نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جابر شریفی ¹
• مرتضی اکبرزاده ²

¹ عضو هیت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل ایران.

² استادیار پژوهشی بخش تحقیقات مرتع مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها ¬و مراتع کشور، ایران.

چکیده

      قسمت اعظم مراتع کشور در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارد که در این اقلیم، نوسان بارندگی از عوامل عمده‌ای است که پوشش گیاهی و به دنبال آن تولید علوفه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در سال‏های خشک که بارندگی کاهش می‏‌یابد، سطح پوشش گیاهی و میزان تولید علوفه آسیب می‏بیند. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات پوشش گیاهی با بارندگی در مراتع نیمه استپی اردبیل در طی نه سال متوالی (1377تا 1385) انجام گردید. نتایج نشان داد که پوشش تاجی گونه‏های بوته‏ای مانند Salsola gemmascens و Noaea mucranata کاهش ولی گونه‏های
Artemisia fragrans و  Kochia prostrata افزایش داشت. درکل تراکم گونه‏های بوته‏ای‏ حدود 40 % کاهش داشت و ارتباط بین بارندگی فصلی (پائیز و زمستان) و گونه‏های بوته ای وجود دارد. گونه‏های گندمیان دایمی در طی نه سال با نوسانات بارندگی واکنش متفاوتی داشتند و در کل تغییرات معنی­داری در آنها مشاهده نشد، گونه
Stipa hohenackeriana بیشتر تحت تاثیر بارندگی فصل زمستان بوده ولی Poa bulbosa  و  Cynodon  dactylon با بارندگی فصل بهاره بیشتر همبستگی نشان دادند. تراکم گونه‏های پهن ­برگان علفی دایمی افزایش چشم گیری داشت (حدود هفت برابر) ولی در سال‏های خشک (1381-1379) به شدت کاهش داشتند، تولید علوفه در طی نه سال از 296 به 747 کیلوگرم در هکتار رسیده، که حدوداً 5/2 برابر شده است. از آن مقدار سهم گیاهان کلاس II, I و III به ترتیب 1/23، 9/51 و02/25 درصد بوده است. همچنین در ترسالی‏ها میزان تولید علوفه از747  به 1968کیلوگرم در هکتار رسیده. در واقع  حدود هفت برابر افزایش داشته است.

کلیدواژه‌ها

• منطقه نیمه استپی
• نوسانات بارندگی
• پوشش گیاهی
• تولید علوفه
• اردبیل

عنوان مقاله [English]

Investigation of vegetation changes under precipitation in semi-steppic rangelands of Ardebil province (Case study: Arshagh Rangeland Research Site)

نویسندگان [English]

• J. Sharifi ¹
• M. Akbarzadeh ²

¹ Scientific Board, Research Center of Agriculture and Natural Resource of Ardebil province, Ardebil, I.R. Iran.

² Research Assistant Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, I.R. Iran

چکیده [English]

A major part of the rangelands of Iran are located in arid and semi-arid regions. In this climate, rainfall fluctuation is an important factor which affects vegetation and forage production. In dry years that rainfall decreases, surface vegetation and forage production is damaged. This study was conducted on semi-steppic rangelands of Ardebil over nine years (1999-2007), to study of vegetation changes with rainfall fluctuation. The results showed that canopy cover of Salsola gemmascens and Noaea mucronata species was decreased but Artemisia fragrans and Kochia prostrata species were increased.Generally density of shrub species was decreased about 40% and showed a positive correlation with seasonal precipitation (fall and winter). Grass species showed different response to precipitation changes over nine years period and in general, no significant changes were observed. Stipa hohenackeriana species was affected by winter precipitation but Poa bulbosa and Cynodon dactylon were correlated with spring precipitation. Density of perennial forbs species was increased considerably (about seven times), but in dry years (2000-2002) forage production reduced.  Forage production over nine years increased from  296 kg to 747 kg per hectare, which is approximately 2.5 times higher. Meanwhile, proportion of plants in classes I, II and III, were respectively, 23.1, 51.9 and 25.2 percent of forage production. Also, forage production in wet periods increased from 747 to 1968 kg per hectare which shows an increase of about seven times.

کلیدواژه‌ها [English]

• Semi-arid regions
• Rainfall fluctuation
• Canopy cover
• Forage production
• Ardebil