نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهران فاطمی ¹
• عاطفه جبالی ²
• اصغر زارع چاهوکی ³

¹ گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

² اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد، یزد، ایران.

³ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع‌طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

کویرهای نمکی در مناطق خشک، به‌عنوان اکوسیستمی‌ منحصربه‌فرد و حساس نقش حیاتی در تعادل محیطی و پایداری اکولوژیکی دارند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی روند تغییرات ژئومورفولوژیکی کویر نمکی ابرکوه تلاش نموده تا با بهره‌گیری از تکنیک‌های جدید سنجش از دوری در محیط گوگل ارث انجین (GEE) به پایش تغییرات پوشش اراضی و تغییرات محیطی در منطقه کویر نمکی ابرکوه در بازۀ زمانی 2002 تا 2024 بپردازد. بدین‌منظور، از تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 و 8 برای تهیه نقشه‌های طبقه‌بندی رخساره‌های ژئومورفولوژیکی و تحلیل شاخص‌های طیفی پوشش‌گیاهی (NDVI)، آب (MNDWI)، رطوبت خاک (NDMI) و شوری خاک (SI) استفاده گردید. نتایج نشان داد که رخساره‌های ژئومورفولوژیکی این کویر در طی سال‌های اخیر دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. کاهش سطح پهنه‌های آبی، پوشش‌گیاهی به ترتیب در حدود 65‌%و 51‌% نسبت به ابتدای سال بررسی و افزایش سطح اراضی شور، رسی و ماسه‌ای به ترتیب در حدود 23‌%، 66‌% و 103‌% از جمله مهم‌ترین تغییرات مشاهده شده بود. تحلیل شاخص‌های طیفی نیز نشان‌دهنده روند کاهشی معنادار در سطح آب و روند افزایشی معنادار در شوری خاک به ترتیب در سطح 1‌% و 5‌% بود. روند افزایشی و معنی‌دار NDVI در سطح 1‌%، در حالی مشاهده شد که نقشه‌های طبقه‌بندی شده کاهش سطح پوشش‌گیاهی را نشان داد، که ناشی از تفاوت در نوع اطلاعات ارائه شده توسط این دو روش است. نتایج پژوهش حاکی از وجود تغییرات در مرز رخساره‌های ژئومرفولوژیکی کویر نمکی ابرکوه می‌باشد که بخش عمده‌ای از این تغییرات می‌تواند به‌دلیل وقوع خشکسالی و فعالیت‌های انسانی باشد.

کلیدواژه‌ها

• پایش
• رخساره ژئومرفولوژی؛ شاخص‌های طیفی؛ طبقه‌بندی نظارت‌شده؛ ماشین بردار پشتیبان

عنوان مقاله [English]

Geomorphological Changes Analysis of Abarkouh Salt playa Using Spectral Remote Sensing Techniques

نویسندگان [English]

• Mehran Fatemi ¹
• Atefeh Jebali ²
• Asghar Zare Chahouki ³

¹ Department of Geography, Faculty of Humanities, Meybod University, Meybod, Iran.

² General Directorate of Natural Resources and Watershed Management of Yazd Province, Yazd, Iran.

³ Rangeland and Watershed Group, Environmental and Desert Studies School, Yazd University, Yazd, Iran.

چکیده [English]

پلایای نمکی در مناطق خشک، به‌عنوان اکوسیستمی‌ منحصربه‌فرد و حساس نقش حیاتی در تعادل محیطی و پایداری اکولوژیکی دارند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی روند تغییرات ژئومورفولوژیکی پلایای نمکی ابرکوه تلاش نموده تا با بهره‌گیری از تکنیک‌های جدید سنجش از دوری در محیط گوگل ارث انجین (GEE) به پایش رخساره‌های ژئومرفولوژیک و تغییرات محیطی در منطقه پلایای نمکی ابرکوه در بازۀ زمانی 2002 تا 2024 بپردازد. بدین‌منظور، از تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 و 8 برای تهیه نقشه‌های طبقه‌بندی رخساره‌های ژئومورفولوژیکی و تحلیل شاخص‌های طیفی پوشش‌گیاهی (NDVI، SAVI، EVI و TSAVI)، آب (MNDWI)، رطوبت خاک (NDMI) و شوری خاک (SI) استفاده گردید. نتایج نشان داد که رخساره‌های ژئومورفولوژیکی این پلایا در طی سال‌های اخیر دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. کاهش سطح پهنه‌های آبی، پوشش‌گیاهی به ترتیب در حدود 65‌%و 51‌% نسبت به ابتدای سال بررسی و افزایش سطح اراضی شور، رسی و ماسه‌ای به ترتیب در حدود 23‌%، 66‌% و 103‌% از جمله مهم‌ترین تغییرات مشاهده شده بود. تحلیل شاخص‌های طیفی نیز نشان‌دهنده روند کاهشی معنادار در سطح آب و روند افزایشی معنادار در شوری خاک به ترتیب در سطح 1‌% و 5‌% بود. همچنین، با وجود روند افزایشی و معنی‌دار شاخص‌های پوشش گیاهی، نقشه‌های طبقه‌بندی شده کاهش سطح پوشش‌گیاهی را نشان داد، که این تفاوت ناشی از تأثیر بازتاب طیفی نمک و گچ در این منطقه بیابانی است. نتایج پژوهش حاکی از وجود تغییرات در مرز رخساره‌های ژئومرفولوژیکی پلایای نمکی ابرکوه می‌باشد که بخش عمده‌ای از این تغییرات می‌تواند به‌دلیل وقوع خشکسالی و فعالیت‌های انسانی باشد.

کلیدواژه‌ها [English]

• Geomorphological Facies, Monitoring
• Spectral Indices, Supervised Classification, Support Vector Machine