نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• طاهره صادقی شاهرخت ¹
• محمد جنگجو ²
• منصور مصداقی ³

¹ کارشناس ارشد مرتع‌داری، دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

³ استاد مدعو، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بوته‏های مرتعی ممکن است گونه‏های گیاهی زیر‏اشکوب خود را در برابر چرای دام محافظت کنند، که به این پدیده تسهیل مکانیکی گویند. اثر تسهیل بوته‏ها ممکن است تحت تأثیر شدت بهره‌برداری از مرتع قرار گیرد. در یک عملیات میدانی، تسهیل مکانیکی بوته‏ها در سه منطقة چرای شدید، چرای متوسط، و قرق در مراتع خشک کاخک گناباد، در بهار و تابستان 1390، مقایسه شد. در هر یک از حالت‌های چرا، بیست عدد ترانسکت خطی در دامنه‏ها و شیب‏های مختلف مستقر شد. تولید علوفه به روش قطع و توزین در پلات‏های زوجی در زیر‏‏اشکوب بوته‏های پرستار و فضای باز مجاور آن‏ها اندازه‏گیری شد. در منطقة قرق تولید علوفه در زیر‏اشکوب بوته‏های پرستار برابر با تولید فضای باز بود، در حالی ‏که در منطقة چرای شدید و متوسط تولید علوفه در زیراشکوب بوته‏های پرستار بیشتر بود. این نتایج نشان می‏دهد که تسهیل مکانیکی بوته‏ های پرستار با افزایش شدت چرا زیاد می‏شود. همچنین، تأثیر تسهیل مکانیکی بر فرم رویشی گونه‏های زیراشکوب متفاوت است. در منطقة قرق بیشترین تسهیل مکانیکی بر پهن‏برگان یک‌ساله بود، در حالی‏ که در منطقة چرای شدید بیشترین تسهیل بر گندمیان چند‏ساله بود. نتایج این مطالعه نشان می‏دهد که بوته‏های مرتعی نقش مهمی در حفظ گیاهان علوفه‌ای زیراشکوب در شرایط چرای شدید دام دارند.

کلیدواژه‌ها

• بوته‌‏های پرستار
• تسهیل مکانیکی
• تنش چرایی
• زیراشکوب

عنوان مقاله [English]

Effects of Shrubs on Preserving Understory Plants against the Livestock Grazing

نویسندگان [English]

• Tahereh Sadeghi Shahrakht ¹
• Mohammad Jankju ²
• Mansour Mesdaghi ³

¹ M.Sc Student, Department of Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

² Assistant Professor, Department of Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

³ Assistant Professor, Department of Range and Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Environment, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Rangeland shrubs may provide mechanical facilitation on their understory plants, by protecting them
against the livestock grazing. However, such a facilitation effect may vary depending on the rangeland
utilization rate. In a field research, mechanical facilitation of rangeland shrubs was compared in a
highly grazed, a moderately grazed and an enclosure site; in an arid rangeland, Kakhak, Gonabad,
Iran, during spring to summer 2011. Twenty line transects were established in various directions and
slope aspects. Forage production was measured by clipping method within the paired plots, i.e. under
the canopy of nursing shrubs and their nearby open areas. In the enclosure site, forage production was
similar under the canopy of shrubs and in open areas, whereas in the highly and moderately grazed
sites there were more forage under the canopies. These results indicate increases in mechanical
facilitation of rangeland shrubs by increasing the grazing intensity. The mechanical facilitation was
also varied depending on the life forms of understory species. In the enclosure, the greatest facilitation
was on annual forbs, whereas in the highly grazed site it was on perennial grasses. Results of this
study show important role of rangeland shrubs on preserving understory forage plant against the
intense livestock grazing.

کلیدواژه‌ها [English]

• grazing stress
• mechanical facilitation
• nurse shrubs
• understory