نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سجاد نیسی ¹
• بیژن خلیلی مقدم ²
• امین ذرتی پور ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد رشته خاکشناسی- دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

² دانشیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

³ استادیار گروه مرتع و آبخیزداری- دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

چکیده

فرسایش خندقی از اشکال تشدید شونده تخریب خاک در اراضی مرتعی و کشاورزی است، که وجود آن هشداری جدی در تخریب سرزمین و نشانه‌ای از فرسایش پیشرونده است. پایش گسترش طولی خندق به منظور تعیین عوامل موثر بر آن برای برنامه ریزی کارا حفاظت آب و خاک ضروری است. این مطالعه با استفاده از عکس های هوایی سال 1343، 1374و پیمایش صحرایی سال 1393بهمراه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به بررسی رشد طولی30 خندق و تعیین عوامل اصلی ایجاد آن و نیز تعیین سهم تولید رسوب (بارمعلق و بستر) حاصل از پیشروی خندق ها در حوضه درب خزینه خوزستان می‌پردازد. نتایج نشان داد که در دو دوره زمانی مذکور میزان متوسط رشد طولی خندقها به ترتیب 37/0و 65/0متردرسال بوده که با مقایسه دو دوره زمانی سال 1343-1374 با 1374-1393، میزان رشد طولی خندق‌ها به ترتیب 37/0و 65/0 متر در سال برآورد گردید که بطور متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول، 77درصد رشد نشان داده است. همچنین مدل رگرسیونی نهایی گسترش طولی خندق با 9 فاکتور اصلی و ضریب همبستگی 95/0بسط داده شد؛ بطوریکه مدل نشان داد از بین فاکتورهای اصلی، فاکتور سدیم محلول، هدایت الکتریکی و مقدار مواد آلی با ضریب تبیین 83/0و بیشترین تاثیر را در توسعه خندق دارند. همچنین بیش از دوسوم رسوب خروجی خندق‌های منطقه به صورت بارمعلق و یک سوم آن بصورت بارکف (ذرات بزرگتر از 63 میکرون به عنوان بار کف) خارج می شوند. این موضوع در انتخاب نوع برنامه های پیشگیری و اصول حفاظتی خاک در منطقه اهمیت فراوانی دارد.

کلیدواژه‌ها

• مدل سازی ادافیکی
• خندق
• بیلان رسوب
• فتوگرامتری
• درب خزینه

عنوان مقاله [English]

Modeling of the impact factors on the length development of the marl gullies and determined of the sediment contribution of them (case study: Darb Khazine Basin)

نویسندگان [English]

• sajad neisi ¹
• bizhan khalili moghadam ²
• amin zorati pour ³

چکیده [English]

Gully erosion is one of the aprogressive forms of soil degradation in ranges and agricultural lands which is a warning sign of land degradation and progressive erosion. Monitoring effective factors of gully length development over time is a necessity for sustainable development in watersheds. In this research, the advancement of 30 headcuts were assessed through digital interpretation of multi-temporal aerial photos, photometric methods, field observations and GIS data analysis over two periods of 1964-1993 and 1993-2013, and its contribution to sediment suspended and bed load, using sediment balance model which was carried out on DarbKhazine basin. Moreover, the stepwise regression analysis procedure was applied to extract the effective factors on gully head advancement (such as topography, physio-chemical soil attributes and morphology of gully). The results indicated that the mean of gully head advancement over the periods of 1964-1993, 1993-2013 were measured 0.37, 0.65, respectively which implies on average, 77percent have increased. Further, regression analysis revealed by 9 main factors and R 95%, as themodel indicated among main factors, the Na, EC and organic matter factors with R² , 0.83 and R , 0.91 leave the most effect on gully head advancement. The gully sediment balance showed that two-thirds and one-third of sediment discharge are formally suspended load and bed load, respectively. This topic is useful as a suitable criterion to distinguish active gullies in order to prioritize conservation activities.

کلیدواژه‌ها [English]

• edaphic modeling
• gully
• Sediment balance
• Photogrammetric
• Darb Khazine