نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین مرادی ¹
• محمد جعفری ¹
• حسین آذرنیوند ¹
• محمد طهمورث ²
• اسماعیل علیزاده ¹

¹ گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی.، دانشکده منابع طبیعی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

² گروه حفاظت آب و خاک، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

مدیریت جامع اکوسیستم مراتع، یکی از راهکارهای مؤثر برای بهبود پوشش گیاهی، تولید علوفه و ارتقای پایداری در مناطق خشک و نیمه‌خشک به‌شمار می‌رود. در این پژوهش، تأثیر مجموعه‌ای از اقدامات حفاظتی و بهبود اکوسیستم شامل بذرپاشی، نهال‌کاری، تراس+نهال‌کاری، کنتورباندینگ+نهال‌کاری، پیتینگ+بذرپاشی و کنتورفارو+نهال‌کاری بر ویژگی‌های پوشش گیاهی و تولید علوفه در مراتع روستای وردیج استان تهران بررسی شد. نمونه‌برداری به روش سیستماتیک-تصادفی در فصل رویش و با استفاده از پلات‌های ۴ مترمربعی در امتداد ترانسکت‌های ۱۰۰ متری انجام گرفت. ویژگی‌های پوشش گیاهی با دقت ثبت و داده‌های مربوطه تحلیل شد. نتایج نشان داد که اقدامات حفاظتی مذکور، تأثیر معنی‌داری بر متغیرهای پوشش گیاهی دارند و به طور چشمگیری سبب افزایش تاج پوشش گیاهی و کاهش خاک لخت شدند. بیشترین میانگین درصد تاج پوشش (97/59 درصد) و کمترین درصد خاک لخت (93/7 درصد) مربوط به نهال‌کاری بود، در حالی‌که مراتع شاهد کمترین میزان تاج پوشش (2/23 درصد) و بالاترین درصد خاک لخت (2/29 درصد) را نشان دادند. سایر روش‌ها مانند بذرپاشی و تراس-نهال‌کاری نیز نتایج مطلوبی در بهبود پوشش گیاهی داشتند. از نظر تولید علوفه، پروژه نهال‌کاری با میانگین 423 کیلوگرم در هکتار، بیشترین تولید را به همراه داشت و پس از آن بذرپاشی و تراس+نهال‌کاری به‌ترتیب با 367 و 388 کیلوگرم در هکتار قرار گرفتند. مراتع شاهد کمترین عملکرد را نشان دادند. این یافته‌ها بر نقش کلیدی اقدامات حفاظتی و بهبود اکوسیستم در ارتقای پوشش گیاهی و پایداری مراتع تأکید دارد. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود در برنامه‌های مدیریتی آینده، از ترکیب روش‌های مختلف از جمله نهال‌کاری و بذرپاشی به‌منظور بهبود کیفیت و پایداری اکوسیستم مرتعی استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی اثربخشی
• اصلاح اکولوژیکی
• تکنیک‌های مدیریتی
• حوزه آبخیز ورکباد
• مدیریت پایدار مراتع

عنوان مقاله [English]

Assessment of Vegetation Cover Changes in Rangelands Under the Influence of Conservation Measures and Ecosystem Restoration

نویسندگان [English]

• Hossein Moradi ¹
• Mohammad Jafari ¹
• Hossein Azarnivand ¹
• Mohammad Tahmoures ²
• Esmaeil Alizadeh ¹

¹ Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

² Water and Soil Conservation Engineering Department, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

چکیده [English]

Integrated rangeland ecosystem management is recognized as an effective strategy for improving vegetation cover, forage production, and enhancing sustainability in arid and semi-arid regions. In this study, the effects of various conservation and ecosystem restoration measures (including seeding, planting, terracing combined with planting, contour banding with planting, pitting with seeding, and contour furrowing with planting) were investigated on vegetation characteristics and forage production in the rangelands of Vardij village, Tehran Province. Sampling was conducted systematically and randomly during the growing season using 4 m² plots along 100-meter transects. Vegetation characteristics were precisely recorded and the related data were analyzed. The results indicated that the aforementioned conservation measures had significant effects on vegetation variables, leading to a remarkable increase in vegetation canopy cover and a reduction in bare soil. The highest mean canopy cover (59.97%) and the lowest percentage of bare soil (7.93%) were observed in the planting treatment, whereas the control rangelands had the lowest canopy cover (23.2%) and the highest bare soil percentage (29.2%). Other methods, such as seeding and terrace planting, also showed positive effects on vegetation cover improvement. Regarding forage production, the planting treatment yielded the highest mean production (423 kg/ha), followed by seeding (367 kg/ha) and terrace planting (388 kg/ha). The control rangelands exhibited the lowest forage yield. These findings highlight the crucial role of conservation and restoration measures in enhancing vegetation cover and rangeland sustainability. Accordingly, it is recommended that future management plans utilize a combination of methods, including planting and seeding, to improve the quality and sustainability of rangeland ecosystems.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ecological Restoration
• Effectiveness Evaluation
• Management Techniques
• Sustainable Rangeland Management
• Varakbad Watershed