نویسندگان

• سیدمسعود سلیمان پور ¹
• مجید صوفی ²
• حسن احمدی ³

¹ دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

² استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، ایران

³ استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

فرسایش خندقی به دلیل تولید رسوب و زیان‌های فراوانی که در نتیجه تخریب اراضی، راه‌ها و سازه‌های عمرانی در استان فارس وارد می‌نماید اهمیت ویژه‌ای دارد. در این تحقیق 15 خندق فعال و معرف از نظر ویژگی‌های مورفومتریک، گزینش شدند. طول خندق،عمق، عرض بالا و پایین و حجم فرسایش در آن‌ها اندازه‌گیری شد. برای تعیین عوامل موثر در گسترش و رسوب‌زایی خندق‌ها، با بهره‌گیری از روش Stepwise در نرم‌افزار SPSS تحلیل آماری صورت گرفت. نتایج نشان می‌‌دهد، رسوب تولیدی ناشی از گسترش خندق‌ها در نی‌ریز تابع سه متغیر گستره آبخیز، درصد سیلت و شن در آبخیز واقع در بالای پیشانی خندق‌ها است. این نتایج دلالت بر غالب بودن رواناب سطحی به عنوان فرآیند هیدرولوژیک عمده در گسترش خندق‌ها در این منطقه دارد. بررسی آستانه پستی و بلندی نشان داد به علت منفی شدن توان (b) فرایند رواناب سطحی غالب است و با نتایج محققان خارجی همخوانی دارد. هم‌چنین این نتایج بیانگر تاثیر ویژگی حوزه آبخیز و سازند زمین‌شناسی در تولید رسوب ناشی از فرسایش خندقی است. کاهش سطوح لخت و بدون پوشش از راه استقرار پوشش گیاهی، ایجاد بانکت در بالا دست خندق‌ها به‌منظور کاهش سطح تولید کننده رواناب و احداث بندهای خاکی کوچک‌تر از یک متر برای کمک به استقرار پوشش گیاهی و کاهش پیشروی خندق‌ها توصیه می‌شود

کلیدواژه‌ها

• تولید رسوب
• رواناب سطحی
• فرسایش خندقی
• گسترش خندق‌ها
• نی‌ریز

عنوان مقاله [English]

A Study on the Topographic Threshold and Effective Factors on Sediment Production and Gully Development in Neyriz,Fars Province

نویسندگان [English]

• S.M Soleimanpour ¹
• majid Soufi ²
• hassan Ahmadi ³

چکیده [English]

Gully erosion has an important role in Fars province due to sediment production and enormous damages to land, roads and infrastructures. In this research, 15 gullies were selected to measure their morphometric characteristics. The length, depth, top and bottom width and volume of gully erosion were then measured. Influential factors on the sediment production and gully development were analyzed and determined by using stepwise method in SPSS software. The results indicate that sediment production due to gully development is related to three variables including drainage area, silt and the sand percent of the watershed above the gully heads. These results imply that surface runoff is acting as dominant hydrologic process on gully development. Investigation on the topographic threshold reveals that drainage area exponent (b) is negative and these results are in the same line with the results of some recent relevant studies. The results also indicate the watershed characteristics and geological formation impact on the gully sediment production. Gully development could be reduced by decreasing the area of bare land as the main source of surface runoff by vegetation planting and terracing. Constructing of small earth dams at the end of gullies collect surface runoff and provides better situations for vegetation establishment around gullies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Gully development
• Gully erosion
• Neyriz
• sediment production
• Surface runoff