نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سادات فیض نیا ¹
• سهیلا یونس زاده جلیلی ²
• حسن احمدی ³

¹ استاد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

² کارشناس ارشد دانشکدة منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ استاد گروه آبخیزداری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

به دلیل وجود مشکلات زیاد در کاربرد روش‏های سنتی، روش انگشت‌نگاری یا منشأیابی، که بر استفاده از خصوصیات فیزیکی، ژئوشیمیایی، و آلی رسوب و منابع رسوب متکی است، به عنوان روشی جایگزین و مناسب برای تعیین منابع اصلی رسوب و اهمیت نسبی آن‏ها، مورد توجه محققان قرار گرفته است. در این تحقیق، با استفاده از این روش، نخست ترکیبی از ویژگی‏های متمایزکننده، که منابع رسوب را دقیق و واضح جدا کنند، انتخاب شد. این ترکیب در زیرحوضه‏های مختلف حوضة خور و سفیدارک واقع در شهرستان ساوجبلاغ استان البرز تعیین شد و سهم هر واحد سنگی در تولید بار معلق محاسبه گردید. با تهیة نقشة سنگ‌شناسی، واحدهای سنگ‌شناسی حوضه به عنوان منابع رسوب در نظر گرفته شد و رسوبات پشت سازه‏های آبخیزداری به عنوان مناطق رسوب‌گذاری. غلظت ۹ عنصر ژئوشیمیایی برای مواد با قطر کمتر از 5_/62 میکرون اندازه‌گیری شد. سپس، بعد از اطمینان از نبود داده‏های پرت و بررسی آزمون‏های تجزیة واریانس یک‌طرفه و کولموگروف‌- اسمیرنوف، از روش تحلیل تشخیص برای انتخاب ترکیب مناسب نهایی استفاده شد. از میان عناصر انتخابی، عنصر Ca مهم‌ترین عنصر در جداسازی واحد‏های سنگ‏شناسی بود. در نهایت، اهمیت نسبی هر واحد سنگ‌شناسی نسبت به تولید رسوب معلق محاسبه شد که نشان داد سازند‏های شمشک و زاگون بیشترین سهم را در تولید بار معلق منطقه دارند.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل تشخیص
• خور و سفیدارک
• عناصر شیمیایی
• منابع رسوب
• منشأیابی
• واحدهای سنگ‌شناسی

عنوان مقاله [English]

Determining an appropriate combination of geochemical elements to investigate the relative importance of lithological units in sediment production of Khor-Sefidarak Basin

نویسندگان [English]

• Sadat Feiznia ¹
• Soheila Youneszadeh Jalili ²
• Hasan Ahmadi ³

¹ Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran

² M.Sc. Student of Watershed Management, Faculty of Natural Resources, University of Tehran

³ Professor, Watershed Management Department, Islamic Azad University – Science and Research Branch, Tehran

چکیده [English]

Due to difficulties in the application of traditional methods for identifying sediment sources, fingerprinting techniques, based on physical, chemical and organic properties of sediment and source materials, are increasingly being used as a valuable and effective alternative approach to obtain such information. The first step in this method is using an appropriate combination of diagnostic properties that is able to differentiate sediment sources. In this study a combination of properties was used in different subbasins of Khur-Sefidarak Basin, located in Savojbolagh Township, Alborz Province and the share of each lithological unit on production of suspened load was estimated. By preparing lithological map, lithological units are considered as sediment sources and sediment behind the small dams are considered as deposittional areas. Aboat 43 samples were taken from lithological units and trap sediments of small dams in outlet of different sub basins. Then particle sizes finer than 62.5 µ were seprated and concentration of nine geochemical elements in the samples were obtained. After being certain about absence of outliers data and after using analysis of variance and Kolmogorov-Smirnov Tests, discriminant analysis is used for finding the final proper combination. Among different elements, Ca is the most important element for differentiating geological units in different subbasins of Khor-Sefidarak Basin. Finally, relative importance of each geological unit in producing suspended load was calculated. Results have shown that Zagun and Shemshak Formations have the highest share in sediment production of the area.

کلیدواژه‌ها [English]

• Geochemical elements
• Sediment sources
• lithological units
• Khor-Sefidarak
• discriminant analysis and sediment tracing