1دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
2استادیار دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
3دانشیار دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران
4دانش آموخته کارشناس ارشد مرتعداری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه مازندران، ایران
چکیده
مدیریت پایدار مراتع در اغلب حوزههای آبخیز یا محدودههای عرفی با ساختار نظامهای بهره‌برداری ارتباط دارد. در این تحقیق سعی شده است مشکلات مدیریت پایدار مراتع، از دیدگاه بهرهبرداران و حوزهنشینان، در منطقة ییلاقی دماوند شهرستان آمل ارزیابی شود. بدین منظور، پانزده محدودة عرفی با سه شیوة بهره‌برداری ـ مشاعی، شورایی، و افرازی ـ انتخاب شد و، با توجه به اهداف و فرضیات تحقیق، 88 پرسشنامه، از طریق مصاحبة مستقیم با بهرهبرداران منطقه، تکمیل شد. جهت بررسی و ارزیابی مشکلات مدیریت پایدار مراتع در حوزههای آبخیز، با محوریت تأثیر ساختار نظامهای بهره‌برداری، نُه شاخص انتخاب شد و با طیف پنجگزینهای لیکرت، از دیدگاه بهرهبرداران، سنجش شد. یافتـههای پژوهـش نشـان داد نوع حقوق عرفی بهرهبرداران بر مشکلات مدیریت پایدار مراتع اثر معنی‌داری در سطح اطمینان 99 درصد داشت. مقایسة میانگین‌ها نیز نشان داد در شیوة بهره‌برداریِ افرازی مشکلات مدیریت پایدار به طور معنی‌داری کمتر از شیوه‌های بهره‌برداری شورایی و مشاعی است. نتایج نشان میدهد با رتبهبندی شاخصهای مشکلات مدیریت پایدار حوزههای آبخیز، مدت توقف همراه با چرای مفرط دام با میانگین رتبهای 23/9 و تعداد دام بیش از حد با میانگین رتبهای 01/8، به‌ترتیب، تأثیر بیشتری، نسبت به سایر شاخصها، بر مدیریت پایدار حوزههای آبخیز دارند. همچنین، با استفاده از آزمون کروسکال والیس هر یک از شاخصهای محدودکنندة مدیریت پایدار مراتع در نظـامهای بهره‌برداری، جداگانه، مقایسه و ارزیابی شد. جهت کاهش مشکلات مدیریت پایدار در حوزههای آبخیز، توصیه مـیشود پیش از اجرای پروژه‌های اصلاحی و احیایی، مدیران و کارشناسانْ به شناخت دقیق نظام‌ها، حقوق عرفی، و مطالبات بهرهبرداران و حوزهنشینان همت گمارند.
ابتدای صفحه