواختی، پراکندگی عملکرد، آنتروپی رائو و میانگین وزنی صفات با استفاده از بسته آماری FD در نرم‌افزار R4.4.2 محاسبه شد. همچنین، سه معیار ارزیابی سلامت مرتع شامل پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده بررسی شدند. داده‌ها با آزمون ANOVA، همبستگی و رگرسیون تک متغیره به ترتیب با استفاده از تابع aov و duncan.test و بسته‌های آماری ggcorrplot، dplyr، reshape2، ggpubr و ggpmisc برای 21 جفت داده تحلیل گردید. نتایج نشان داد که پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده ارتباط مثبت معنی‌داری با برخی ویژگی‌های عملکردی مانند وزن خشک برگ (R2= 0.6)، سطح برگ (R2= 0.5)، طول برگ (R2= 0.5)، فرم رویشی پهن‌برگ چندساله (R2= 0.3) و گندمی چندساله (R2= 0.5) نشان دادند، درحالی‌که با برخی دیگر مانند واگرایی عملکرد (R2= 0.5)، پراکندگی عملکرد (P < 0.05)، قطر تاج (P < 0.05)، فرم رویشی گندمی یکساله (P < 0.05) و بوته‌ای (R2= 0.5) رابطه منفی داشتند. این یافته‌ها بر اهمیت استفاده از شاخص‌های کمی تنوع زیستی در کنار ارزیابی‌های کیفی برای بهبود مدیریت مراتع و استخراج یک پروتکل ارزیابی کمی تأکید می‌کند.

مشاهده مقاله

ارزیابی توزیع مکانی شوری خاک سطحی و زیرسطحی با استفاده از رویکرد نقشه برداری رقومی

ساهره صفرلکی؛ آزاده صفادوست؛ محمود روستمی نیا؛ سیده بهاره عظیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 تیر 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.395192.1832

چکیده

این مطالعه به‌منظور توسعه یک مدل پیش‌بینی مکانی برای شوری خاک در دشت میمه، شهرستان دهلران، با استفاده از الگوریتم یادگیری ماشین جنگل تصادفی (RF) جهت بررسی تغییرات مکانی شوری خاک در لایه سطحی و زیرسطحی انجام شده است. نمونه‌های خاک از ۱۰۰ نقطه جمع‌آوری، قابلیت هدایت الکتریکی (EC) آنها اندازه‌گیری و تغییرات مکانی شوری خاک با استفاده ... بیشتر این مطالعه به‌منظور توسعه یک مدل پیش‌بینی مکانی برای شوری خاک در دشت میمه، شهرستان دهلران، با استفاده از الگوریتم یادگیری ماشین جنگل تصادفی (RF) جهت بررسی تغییرات مکانی شوری خاک در لایه سطحی و زیرسطحی انجام شده است. نمونه‌های خاک از ۱۰۰ نقطه جمع‌آوری، قابلیت هدایت الکتریکی (EC) آنها اندازه‌گیری و تغییرات مکانی شوری خاک با استفاده از مدل RF مدل‌سازی شد. هفت متغیر محیطی شامل شاخص سبزینگی، شدت تابش پخشیده، شاخص همواری کف دره، شاخص تفاضلی پوشش گیاهی نرمال شده، شاخص شوری، شاخص اثر باد و درخشندگی بر اساس روش جنگل تصادفی از مدل رقومی ارتفاع و داده‌های ماهوارهی سنتتیل 2 بودند. این مدل با استفاده از ۸۰ درصد از داده‌ها برای آموزش و ۲۰ درصد برای اعتبارسنجی طراحی شد و کارایی آن از طریق آماره‌های ریشه دوم میانگین مربعات خطا RMSE))، ضریب تعیین (R²) و ضریب همبستگی تطابق CCC)) ارزیابی گردید. مدل RF دقت پیش‌بینی بالایی برای EC در خاک سطحی و نسبتاً قابل قبولی برای لایه زیرسطحی نشان داد؛ به‌گونه‌ای که به ترتیب مقادیر R² برابر با 80/0 و 37/0 و مقادیر CCC برابر 92/0 و 97/0 برای لایه سطحی زیرسطحی بدست آمد. به‌طور کلی مشتقات توپوگرافی هم در خاک سطحی و هم زیرسطحی نسبت به داده‌های سنجش از دور نقش بیشتری در پیش‌بینی شوری خاک نشان دادند؛ و از طرفی شاخص همواری کف دره با درجه وضوح بالا به‌عنوان مهم‌ترین پیش‌بینی کننده شوری خاک شناسایی شد که نشان از تأثیر بالای متغیرهای وابسته به فاکتورهای توپوگرافی در تغییرپذیری وضعیت شوری در خاک‌های منطقه مطالعاتی دارد. نتایج این مطالعه می‌تواند در مدیریت پایدار اراضی شور، کشاورزی دقیق، برنامه‌ریزی منابع آب و پایش تغییرات شوری خاک مورد استفاده قرار گیرد.

