نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نوشین شاکریان ¹
• غلامرضا زهتابیان ²
• محمدعلی زارع چاهوکی ³
• حسن خسروی ⁴

¹ دانشجوی دکتری بیابان‌زدایی، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.

² استاد دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.

³ استاد گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه تهران، ایران.

⁴ عضو هیات علمی دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

امروزه پدیدۀ تخریب سرزمین و بیابان­زایی از معضلات پیچیده و مهمی است که به بحرانی در سراسر جهان تبدیل شده است و استفاده از سیستم­های ارزیابی برای بررسی روند تخریب و اتخاذ راهکار مناسب جهت مقابله با این پدیده، امری ضروری و حائز اهمیت است. اولین گام در مطالعه و بررسی تخریب سرزمین و بیابان­زایی تعیین معیارها و شاخص­های تأثیرگذار بر این فرآیندها می­باشد. به همین منظور در این مطالعه به بررسی اولویت و اهمیت تعداد قابل توجهی از معیارها و شاخص­های تأثیرگذار بر تخریب سرزمین و بیابان­زایی پرداخته شد. در این پژوهش ابتدا بر اساس منابع و پرسشنامه و نظر متخصصان تعداد 8 معیار و 49 شاخص را انتخاب و بر اساس 8 ملاک ارزیابی خصوصیات شاخص­ها از طریق پرسشنامه و نظرخواهی از متخصصان مورد ارزیابی قرار گرفت. با کمک روش آنتروپی شانون، معیارهای مناسب برای ارزشیابی شاخص­ها، وزن­دهی شد و سپس با بکارگیری روش تصمیم­گیری چند شاخصۀ رتبه‌ای TOPSIS مؤثرترین شاخص­های تأثیرگذار بر تخریب سرزمین و بیابان­زایی برای مدیریت و مقابله با آن­ها تعیین شدند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که از میان ملاک­های ارزیابی و خصوصیاتی که برای یک معیار یا شاخص باید در نظر گرفته شود، مقیاس، دارای بالاترین وزن و اهمیت و حساس بودن به تغییرات، کم­ترین وزن و اهمیت را دارد. نتایج حاصل از اولویت­بندی و رتبه­بندی معیارها و شاخص­ها با مدل TOPSIS نشان دهندۀ این بود که شدت بهره­برداری از منابع آب در معیار آب با ضریب نزدیکی 790/0 بیشرین تأثیر و استفادۀ بهینه از امکانات و نیروهای موجود در معیار مدیریتی با ضریب نزدیکی 112/0 کمترین تأثیر را در تخریب سرزمین و بیابان­زایی دارند.

کلیدواژه‌ها

• تخریب سرزمین
• بیابان زایی
• معیار و شاخص
• آنتروپی شانون
• روش تصمیم گیری چندشاخصه
• تاپسیس

عنوان مقاله [English]

Determine the most important criteria and indicators that influence land degradation and desertification

نویسندگان [English]

• Nooshin Shakerian ¹
• Gholamreza Zehtabian ²
• Mohammad Ali Zareh Chahooki ³
• Hassan Khosravi ⁴

¹ University of Shakerian

² University of Tehran

³ University of Tehran

⁴

چکیده [English]

Nowadays, land degradation and desertification are serious and complex problems that have turned into a worldwide crisis in the world. Using evaluative systems to study degradation and adopting an appropriate strategy to deal with this phenomenon is necessary and important.  The first step in the study of land degradation and desertification is determining criteria and indicators that affect upon this process. Therefore, in this study the importance and priority of a considerable number of criteria and indices that influence upon land degradation and desertification were examined. Accordingly, 8 criteria and 49 indicators were chosen based on questionnaires and expert panel and they were evaluated based on eight metrics. We weighted suitable criteria for evaluation indicators with the help of Shannon entropy method, and then by using the TOPSIS method (one of Multiple Attribute Decision Making Methods) we determined the most effective indicators on land degradation and desertification for management and dealing with this phenomenon. The results show that among the evaluation criteria and indices that should be considered for a benchmark or index, a scale, has the highest weight and importance, and being sensitive to change, has the minimum weight and importance.The results of the prioritization and ranking criteria and indicators based on TOPSIS model indicates that the severity of exploitation of water resources in the factor of water with the 0.79 efficiency, has the most effect and the use of facilities and personal management in the management factor with the 0.11 efficiency has less effect in land degradation and desertification.

کلیدواژه‌ها [English]

• Land degradation
• Desertification
• Criteria and Indices
• Shannon entropy
• TOPSIS Model