نویسندگان

• سید هاشم حسینی
• سادات فیض نیا
• حمید پیروان
• غلامرضا زهتابیان

چکیده

در ایران، سازندهای ریزدانه مربوط به نئوژن به خاطر وجود املاح گچ ونمک از جمله حساس‌ترین سازندها به فرسایش بوده و عامل اصلی تولید رسوب معلق در بیشتر حوضه‌ها به شمار می روند. هدف از این پژوهش بررسی واحدهای ریزدانه نئوژن حوزه آبخیز طالقان از نظرحساسیت به فرسایش و تولید رواناب، با تأکید بر ویژگی‌های ذاتی و با بهره‌گیری از باران‌ساز صحرائی‌ می‌باشد. در این پژوهش، در آغاز با تجزیه و تحلیل نمونه‌های سازند برداشت شده از واحدهای ریزدانه منطقه بر پایه واحدهای کاری ژئومرفولوژی، سازند نئوژن بر مبنای ویژگی‌های شیمیایی و املاح موجود درنمونه‌ها به چندین زیرواحد جداسازی و سپس در هر زیرواحد رواناب و رسوب معلق با همانندسازی باران در دو شدت 30 و60 میلی‌متردرساعت اندازه‌گیری شد. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که در بیشتر نمونه‌ها نسبت تخریبی به کل املاح موجود بیش از 9/1 بوده و لذا بر پایه روش پتی جان (1973) و با توجه به میزان املاح غالب پنج واحد شامل NgSiH، NgSi، gy1C، gy1CG وgy2CH جداسازی شد. بررسی میزان رواناب و مقایسه میانگین‌ها به روش دانکن نشان داد که درسطح 05/0، واحد NgSiH بیشترین میزان رواناب ورسوب را تولید کرده و پس از آن واحدهای NgSi، gy2CH، gy1CG وgy1C قرار دارند. بررسی روند تولید رسوب و رواناب با گذشت زمان نشان می‌دهد که واحدهای NgSiH و NgSiبه سرعت به حالت اشباع رسیده و درآنها تولید رواناب و رسوب معلق ثابت می‌شود. ولی واحدهای gy1CG وgy1C هرچند که میزان رسوب معلق کمی را در زمان‌های اولیه (10 دقیقه اول ودوم) ایجاد می‌کنند ولی با گذشت زمان به خاطر اشباع شدن رس‌ها و ایجاد جریان‌های لاوی، میزان رسوب معلق آنها به‌ویژه در10 دقیقه سوم به شدت افزایش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

• باران‌ساز
• رسوب
• رواناب
• طالقان
• واحدهای نئوژن

عنوان مقاله [English]

Assessment of runoff and sediment generation in Neogene's units under rainfall simulator (Case study: Taleghan Basin

نویسندگان [English]

• S. H. Hosseini
• S. Feiznia
• H. R. Peyrovan
• Gh. R. Zehtabian

چکیده [English]

In Iran, fine grained formations (Neogene's units) are very susceptible to erosion. Also, they are the units producing runoff and causing soil loss in watersheds. The objectives of this study is to assess the effect of physical - chemical and mechanical properties of these formations on sediment and runoff rates at different rainfall intensities, based on using field simulator in Taleghan Basin. For this purpose, Neogene's units were separated into five sub-units including Halite siltstone (NgSiH), Siltstone (NgSi), Mudstone (gy1C), Gypsum mudstone (gy1CG) and Halite clay stone (gy2CH), based on physical and chemical properties. Then, runoff and sediment rates were determined in each sub-units at two different intensities (30 and 60 mm/h) using rainfall simulator. Analysis of variance and Duncan's tests showed that NgSiH sub-unit has produced the highest amount of runoff and sediment rates and then the runoff and sediment rates of other subunits in decreasing order are as follows: NgSi, gy2CH, gy1CG and gy1C are 5% significant level. The trend of induced runoff and sediment rates at different times showed that in NgSiH and NgSi sub-units, runoff amounts were fixed rapidly at second ten minutes. Also, on the other sub-units, runoff amounts were fixed at third ten minutes but sediment yield was increased rapidly at third ten minutes.

کلیدواژه‌ها [English]

• Neogene's units
• Rainfall simulator
• Runoff
• Sediment
• Taleghan