نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عطااله کاویان ¹
• فاطمه آدینه ²
• قربان وهاب زاده ³
• عبدالواحد خالدی درویشان ⁴

¹ استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

² کارشناس ارشد آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

³ استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

⁴ استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بررسی خصوصیات شکل مواد‏ بستر و تغییرات مکانی آن‌ها در طول حوزة ‏آبخیز می‏تواند به شناخت بیشتر فرایندهای هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حوزة ‏‏آبخیز کمک کند و بسته به تغییرات مکانی این رسوبات در طول رودخانة اصلی و مخزن سد اهمیت زیادی در مکان‏یابی سازه‏های هیدرولیکی و مدیریت مناسب مخازن سدهای بزرگ دارد. با توجه به مطالعات اجرایی احداث سد مخزنی چهاردانگة ساری، این پژوهش در حوزة ‏‏آبخیز قلعه‏سر در بالادست حوزة ‏‏آبخیز چهاردانگة مازندران انجام پذیرفت. بدین‏منظور، پس از شناسایی منطقة مورد نظر، شش مقطع در طی آبراهة اصلی در جهت پایین‏دست رودخانه تعیین شد و برداشت رسوبات بستر به شیوة ترکیبی انجام گرفت. نمونه‏ها در آزمایشگاه آنالیز شد و ویژگی‏های مورفومتری رسوبات‏ بستر، شامل چولگی، کشیدگی، میانگین، نما، درصد شن، ماسه، سیلت، رس، بافت رسوبات، اندازه‏های بزرگ، متوسط، کوچک ذرات، قطر ظاهری، کرویت، گردشدگی، ضریب ‏پهنی، عامل شکل، و D₁₀، D₅₀، و D₉₀ رسوبات بستر، در جهت پایاب اندازه‏گیری و محاسبه شد. نتایج بررسی در جهت پایین‌دست نشان داد که دامنة تغییرات عامل ‏شکل و کرویت روندی کاهشی، دامنة تغییرات متوسط اندازة ذرات و گردشدگی روندی افزایشی، دامنة تغییرات ضریب‏ پهنی روندی پیچیده، و دامنة تغییرات اندازة سه‏محوری روندی یکنواخت و ناچیز داشته است. نتایج این بررسی، همچنین، نشان داد که این تغییرات ممکن است تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافی، لیتولوژی، و زمین‌ساخت منطقه قرار گرفته باشد. 

کلیدواژه‌ها

• بار‏بستر
• تغییرات در جهت ‏پایاب
• ویژگی‏های ریخت‏سنجی
• مازندران
• ایران

عنوان مقاله [English]

Spatial Variation of Bedload Shape Characteristic towards Downstream )Case Study: Ghalesar Watershed, Sari(

نویسندگان [English]

• Ataolah Kavian ¹
• Fatemeh Adineh ²
• Gorban Vahabzadeh ³
• Abdolvahed Khaledi Darvishan ⁴

¹ Assistant Professor, College of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University

² M.Sc, Watershed Management Engineering, College of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University

³ Assistant Professor, College of Natural Resources, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University

⁴ Assistant Professor, College of Natural Resources, Tarbiat Modarres University

چکیده [English]

Investigating downstream changes in bed load shape can be useful to detect watershed
hydrological processes and it is very important to design hydraulic structures and to manage
capacity of large storage dams, properly. Regarding to doing of enforcement studies, this
research was conducted in Qalesar River in upstream of Chahardangeh watershed in Mazandaran
Province. After recognition of the study area, 6 sections were selected towards downstream
for bed load sampling. Laboratory analysis were done to measure and calculate some bed
load shape characteristics including skewness, kurtosis, mean, mode, percent of sand, fine
gravel, silt and clay, sediment texture, small, medium and large diameters, nominal diameter,
sphericity, rounding, width ratio, shape factor and D10, D50 and D90. Results indicated a
decreasing trend in shape factor and sphericity, an increasing trend in mean diameters and
roundness, a complex trend in width ratio and a uniform trend in 3 axes. Our finding also
indicated that this variations may be affected by physiographic, lithologic and geotechnical
characteristics of the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bed Load
• characteristics
• downstream changes
• morphometric Mazandaran province
• Iran