نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• لیلا بیابانی ¹
• حسن خسروی ¹
• غلامرضا زهتابیان ¹
• اسماعیل حیدری علمدارلو ¹
• بهزاد رایگانی ²

¹ گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

² گروه پژوهشی ارزیابی و مخاطرات محیط زیست،‌ ژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست

چکیده

مدل‌سازی فرسایش خاک در توسعه و اجرای سیاست‌های مدیریت و حفاظت خاک اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. برای درک بهتر توزیع جغرافیایی فرسایش خاک، مدل‌های مبتنی بر فضایی فرسایش خاک موردنیاز است. فرسایش بادی از جمله مهم‌ترین جنبه‌های تخریب سرزمین و بیابان‌زایی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود که اثرات منفی اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی ایجاد می‌نماید. جهت کنترل و کاهش اثرات سوء این پدیده همواره اولین گام، تعیین مناطق حساس به فرسایش بادی است. هدف از این پژوهش مشخص‌کردن مناطق مستعد فرسایش بادی با استفاده از مدل ILSWE در حوزه‌های آبریز درجه‌دوکویر درانجیر-ساغند، دریاچه نمک و سفیدرود با استفاده از عوامل اقلیمی و زمینی می‌باشد. این مدل با ترکیب پنج شاخص فرسایندگی اقلیم، فرسایش‌پذیری خاک، سله خاک سطحی، پوشش گیاهی و زبری سطح محاسبه‌شده است. نتایج مدل نشان داد که عامل فرسایندگی اقلیمی شامل بارش، تبخیر و تعرق و باد در این حوزه‌ها متفاوت بوده و بیشترین اهمیت را در پیدایش مناطق حساس به فرسایش بادی داشته است. به عبارتی در حوزه‌ای که میزان بارش افزایش داشته و میزان تبخیر و تعرق و سرعت باد کاهش یابد، درصد مناطق حساس به فرسایش بادی، کاهش، ‌یابد. البته لازم به ذکر است که سایر عوامل مدل، شامل اختلاف پوشش گیاهی، ویژگی‌های خاک، وضعیت توپوگرافی و وسعت اراضی بایر، شوره‌زار، تپه‌های ماسه‌ای، مراتع کم‌تراکم و اراضی کشاورزی دیم در سه حوزه مذکور نیز به نتایج این مدل کمک کرده است. به‌طورکلی نتایج این مطالعه بینش جدیدی در مورد تعیین مناطق حساس به فرسایش بادی در اقالیم مختلف ارائه می‌کند که می‌تواند برای اولویت‌بندی مناطقی که تحقیقات بیشتری در آن‌ها موردنیاز است و اقدامات اصلاحی باید اجرا شود، استفاده گردد.

کلیدواژه‌ها

• مدل ILSWE
• حساسیت اراضی
• شاخص‌های فرسایش بادی
• کاربری اراضی
• عضویت فازی

عنوان مقاله [English]

Investigating the effect of climatic and land factors to determine the areas prone to wind erosion in the secondary watersheds of Iran (case study - Sefidroud watershed - Namak lake and Daranjir desert - Saghand)

نویسندگان [English]

• Leila Biabani ¹
• Hassan Khosravi ¹
• Gholamreza Zehtabian ¹
• Esmaeil Heydari Alamdarloo ¹
• Behzad Raygani ²

¹ Department of Arid and Mountainous Regions Reclamation, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Tehran, Iran

² Research Group of Environmental Assessment and Risks, Research Center of Environment and Sustainable Development (RCESD), Department of Environment, Tehran, Iran

چکیده [English]

Soil erosion modeling is becoming more significant in the development and implementation of soil management and conservation policies. For a better understanding of the geographical distribution of soil erosion, spatial-based models of soil erosion are required. Wind erosion is a significant cause of land degradation and desertification, negatively impacting the economy, society, and environment, particularly in arid and semi-arid regions. To control and reduce the effects of wind erosion, the first step is to identify sensitive areas. The aim of this research is to identify areas susceptible to wind erosion using the ILSWE model in the watershed regions of the Dar Anjir-Saghand Desert, Namak Lake, and Sefidrud. This model has been calculated by combining five erosion indices, including climate erosivity, soil erodibility, surface crust, vegetation cover, and surface roughness. The model's results indicate that climatic factors, such as precipitation, evaporation, and wind, vary across these regions. These factors play a significant role in determining areas that are susceptible to wind erosion. It is noted that other factors, including differences in vegetation cover, soil characteristics, topographic conditions, and the extent of bare lands, salt marshes, sandy dunes, low-density pastures, and rainfed agricultural lands, have also influenced the results of this. In general, this study presents a new method for identifying wind erosion-sensitive areas in various climates. This method can prioritize regions that require further research and corrective measures.

کلیدواژه‌ها [English]

• Fuzzy membership
• ILSWE model
• land sensitivity
• land use
• wind erosion indices