نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سمانه رضوی زاده ¹
• علی سلاجقه ²
• شهرام خلیقی سیگارودی ³
• محمد جعفری ⁴

¹ دانشجوی دکتری دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری

² دانشیار دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ استادیار دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁴ استاد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از عوامل اصلی در تغییر رژیم سیلابی حوزه‏های آبخیزْ تغییر کاربری اراضی در سطح حوضه است. حوزة آبخیز طالقان، طی سال‏های متمادی، دستخوش تغییر کاربری اراضی شده که احتمال تأثیر آن بر خصوصیات سیلاب رودخانه مطرح است. در تحقیق حاضر، با تلفیق سیستم‏های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل HEC- HMS، آثار تغییر کاربری اراضی بر سه پارامترـ دبی اوج، حجم، و زمان پایة سیل‌ـ در بخشی از حوزة آبخیز طالقان بررسی شد. بدین منظور، نخست نقشة کاربری اراضی سال‏های 1366 و 1381 تهیه گردید و، برای تهیة نقشة CN منطقه، با نقشه‏های گروه‏های هیدرولوژیکی خاک و وضعیت مرتع در محیط GIS تلفیق شد. سپس، مدل HEC- HMS، با استفاده از روش شمارة منحنی و آبنمود واحد SCS  در سطح زیرحوضه‏ها و نیز به روش روندیابی ماسکینگام، برای 10 واقعه بارش- رواناب مشاهده‏ای واسنجی و اعتبارسنجی شد. بر اساس نتایج شبیه‏سازی، به علت تغییرات کاربری اراضی )کاهش سطح اراضی کشاورزی و افزایش مراتع(، دبی اوج و حجم سیل در سال 1381 نسبت به 1366 به‌ترتیب میزان کاهش متوسط معادل 17_/16 و 6_/13 درصدی را نشان می‌دهند. بررسی زمان پایة سیل نشان‌دهندة عدم تغییر این پارامتر در هیدروگراف‏های سیل در دورة مطالعاتی است. بنابراین، با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، روند تغییرات کاربری اراضی منطقة مورد مطالعه، به لحاظ سیل‌خیزی، مثبت ارزیابی شد.

کلیدواژه‌ها

• تغییرات کاربری اراضی
• حوزة آبخیز طالقان
• سیل
• مدل HEC- HMS

عنوان مقاله [English]

Effects of land use changes on flood characteristics using HEC-HMS model (Case study: Taleghan watershed)

نویسندگان [English]

• Samaneh Razavizadeh ¹
• Ali Salajegheh ²
• Shahram Khalighi Sigaroudi ³
• Mohammad Jafari ⁴

¹ Ph.D student, Faculty of Natural Resources, University of Sari, Iran

² Associate Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

³ Assisstant Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

⁴ Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran Iran

چکیده [English]

Land use change is one of the main factors in the process of changing the regime of flood in watersheds. Taleghan watershed has been subjected to many land use changes over years, which probably effects on flood characteristics of Taleghan River. In present study the effects of land use change on some parameters including peak flow, volume and flood base time, in part of Taleghan basin, was investigated by using Geographical Information System (GIS) and HEC-HMS model. Land use maps of 1987 and 2002 were prepared and integrated with soil hydrological groups and pasture conditions maps in GIS with the aim of providing of CN map. Then by using curve number and SCS unit hydrograph in sub basins and also Muskingum routing method,  HEC-HMS model was calibrated and validated, for 10 incident rainfall - runoff views. Results of the simulation showed that due to the changes in land use (the reduction in the level of agricultural lands and increases in pasture areas), peak flow and flood volume in 2002 than in 1987 showed the average reduction of 46% and 34%, respectively. The evaluation of base time of flood showed no change in the parameter in flood hydrograph at the study period. On the whole the results showed that the trend of land use changes have the positive effect on reducing flood productions in study area.

کلیدواژه‌ها [English]

• Flood
• HEC-HMS model
• land use changes
• Taleghan watershed