نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن پادیاب ¹
• سادات فیض نیا ²

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد بیابانزدایی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

² استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

اهمیت رسوبگذاری در شبکه­های پخش سیلاب بیش از انباشت آب است. به منظور تعیین سهم هر کدام از سازندهای  زمین­شناسی بالادست در تولید رسوب ورودی به عرصه پخش سیلاب گچساران، در 16 نقطه و از عمق 15-0 سانتی­متری عرصه پخش اقدام به نمونه­برداری رسوب گردید. کلیه نمونه­ها با استفاده از روش الک خشک، دانه­بندی شده و با انتخاب مقداری از ذرات باقیمانده بر روی دو الک 150 و کمتر 62 میکرون، کانی­ها و خرده سنگ­ها شناسایی شده و درصد فراوانی آنها در نمونه­ها تعیین­گردید. سپس با استفاده از نقشه زمین­شناسی، نوع سازند و لیتولوژی آن مشخص شد و با مقایسه ترکیب کانی­شناسی نمونه­ها با واحدهای سنگ­شناسی و سازندهای موجود در حوزه آبخیز، سنگ و سازند تولید کننده هر کانی و خرده سنگ تعیین شد و درصد سهم هر واحد سنگی در تولید رسوب مشخص گردید. با در نظر گرفتن مساحت هر واحد سنگی، درصد مشارکت هر کدام به صورت وزنی محاسبه شد. نتایج نشان داد که سازندهای پابده- گورپی با سهم 3/55 درصد از رسوبات ورودی، بیشترین نقش را در تولید ذرات با اندازه 300-150 میکرومتر داشته است و سازند کژدمی با سهم 1/14درصد، سازندهای ایلام- سروک با 1/13 درصد، سازند خامی با 8/10 درصد و سازند آسماری با 5/6 درصد از رسوبات ورودی، در رده­های بعد قرار گرفته­اند. همچنین برای ذرات کمتر از 62 میکرومتر، سازندهای پابده- گورپی با اشتراک 80 درصد از رسوبات ورودی، بیشترین سهم را در تولید این ذرات داشته است و تنها 20 درصد از رسوبات با این اندازه به سایر سازندها اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

• پخش سیلاب
• رسوبزایی
• سازندهای زمین¬شناسی
• رسوبگیری
• گچساران

عنوان مقاله [English]

Sediment yield determination of different geological formations in Gachsaran floodwater spreading field

نویسندگان [English]

• M. Padyab ¹
• S. Feiznia ²

¹ M.Sc. Graduate, Faculty of Natural Resources, University¬ of Tehran, Karaj, I.R. Iran

² Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran

چکیده [English]

Importance of sediment storage has been expressed as being higher than that of water in floodwater spreading networks. To determine the contribution of each geological formation in sediment input of Gachsaran Floodwater Spreading Station after 12 years of flood spreading, sediment sampling was conducted in 16 points and 0-15 cm depth of the field. Using dry sieve analysis, all samples were analyzed for granolumetry. To determine mineralogical composition of sediments, particles on 150 and lower than 62 micron sieves were used. The lithology of formations was identified using geologic maps. The mineralogical composition of samples was also compared with lithological units of upstream watershed. Then percentages of share of each lithological unit in sediment production were determined. By considering the area of each lithological unit, weighted percentage of share of each unit was calculated. The results showed that Pabdeh-Gurpi formations  with 55.3 % of the sediment input, has had the most contribution in the production of the largest particle size of 150-300 micrometers, followed by Kazhdomi formation with 14.1% share, Ilam-Sarvak formations  with 13.1 % share, Khami formation with 10.8 % and Asmari formation with 6.5% share in the sediment production, respectively. With regard to the particles size less than 62 micrometers, Pabdeh-Gurpi formations with 80% of input sediment, had the largest contribution in the production of these particles. By using erosion control measures and storing sediments of streams on Pabdeh-Gurpi formations, 80% of very fine sediments (less than 62 microns) and 50% of fine sediments (150-300 micrometers) will be decreased.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Floodwater spreading
• Sediment yield
• geological formations
• Sediment storage
• Gachsaran formation