نویسندگان
چکیده
انتقال عناصر غذایی محلول و رسوب‌ها به آبهای پذیرنده به علت تغییر کاربری و چرای بیرویه در مراتع به یک چالش زیست محیطی بزرگ تبدیل شده است. در این پژوهش اثر تخریب پوشش گیاهی مرتعی بر هدررفت فسفر کل و محلول در رواناب، میزان هدررفت فسفر مرتبط با هر یک از اجزای رسوب و همچنین تاثیر مدت بارندگی بر غلظت فسفر محلول در رواناب در زیر حوضة سولگان با بهره گیری از باران ساز بررسی شد. میزان تولید رواناب و رسوب و هدررفت فسفر محلول و همراه رسوب‌ها در کاربری‌های دیمزار و مرتع با پوشش ضعیف نسبت به مرتع با پوشش به نسبت خوب بسیار بیشتر بود. با کاهش پوشش گیاهی، سهم فسفر همراه رسوب خارج شده از قطعه کوچک آزمایشی بیشتر شد. بیشترین میزان هدررفت فسفر محلول و همراه رسوب‌ها به ترتیب در دو کاربری مرتع با پوشش گیاهی ضعیف (4/16میلی‌گرم در متر مربع) و دیمزار (3/301 میلی‌گرم در متر مربع) دیده شد. غلظت فسفر محلول در رواناب با گذشت زمان و افزایش شدت رواناب در همة کاربری‌ها به طور معنی‌داری کاهش یافت. میزان هدررفت فسفر کل مرتبط با ذرات رس در دیمزار و مرتع تخریب شده به ترتیب 9/10 و 3/3 برابر نسبت به مرتع با پوشش به نسبت خوب بیشتر بود. نتایج این پژوهش نشان داد که تخریب پوشش طبیعی مراتع باعث افزایش قابل توجهی در انتقال فسفر محلول و ذرات غنی از فسفر از سطح حوضه‌های آبخیز می‌شود. ته‌نشینی این ذرات در مخزن آبهای سطحی و در بستر رودخانه‌ها منجر به آزادسازی فسفر این ذرات به درون آبها و ایجاد شرایط مساعد برای یوتروفیکاسیون می‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Effect of land use change and overgrazing on runoff, sediment and soil phosphorus losses in the Soolegan Watershed
نویسندگان [English]
- M. Momeni
- M. Kalbasi
- A. Jalalian
- H. Khademi
چکیده [English]
The discharge of total suspended sediments (TSS) and dissolved nutrients from watersheds into receiving waters is a serious problem when natural vegetation is degraded by agriculture or overgrazing. This study was conducted in Soolegan Watershed to investigate land use change and overgrazing effects on phosphorus loss (dissolved & particulate), particle size associated loss of P and effect of time of rainfall on total dissolved P concentration in runoff. Much higher runoff, sediment and nutrient losses observed under cultivated land and HDP (high degraded pasture) than those under MDP (moderately degraded pasture). Contribution of particulate phosphorus exported from micro plot via surface runoff was increased by decreasing plant cover. Largest amount of dissolved phosphorus loss measured in HDP (16.4 mg/m2) and particulate P loss in cultivated land (301.3 mg/m2). Concentration of total dissolved phosphorus (TDP) in runoff was significantly (p<0.05) decreased with time because of increase in runoff volume. Loss of clay associated total phosphorus was 10.9 times greater in cultivated land than that under MDP. Significantly higher amount of labile inorganic P loss, associated with clay and silt particles, founded in cultivated land than that under MDP, which showed the same trend for total P loss by clay and silt particles. The results showed that the degradation of natural plant cover causes an increase in transfer of dissolved P and nutrient rich particles through catchment onto receiving waters. This may lead to phosphorus release into overlaying waters, which make suitable condition for eutrophication.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dissolved P
- land use change
- Nutrients losses
- Particulate P
)