نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد جنگجو ¹
• فریبا نوعدوست ²

¹ دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

² عضو هیات علمی گروه زیست¬شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه صنعتی خاتم¬الانبیاء، ایران.

چکیده

بررسی­های اکولوژیک گیاهان شناخت ما را از اکوسیستم­های مرتعی افزایش می­دهد و امکان برنامه­ریزی را برای مدیریت صحیح آنها فراهم می­سازد. با انجام بازدیدهای میدانی و مطالعات آزمایشگاهی در سالهای 1387 و 1388، رویشگاه‏های اصلی گیاه قیچ در مراتع قشلاق و میان­بند استان خراسان شمالی مشخص و شرایط اکولوژیک رویشگاه، فنولوژی و کیفیت علوفه آن بررسی شد.  بر اساس نتایج، گیاه قیچ در رویشگاه­هایی با بارندگی متوسط سالانه
380-260 میلی­متر، دما 16-8 درجه سانتی­گراد، دامنه ارتفاعی 680 تا 1200 متر از سطح دریا، تیپ اراضی دشت و تپه ماهوری، سازند زمین­شناسی کنگلومرا، مارن، شیل و ماسه سنگ، و خاک دارای بافت سبک (سیلتی لوم) اسیدیته قلیایی ضعیف و غیرشور، و فقیر از نظر نیتروژن و فسفر رویش داشت. رشد رویشی و گلدهی از اوایل فروردین تا خرداد، و بذردهی در طی تیر و مرداد اتفاق افتاد.  از ابتدا به انتهای فصل رشد درصد ADF و NDF بیشتر ولی درصد پروتئین خام بطور معنی­داری کمتر بوده، که سبب کاهش کیفیت علوفه شده است. توانایی رویش در انواع رویشگاه‏ها و شرایط اقلیمی - از خشک سرد تا گرم و مرطوب- و دارا بودن ارزش پروتئینی و انرژی متابولیسمی علوفه بیش از حد بحرانی مورد نیاز دام­های مرتعی از مزّیت­های نسبی قیچ؛ از طرف دیگر، ریزش شدید برگ‏ها در برابر گرما و خشکی، عدم رویش در اراضی شور، و پایین بودن خوشخوراکی و ارزش رجحانی از محدودیت­های این گیاه درمرتعداری محسوب می­شوند. در خراسان شمالی، بهترین زمان برای چرای قیچ، اواسط اردیبهشت تا نیمه تیرماه، و تهیه بذر اوایل مرداد ماه است.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت علوفه
• فنولوژی
• رویشگاه
• مراتع
• اقلیم

عنوان مقاله [English]

Autecology of Zygophyllum atriplicoides in the rangelands of Northern Khorasan province

نویسندگان [English]

• M. Jankju ¹
• F. Noedoost ²

¹ Associate Professor, Faculty of Natural Resources and Environment, Ferdowsi University of Mashhad, I.R. Iran

² Faculty Member, Faculty of Science, Khatam Alanbia University, Behbahan, I.R. Iran

چکیده [English]

Ecological studies on range plants enhance our knowledge on the rangeland ecosystems which are useful for their planning and management.  By doing field and laboratory experiments during 2008-2009, ecological conditions were studied in the main habitats of Z. atriplicoides in the rural and winter rangelands of Northern Khorasan province (NKP). Forage quality was also studied at different phonological stages. According to the results, Z. atriplicoides grows in the habitats with mean annual rainfall ranging from 260-380 mm, temperature 8-16 ºC, and altitude 680-1200 meter a.s.l. Topography was as plains and rolling lands, with geologic formations being conglomerate, marl, shale and sandstone. Soil texture was silty loam, weak alkaline, and poor in phosphorus and nitrogen. Vegetative growth and flowering stages were simultaneously occurred at early April till early June, but seed ripening and shedding happened at late June-mid August. Toward the end of growing season, ADF and NDF increased while crude protein decreased, which led to a gradual decrease in forage quality. Ability for growing in different habitats – from cold dry to warm humid- and having protein content and metabolic energy higher than the critical level for rangeland livestock are the relative advantages, whereas significant leaf reduction in response to drought and heat stresses, inability for growing in saline lands and low palatability and preference values are the major disadvantage for Z. atriplicoides in the rangeland of Iran. The most suitable time for livestock grazing and seed collection of Z. atriplicoides in the NKP are May-June and July, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• forage quality
• phonology
• Habitat
• Rangeland
• Climate