مشاهده مقاله

تعیین حداقل سطح اقتصادی مراتع در دو وضعیت مرتعی در اقلیم‌های متفاوت

داود نظری چالشتری؛ پژمان طهماسبی؛ علی اصغر نقی پور؛ حجت الله خدری غریب وند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 تیر 1404

https://doi.org/10.22059/jrwm.2025.391582.1814

چکیده

تحقق مدیریت پایدار مراتع وابسته به بررسی مسائل اجتماعی-اقتصادی بهره‌برداران و به‌ویژه تأمین معیشت آنان است. در این میان، تولید علوفه، تعداد دام و مساحت مراتع از عوامل تأثیرگذار بر معیشت دامداران محسوب می‌شوند. این مطالعه به‌منظور تعیین سطح حداقل اقتصادی مرتع، چهار منطقه با دو وضعیت مرتعی خوب و فقیر را در مناطق رویشی استپی و نیمه‌استپی ... بیشتر تحقق مدیریت پایدار مراتع وابسته به بررسی مسائل اجتماعی-اقتصادی بهره‌برداران و به‌ویژه تأمین معیشت آنان است. در این میان، تولید علوفه، تعداد دام و مساحت مراتع از عوامل تأثیرگذار بر معیشت دامداران محسوب می‌شوند. این مطالعه به‌منظور تعیین سطح حداقل اقتصادی مرتع، چهار منطقه با دو وضعیت مرتعی خوب و فقیر را در مناطق رویشی استپی و نیمه‌استپی در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری مورد بررسی قرار داده است. با استفاده از روش نمونهگیری مضاعف، تولید سالیانه بدست آمد. ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه هدف از طریق مصاحبه و اطلاعات آماری از مرکز آمار ایران و سالنامه‌های آماری جمعآوری شد. هزینه‌ها و درآمدهای وابسته به مرتع یک خانوار مرتعدار محاسبه شد. با بررسی هزینه‌ها و درآمدها، سطح اقتصادی مرتع به‌نحوی تعیین شد که بتواند هزینه‌های خانوار را با توجه به سطح معیشت تأمین کند. براساس نتایج، حداقل سطح اقتصادی مرتع به ازای هر خانوار در مراتع استپی و نیمه‌استپی با وضعیت‌ مرتع فقیر به ترتیب با سطح 932 و 830 هکتار بیشترین مقدار و در مراتع نیمه‌استپی با وضعیت خوب با سطح 81 هکتار کمترین مقدار را در یک فصل چرای صد روزه داشت. بطورکلی، وضعیت مرتع و اقلیم بر سطح اقتصادی مرتع بهازای هر خانوار تأثیر می‌گذارد. این یافته‌ها می‌تواند سیاستگذاران را در شناخت و حل و فصل مسائل اقتصادی اجتماعی مرتعداران یاری رساند. پیشنهاد می‌گردد ضمن انجام مطالعات جامع، حداقل سطح اقتصادی کل مراتع کشور تعیین گردد تا در مدیریت و برنامه‌ریزی کلان جهت مراتع کشور مورد استفاده قرار گیرد.

مشاهده مقاله

دوره 78 (1404)

دوره 77 (1403)

دوره 76 (1402)

دوره 75 (1401)

دوره 74 (1400)

دوره 73 (1399)

دوره 72 (1398)

دوره 71 (1397)

دوره 70 (1396)

دوره 69 (1395)

دوره 68 (1394)

دوره 67 (1393)

دوره 66 (1392)

دوره 65 (1391)

دوره 63 (1389)

دوره 62 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان