مرتضی دهقانی؛ حسین قاسمی؛ آرش ملکیان
چکیده
امروزه، اجرای عملیات آبخیزداری، عموماً، بر پایة معیار‌‌‌هایی مانند موقعیت استراتژیک حوزه، اشتیاق مردم، فقر، سیل‌خیزی، فرسایش خاک، و نظایر آن صورت می‌گیرد؛ این موضوع باعث شده در برخی موارد نتایجی معکوس و برخلاف اهداف اولیه حاصل شود. از طرفی، منطق فازی قادر به مدیریت محدودة وسیعی از گزینه‌‌‌های تصمیم‌گیری است. ...
بیشتر
امروزه، اجرای عملیات آبخیزداری، عموماً، بر پایة معیار‌‌‌هایی مانند موقعیت استراتژیک حوزه، اشتیاق مردم، فقر، سیل‌خیزی، فرسایش خاک، و نظایر آن صورت می‌گیرد؛ این موضوع باعث شده در برخی موارد نتایجی معکوس و برخلاف اهداف اولیه حاصل شود. از طرفی، منطق فازی قادر به مدیریت محدودة وسیعی از گزینه‌‌‌های تصمیم‌گیری است. تعیین حوزه‌‌‌هایی با تولید رسوب و سیل‌خیزی بالا و اولویت‌بندی اجرای عملیات آبخیزداری، با استفاده از نظریه‌ها و مهارت‌‌‌های منطق فازی، از اهداف اصلی این تحقیق است. برای این هدف حوزة آبخیز فورگ، واقع در استان خراسان جنوبی و شهرستان درمیان، به مساحت 11137 هکتار، انتخاب شد. با توجه به اینکه حوزة انتخابی، مانند اکثر حوزه‌‌‌های کشور، فاقد ایستگاه باران‌سنجی، هیدرومتری، و رسوب‌سنجی است، رفتار هیدرولوژی و فرسایشی حوزه با استفاده از نقشه‌‌‌های پایه، عکس‌‌های هوایی، تکنیک‌‌های GIS، بازدید‌‌‌های میدانی، و همچنین تحلیل‌‌های آماری بررسی شد. برای کاهش محاسبات با حفظ دقت تحقیق با تحلیل عاملی فاکتورهایی که اهمیت بسیار زیادی در سیل‌خیزی و فرسایش خاک حوزه دارند انتخاب شدند. سپس، امتیاز این عوامل فازی و، در نهایت، اهمیت نسبی عوامل محاسبه شد و اولویت مکانی اجرای عملیات آبخیزداری، بر اساس فاکتور‌‌‌های سیل‌خیزی و فرسایش خاک، مشخص گردید. نتایج نشان داد تلفیق ابزار‌‌های GIS و روش‌‌های منطق فازی با مدل‌‌های سنّتی دقت محاسبات را به نحو چشمگیری افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود، به منظور کاهش آثار مخرب ناشی از سیل، خشک‌سالی، فرسایش و تبعات مرتبط، با توجه به تحقیق حاضر، اولویت زمانی و مکانی عملیات آبخیزداری مشخص شود تا متناسب با محدودیت‌‌های مختلف مالی، اجرایی، و زمانیْ عملیات آبخیزداری در مناسب‌ترین موقعیت انجام گیرد.
