نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمید رضا سعیدی گراغانی ¹
• قدرت اله حیدری ²
• حسین بارانی ³
• سید زکریا علوی ⁴

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

² استادیار دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

³ دانشیار دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

⁴ دانش آموخته کارشناس ارشد مرتعداری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه مازندران، ایران

چکیده

مدیریت پایدار مراتع در اغلب حوزه‏های آبخیز یا محدوده‏های عرفی با ساختار نظام‏های بهره‏برداری ارتباط دارد. در این تحقیق سعی شده است مشکلات مدیریت پایدار مراتع، از دیدگاه بهره‏برداران و ‏حوزه‏نشینان، در منطقة ییلاقی دماوند شهرستان آمل ارزیابی شود. بدین منظور، پانزده محدودة عرفی با سه شیوة بهره‌برداری ـ مشاعی، شورایی، و افرازی ـ انتخاب شد و، با توجه به اهداف و فرضیات تحقیق، 88 پرسشنامه، از طریق مصاحبة مستقیم با بهره‏برداران منطقه، تکمیل شد. جهت بررسی و ارزیابی مشکلات مدیریت پایدار مراتع در حوزه‏های آبخیز، با محوریت تأثیر ساختار نظام‏های بهره‏برداری، نُه شاخص انتخاب شد و با طیف پنج‌گزینه‏ای لیکرت، از دیدگاه بهره‏برداران، سنجش شد. یافتـه‏های پژوهـش نشـان داد نوع حقوق عرفی بهره‏برداران بر مشکلات مدیریت پایدار مراتع اثر معنی‏داری در سطح اطمینان 99 درصد داشت. مقایسة میانگین‌ها نیز نشان داد در شیوة بهره‌برداریِ افرازی مشکلات مدیریت پایدار به طور معنی‌داری کمتر از شیوه‌های بهره‌برداری شورایی و مشاعی است. نتایج نشان می‏دهد با رتبه‏بندی شاخص‏های مشکلات مدیریت پایدار حوزه‏های آبخیز، مدت توقف همراه با چرای مفرط دام با میانگین رتبه‏ای 23_/9 و تعداد دام بیش از حد با میانگین رتبه‏ای 01_/8، به‌ترتیب، تأثیر بیشتری، نسبت به سایر شاخص‏ها، بر مدیریت پایدار حوزه‏های آبخیز دارند. همچنین، با استفاده از آزمون کروسکال والیس هر یک از شاخص‏های محدودکنندة مدیریت پایدار مراتع در نظـام‏های بهره‏برداری، جداگانه، مقایسه و ارزیابی شد. جهت کاهش مشکلات مدیریت پایدار در حوزه‏های آبخیز، توصیه مـی‏شود پیش از اجرای پروژه‌های اصلاحی و احیایی، مدیران و کارشناسانْ به شناخت دقیق نظام‌ها، حقوق عرفی، و مطالبات بهر‌ه‌‏برداران و ‏حوزه‏نشینان همت گمارند.

کلیدواژه‌ها

• مدیریت پایدار
• شیوة بهره‏برداری
• حوزه‏های آبخیز
• مراتع ییلاقی دماوند

عنوان مقاله [English]

Assessment of Problems rangeland permanent management in watershed land from exploitations view point (Case study: Damavand Summer Rangeland in Amol County )

نویسندگان [English]

• Hamid Reza Saeidi Goraghani ¹
• Ghodrat alah Heydari ²
• Hossein Barani ³
• Zakaria Alavi ⁴

¹ M. Sc. Student of College of Natural Resources, Sari Agriculture Science and Natural Resources, University, I.R.Iran

² Assistant Prof., College of Natural Resources, Sari Agriculture Science and Natural Resources, University, I.R.Iran

³ Assistant Prof., College of Natural Resources, Gorgan Agriculture Science and Natural Resources, University, I.R.Iran

⁴ M.Sc. Graduate, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, I.R. Iran

چکیده [English]

This study is trying to exploitations view point and permanent management problems of rangeland to evaluate in ranches Damavand Summer Rangeland in Amol County. Statistical Society are utilizations 15 ranch that with three methods, collective property, private property and council property from rangeland utilization and randomly from among their number 88 was selected. The research tool was a questionnaire that among exploitations through direct interviews have been completed. To assess problems permanent management of rangeland in the area with pivotal effect of the structure of exploitation methods, index nine selection and with spectrum from exploitations view point and were measured. The results showed different methods on among permanent management of rangeland effect means confidence level 99 percent. Duncan comparison test showed that permanent management problems private property exploitation methods are low from exploitation methods collective property and council property. So Friedman test results showed that with the rank category index of problems permanent management of rangeland time stop livestock mid excessive pasture with average 9.23 and the number of livestock over rangeland capacity in the region with average 8.01, respectively, the uttermost rank or impacts than the other indexes on rangeland permanent management in watershed land. So with use from Kruskal Wallis test evaluated and compared each one of rangeland permanent management indexes in exploitation different methods. Generally recommended to reduce problems in watershed areas of before Projects of reform and reducing, recognizing systems, common law and the demands of exploitation more attention and emphasis management and experts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Damavand Summer Rangeland
• Watershed land
• management
• Questionnaire
• Exploitation Methods