نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن پادیاب ¹
• سادات فیض نیا ²
• حسن احمدی ³
• اردشیر شفیعی ⁴

¹ دانشجوی دکتری آبخیزداری دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران

² استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ استاد گروه آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

⁴ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کهکیلویه و بویراحمد

چکیده

از ویژگی‏های مناطق خشک و نیمه‌خشک، علاوه بر کمبود و نقصان بارندگی، نزول بارش‌هایی با شدت نسبتاً زیاد و مدت کوتاه است؛ این حالت در اکثر مواقع به وقوع سیلاب ‏های حجیمی منجر می‏شود. این سیلاب ‏ها رسوبات فراوانی دارند که، در صورت گسترش آن‌ها در سطح اراضی، خصوصیات خاک را تغییر می‏دهند. در این تحقیق آثار گسترش سیلاب (پس از 12 سال از تأسیس ایستگاه پخش سیلاب گچساران) بر خصوصیات خاک بررسی شد. بدین ترتیب، نمونه ‏های برداشت‌شده از اعماق ۰‌ـ ۱۵، ۱۵‌ـ ۳۰، ۳۰‌ـ ۴۵، و ۴۵‌ـ ۶۰ سانتی‏متری از سطح خاکِ عرصه‏ های پخش و شاهد برای تجزیه فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه انتقال یافت و خصوصیات فیزیکی، شامل درصد رس، سیلت، ماسه، و گراول، و خصوصیات شیمیایی، شامل pH، هدایت الکتریکی، درصد آهک، آنیون‌ها، و کاتیون‏ها، تعیین گردید. نتایج نشان داد رسوبات ریزدانه، شامل رس، سیلت، و ماسه، در عرصه پخش افزایش چشمگیری یافته است. با وجود این، پخش سیلاب تأثیر ناچیزی بر تغییرات شیمیایی خاک داشته است. از میان ویژگی‏های شیمیایی pH و میزان آهک بیشترین تأثیرپذیری ناشی از سیلاب را داشتند، به طوری که اسیدیته کاهش و آهک در دو عمق افزایش معنی‏داری داشت. پخش سیلاب ویژگی‏های فیزیکی عرصة پخش را به‌خوبی متحول کرد، زیرا محدودیت گراولی‌بودن خاک منطقه با افزایش میزان رسوبات ریزدانه تعدیل گردید. به طور کلی، پخش سیلاب خصوصیات خاک سطحی، به‌ویژه خواص فیزیکی، عرصه پخش را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد و از سطح به عمق میزان تغییرِ ویژگی‏ های فیزیکی و شیمیایی عرصه پخش ناچیز می ‏شود.

کلیدواژه‌ها

• ایستگاه گچساران
• پخش سیلاب
• تغییرات فیزیکوشیمیایی
• خاک سطحی

عنوان مقاله [English]

An investigation on the effect of floodwater spreading on physicochemical soil attributes (Case study: Gachsaran Floodwater spreading station)

نویسندگان [English]

• Mohsen Padyab ¹
• Sadat Feiznia ²
• Hassan Ahmadi ³
• Ardeshir Shafei ⁴

¹ PhD Candidate, Watershed Management, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

² Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

³ Professor, Department of Watershed Management, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch, Iran

⁴ Research Instructor, Research Centre for Agricultural and Natural Resources, Kohgiloye and Boyerahmad, Iran

چکیده [English]

Small precipitation with temporal and spatial variation of rainfall is the main responsible factors on flood occurrence in arid and semi arid regions. Floods in their regions usually contain high concentration of sediments which when they are deposited on the surface of lands, they change the properties of soils of the area. In this research, the effect of floodwater spreading on physic-chemical characteristics of soil in Gachsaran floodwater spreading station, after 12 years of floodwater spreading, is investigated. For this purpose, soils and sediments were sampled from 0-15, 15-30, 30-45 and 45-60 centimeter depths, from the flood spreading and representative (without floodwater spreading) fields. Samples were analyzed for following proportion: percentages of clay, silt, sand and gravel, pH, EC, percentage of lime, anions and cations. The result have show that the amounts of clay, silt and sand have increased, chemical properties have changed slightly and among the chemical properties, pH and percentage of lime have higher change so that pH decreased and lime increased in floodwater spreading field respect to the representative field. It is concluded that due to floodwater spreading, physical properties of the field underwent considerable amount of changes and gravelly texture has changed to less gravelly texture. The surface soil has undergone more changes and from the surface to the depth, change of physical and chemical properties becomes negligible. 

کلیدواژه‌ها [English]

• Floodwater spreading
• Gachsaran station
• physicochemical characteristics
• top soil