نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فریبا علوی زاده ¹
• کمال الدین ناصری ²
• علی گلکاریان ³
• علی طویلی ⁴

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد مرتع‌داری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

² استادیار دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

³ استادیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

⁴ دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

فرسایش خاک در اکثر نقاط کشور، به‌ویژه نواحی خشک و نیمه‌خشک، معضلی بزرگ به‌شمار می‌رود و به علت رسوب‏گذاری، آلودگی، تشدید سیلاب‏ها، و آثار مخرب بر حاصل‌خیزی خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. وجود پوشش گیاهی پراکنده از ویژگی‏های مناطق خشک و نیمه‌خشک است و معمولاً فضای خالی بین این گیاهان با پوسته‏های بیولوژیک یا کریپتوگام، مانند خزه‏ها، پوشیده می‏شود. این پوسته‏ها در یک اکوسیستم از جهات گوناگون اهمیت دارند و تأثیرات متعددی بر خصوصیات خاک و گیاهان آوندی می‌گذارند. در تحقیق حاضر تأثیرگذاری خزه‌ها، به عنوان بخش مهمی از پوسته‌های بیولوژیک، بر فرسایش آبی مراتع حوزة سد طرق واقع در استان خراسان رضوی بررسی شده است. به منظور بررسی تأثیر خزه‏ها بر فرسایش آبی، رواناب مصنوعی به مدت 30 دقیقه در پلات‏های مستقر در عرصه با دو شدت کم و زیاد جاری گشت. خزه‏ها تحت چهار تراکم زیاد (60- 75% پلات)، متوسط (35- 50%)، کم (10- 20% پلات)، و شاهد(0%) مطالعه شد تا اثر هر یک در میزان غلظت رسوب تولیدشده و فرسایش ویژه تحت شرایط آزمایشی یکسان بررسی شود. نتایج به‌دست‌آمده از آنالیز واریانس و آزمون توکی‏ با استفاده از نرم‌افزار Minitab نشان داد که، با کاهش تراکم گیاهان خزه‏ای، تولید رسوب و، به دنبال آن، فرسایش ویژه نیز افزایش می‏یابد و بین چهار تراکم خزه و دو شدت آب در سطح 95% تفاوت معنی‏دار وجود دارد، اما در خصوص میزان نفوذپذیری بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی‌‏داری مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

• پوسته بیولوژیک
• خزه
• رسوب‏گذاری
• فرسایش آبی
• نفوذپذیری

عنوان مقاله [English]

The Study of Biological Soil Crust (Mosses) Roles in Protection of Surface Soil in front of Water Erosion (Case study: Rangelands around Torogh Dam in Khorasan Razavi Province)

نویسندگان [English]

• Fariba Alavizadeh ¹
• Kamalledin Naseri ²
• Ali Golkarian ³
• Ali Tavili ⁴

¹ Msc Student of Range Management, Natural Resources and Environment Faculty, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

² Professor of Natural Resources and Environment Faculty, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

³ Professor of Natural Resources and Environment Faculty, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

⁴ Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

Soil erosion is a main hazard in most area of the country specially in arid and semi-arid regions and it
is very important because of sedimentation, pollution, increased flooding and its negative effects on
soil productivity. One of the features of arid and semi-arid areas is the presence of low cover of
vascular plants. These empty spaces are usually good niches for biological soil crusts or cryptogams
like mosses. These crusts contribute to a variety of ecological functions and have different effects on
soil features and vascular plants. The present study was carried out in the rangelands of Torogh dam
basin of Khorasan- Razavi province in order to find the effects of such kind of plants (mosses) on
water erosion. For this purpose, artificial runoff streams in plots with two intensity (low and high) for
30 minutes. In order to study the effects of different amount of mosses on sedimentation and specific
erosion, four different density of mosses in the same experimental situation were studied: high (60-
75% of plot), medium (35-50% of plot), low (10-20% of plot) and control (0%). The results of
analysis of variance and tukey method by the use of Minitab software showed a significant difference
in 95% level between the four considered density of mosses and the two intensity of water. As mosses
density decrease, sedimentation and specific erosion increased consequently. But there were no
significant differences in infiltration between the different treatments.

کلیدواژه‌ها [English]

• biological crust
• Infiltration
• moss
• sedimentation
• Water erosion