نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی دهقانی ¹
• حسین قاسمی ²
• آرش ملکیان ³

¹ کارشناس ارشد آبخیزداری، ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی

² دانشجوی دکتری، دانشگاه مدیترانة شرقی، قبرس

³ استادیار دانشگاه تهران

چکیده

امروزه، اجرای عملیات آبخیزداری، عموماً، بر پایة معیار‌‌‌هایی مانند موقعیت استراتژیک حوزه، اشتیاق مردم، فقر، سیل‌خیزی، فرسایش خاک، و نظایر آن صورت می‌گیرد؛ این موضوع باعث شده در برخی موارد نتایجی معکوس و برخلاف اهداف اولیه حاصل شود. از طرفی، منطق فازی قادر به مدیریت محدودة وسیعی از گزینه‌‌‌های تصمیم‌گیری است. تعیین حوزه‌‌‌هایی با تولید رسوب و سیل‌خیزی بالا و اولویت‌بندی اجرای عملیات آبخیزداری، با استفاده از نظریه‌ها و مهارت‌‌‌های منطق فازی، از اهداف اصلی این تحقیق است. برای این هدف حوزة آبخیز فورگ، واقع در استان خراسان جنوبی و شهرستان درمیان، به مساحت 11137 هکتار، انتخاب شد. با توجه به اینکه حوزة انتخابی، مانند اکثر حوزه‌‌‌های کشور، فاقد ایستگاه باران‌سنجی، هیدرومتری، و رسوب‌سنجی است، رفتار هیدرولوژی و فرسایشی حوزه با استفاده از نقشه‌‌‌های پایه، عکس‌‌های هوایی، تکنیک‌‌های GIS، بازدید‌‌‌های میدانی، و همچنین تحلیل‌‌های آماری بررسی شد. برای کاهش محاسبات با حفظ دقت تحقیق با تحلیل عاملی فاکتورهایی که اهمیت بسیار زیادی در سیل‌خیزی و فرسایش خاک حوزه دارند انتخاب شدند. سپس، امتیاز این عوامل فازی و، در نهایت، اهمیت نسبی عوامل محاسبه شد و اولویت مکانی اجرای عملیات آبخیزداری، بر اساس فاکتور‌‌‌های سیل‌خیزی و فرسایش خاک، مشخص گردید. نتایج نشان داد تلفیق ابزار‌‌های GIS و روش‌‌های منطق فازی با مدل‌‌های سنّتی دقت محاسبات را به نحو چشمگیری افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود، به منظور کاهش آثار مخرب ناشی از سیل، خشک‌سالی، فرسایش و تبعات مرتبط، با توجه به تحقیق حاضر، اولویت زمانی و مکانی عملیات آبخیزداری مشخص شود تا متناسب با محدودیت‌‌های مختلف مالی، اجرایی، و زمانیْ عملیات آبخیزداری در مناسب‌ترین موقعیت انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها

• اولویت‌بندی مکانی
• عملیات آبخیزداری
• کاهش سیل
• کنترل فرسایش
• منطق فازی

عنوان مقاله [English]

Spatial Prioritization of Flood Mitigation and Soil Erosion Control Practices Using Fuzzy Logic Approach )Case Study: Foorg Watershed(

نویسندگان [English]

• Morteza Dehghani ¹
• Hosein Ghasemi ²
• Arash Malekian ³

¹ Senior expert of Watershed Management, Office of Natural Resources of Suthern Khorasan Province, Birjand, Iran

² Ph.D. Student, Eastern Mediterranean University, Cyprus

³ Assistant professor, University of Tehran, Karaj, Iran Corresponding author

چکیده [English]

Nowadays, watershed management practices are undertaken based on selective criteria and/
or a specific purpose such as a decrease in flood risk, soil erosion and the like. In this respect,
fuzzy logic has the ability to manage a wide range of options for decision making. This research
aimed to use the fuzzy logic theory to priorities watershed management practices considering
time and budget constraints in catchments with high sediment production and flood risk. This
research was carried out in the Foorg watershed of Darmian town with an area of 11137 ha. All
parameters related to soil erosion and flood risk were determined using the standard methods.
Fuzzy score for each mentioned factor was then determined. Finally watershed management
practices using the fuzzy theory and GIS were prioritized.

کلیدواژه‌ها [English]

• Erosion control
• Fuzzy logic
• GIS
• MPSIAC
• prioritizing
• reducing flood
• watershed operations