نویسندگان

• پژمان طهماسبی ¹
• عطاالله ابراهیمی ¹
• نبی الله یارعلی ²

¹ استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد، ایران

² استادیار گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد، ایران

چکیده

Proper judgement on rangeland state needs appropriate sampling plan and accurately estimation of plant characteristics. Sample shape and size are critical issues in vegetation measurement. Thus, decision on appropriate quadrate shape that enables us to determine several parameters accurately and timely would increase sampling efficiency. Several criterias including accuracy, perimeter/area ratio, spent time for measurement, usability and ease of use as well as three variance and or covariance dependent criterias were used to decide on proper plot size to determine multi-variables of rangelands, i.e. different life forms composition, sand and gravels, litter and bare soil coverage. Different quadrate sizes including 1×1, 1×2, 1.4×1.4, 0.4×4, 2×2, 2.8×2.8 and 4×4m were established along a 640 m long transect within a homogeneous vegetation type. Within each quadrate, species canopy cover, litter, sand and gravel coverage in addition to spent time for measurement were estimated and recorded. Life forms composition in each plot was calculated by summing each life form species. An Analytical Hierarchical Process (AHP) was performed to find out appropriate sampling quadrate from aforementioned quadrate sizes. Moreover, 5 repeats of nested quadrates from 25×25cm to 16×16m were established to determine sampling minimal area. Efficacy of minimal area method with this multi criteria method that synchronously incorporated a number of criteria was compared. Results showed that accuracy of multi-variable estimation raises with increasing sampling quadrate size (area) until reaches a 4 square meter quadrate (2×2m) but after that more or less stabilized. Also, on a constant sample size (area), efficiency of square plots is higher than rectangles for estimation of objective variables. AHP results showed that based on accuracy, time, perimeter/area ratio, and usability and ease of application criteria a 4 square meter (i.e., 2×2m) plot is the most appropriate alternative for synchronic measurement of multi-variables. Repeated nested plots showed at least a 32×32m plot for minimal area that is not applicable in practice. We can conclude that 1) minimal area that is estimated using nested plots are not necessarily the most appropriate minimal quadrate size in heterogeneous vegetations for multi-variable measurement, and 2) by considering multi criteria and choosing the best option (alternative) from different quadrates, researcher will increase sampling efficiency.

کلیدواژه‌ها

• تصمیم گیری سلسله مراتبی
• قطعه آشیانه‌ای
• قطعه حداقل
• کارآیی نمونه‌برداری

عنوان مقاله [English]

The Most Appropirate Quadrate Size and Shape for Determing Some Characteristics of a Semi-steppic Rangeland

نویسندگان [English]

• Pejman Tahmasebi ¹
• Ataollah Ebrahimi ¹
• Nabiollah Yarali ²

¹

²

چکیده [English]

هنگاهی می‌توان قضاوت درستی در ارزیابی پوشش گیاهی مرتع داشت که طرح آماربرداری انتخاب شده باشد. از این‌رو تعیین یک اندازه و شکل قطعه مناسب که بتواند دقت و صحت مناسبی در برآورد متغیرهای مرتعی پوشش داشته باشد موجب افزایش کارآیی نمونه‌برداری می‌شود. در این مطالعه با لحاظ کردن چندین معیار شامل دقت، زمان، نسبت محیط به مساحت و راحتی و قابل استفاده بودن به دنبال تعیین قطعهی خواهیم بود که برآورد قابل قبولی از چندین متغیر شامل درصد پوشش فرمهای رویشی مختلف، سنگ و سنگریزه، درصد لاشبرگ و خاک لخت داشته باشد. برای این منظور با استقرار قطعه‌های با اندازه ‌و شکلهای مختلف شامل1×1، 1×2، 4/1×4/1، 4×5/0، 2× 2 و4×4 متری درصد پوشش شکل های مختلف رویشی و زمان نمونه‌برداری اندازه‌گیری در آنها شد. برای انتخاب بهترین قطعه از بین گزینه‌های فوق از روش تصمیم‌گیری سلسله‌مراتبی استفاده شد. همچنین با استقرار 5 قطعه آشیانه‌ای (تودرتو) با ابعادcm 25*25 متر تاm 16*16 و تعیین قطعه‌های حداقل، کارآیی این روش با قطعه‌های فوق که چندین معیار را همزمان در خود لحاظ می‌کند مورد مقایسه قرارگرفت. نتایج کلی نشان می‌دهد که دقت برآورد متغیرهای مختلف با افزایش سطح افزایش می‌یابد. با این‌‌وجود افزایش دقت برآورد متغیرهای مختلف با افزایش سطح در قطعه‌های کوچکتر بسیار چشمگیر بوده و با رسیدن به قطعه 4 متر مربعی تقریباً به سطح ثابتی رسید. نتایج حاصل از تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که با در نظر گرفتن معیارهای دقت، زمان، نسبت محیط به مساحت و راحتی و قابل استفاده بودن، قطعه 4 متر مربعی بهترین گرینه انتخابی برای تخمین متغیرهای پوشش گیاهی است. قطعه‌های آشیانه‌ای مستقر شده قطعه حداقلی با مساحت بزرگتر از 32 متر مربع را تعیین کرده‌اند. نتایج حاصل از این پژوهش موید این موضوع است که 1) در مراتع نیمه استپی برای برآورد متغیرهای پوشش گیاهی قطعه 4 متر مربعی بهترین است
2) قطعه‌های حداقلی که در روش آشیانه‌ای تعیین می‌شوند نمی تواند در مناطقی که پوشش گیاهی ناهمگنی زیادی دارد بهترین قطعه‌ها برای برآورد چندین متغیر پوشش گیاهی باشد 3) بهترین برآورد از متغیرهای بررسی شده در دو برابر حداکثر تاج پوشش گونه‌های موجود در منطقه مشاهده نشده است و روش استفاده از دو برابر بودن بودن اندازه قطعه از تاج پوشش حداکثر گونه‌ها برای اندازه قطعه در این مناطق صحیح نیست 4) برای انتخاب بهترین قطعه، محقق باید با لحاظ کردن چندین معیار تصمیمگیری از بین قطعه‌های مورد نظر، یکی را که بیشترین کارایی را در برآورد متغیرهای پوشش دارد انتخاب کند.

کلیدواژه‌ها [English]

• analytical hierarchical process
• Minimal area
• Nested plots
• Rangeland
• Sampling efficiency
• Vegetation sampling