بررسی واکنش‌های مورفولوژیک و شکل‌گیری نبکا در دو گونة کلیر Capparis decidua)) و لگجیC. spinosa)) در مناطق خشک و بیابانی

مصلح آرانی, اصغر; عظیم زاده, حمید; اختصاصی, محمد رضا; ایمان طلب, ندا; دولتی, علی

doi:10.22059/jrwm.2014.52839

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار دانشکدة منابع طبیعی و کویرشناسی، پژوهشکدة مناطق خشک و بیابانی دانشگاه یزد، دکتری اکولوژی گیاهی

² دانشیار دانشکدة منابع طبیعی و کویرشناسی، پژوهشکدة مناطق خشک و بیابانی دانشگاه یزد، دکتری علوم خاک

³ استاد دانشکدة منابع طبیعی و کویرشناسی دانشگاه یزد، دکتری مورفودینامیک فرسایش بادی

⁴ دانش‌آموختة کارشناسی ارشد جنگل‌داری، دانشکدة منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد

⁵ استادیار دانشکدة ریاضی، دانشگاه یزد، دکتری آمار

https://doi.org/10.22059/jrwm.2014.52839

چکیده

این پژوهش، با تکیه بر مقایسة واکنش‌های متفاوت مورفولوژیک دو گونة کلیر Capparis decidua)) و لگجیC. spinosa) )، ارتباط بین بعضی از عوامل مؤثر در شکل‌زایی نبکا‌ را بررسی می‌نماید.به منظور بررسی واکنش‌های مورفولوژیک دو گونة مورد اشاره به تشکیل نبکا، 9 نبکا‌ی لگجی با سنین متفاوت به طور تصادفی انتخاب شد. سپس، تعداد و اندازة ریشه‌های نابجا و تعداد شاخه و جوانه در طول ساقه شمارش شد. نتایج نشان داد که وزن بخش زنده (سبز) و غیرزندة پایه‌هایی از گیاه لگجی تشکیل‌دهندة نبکا به طور معنی‌داری از پایه‌های شاهد هم‌‌سن خود بیشتر است. در لگجی، نبکا در ابتدا با افزایش تعداد جوانه‏ها و شاخه‏ها باعث تحریک رشد می‌شود، ولی، در نهایت، باعث خشکیدگی کامل گیاه می‌گردد. در کلیر، تشکیل نبکا باعث ریشه‌زایی (ریشه‌های نابجا) در شاخه‌های مدفون‌شده می‏‌شود. همچنین، با افزایش حجم نبکا، بر تعداد شاخه یا جوانه در کلیر افزوده نشد. علاوه بر آن، ریشة نابجایی در پایه‌های کلیرِ فاقد نبکا ملاحظه نشد. نتایج بررسی نحوة انشعاب شاخه‌ها نشان داد که گونة کلیر به دو روش باعث ایجاد نبکا می‌‌شود. کلیر در میان‌سالی پاجوش‏های فراوانی تولید می‌کند. تشکیل پاجوش‏ها در اطراف و در قسمت یقة گیاهِ کلیر باعث تجمع رسوبات و تشکیل نبکا می‌‌شود. شاخة پاجوش‌های مدفون‌شده در نبکا، با افزایش حجم نبکا، ریشه‌های نابجا تولید می‌نماید و پایة مادری به‌تدریج ضعیف می‌شود و نهایتاً خشک می‌شود. حالت دوم تشکیل نبکا مشابه لگجی است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، مشخص شد که گونة کلیر واکنش‌های مورفولوژیک سازگارتری نسبت به لگجی در برابر تشکیل نبکا دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of morphological changes and nebkha formation in Capparis deciduas and C. spinosa in arid lands

نویسندگان [English]

Asghar Mosleh arany ¹
Hamid Azimzadeh ²
Mohammad Reza Ekhtesasi ³
Neda imantalab ⁴
Ali Dolati ⁵

¹ Associated Professor, Natural Resources and Desert Studies Faculty, Aridland and Desert Research Institute (ADRI), Yazd University, Plant Ecology, Iran

² Associated Professor, Natural Resources and Desert Studies Faculty, Aridland and Desert Research Institute (ADRI), Yazd University, Soil Sciences, Iran

³ Professor of Natural Resources and Desert Studies Faculty, Yazd University, Wind Erosion Morphodynamics, Iran

⁴ MSc Graduated, Yazd University Aridland Forestry Management, Iran

⁵ Assistant Professor, Yazd University, Mathematics Department, Statistics, Iran

چکیده [English]

This study aimed to investigate morphological changes of Capparis deciduas and C. spinosa and their effects on nebkha formation. In order to examine the morphological changes of these plants, nine C. spinosa nebkhas of varying ages were randomly selected and size and number of adventitious roots, number of shoot and buds were counted. Results showed that the dead and green parts of C. spinosa in nebkha were significantly more than control plants. These showed that nebkha in C. spinosa stimulated growth by increasing bud and shoot at first and then there was a steady mortality when the volume of nebkhas increased. In C. deciduas, nebkha caused stimulation of adventitious roots in buried shoots. Increasing nebkha volume did not increased the number of shoots and buds in C. decidua. Control plants did not produce adventitious roots. Formation of nebkha in C. decidua happened in two ways. In the first, C. decidua plants in middle age produced root stock in base of stems. Root stocks continued to grow, trap sand, and form nebkha. Root stock in nebkha produced adventitious root. In consecutive years root stocks continued to grow, trap sand, and form larger nebkha. In contrast, growth of main stems stopped and they were finally dried. C. decidua also formed nebkha like C. spinosa in the second way. It is concluded that C. decidua stimulated better adaptive morphological changes compared to C. spinosa in facing nebkh formation.

کلیدواژه‌ها [English]

Nebkha
Capparis decidua
morphological changes
C. spinosa

مراجع

[1] Ardon, K., Tsoar, H. and Blumberg, D.G. (2009). Dynamics of nebkhas superimposed on a parabolic dune and their effect on the dune dynamics. Journal of Arid Environments, 73, 1014-1022.

[2] Bing, L., Wenzhi, Z. and Rong, Y. (2008). Characteristics and spatial heterogeneity of Tamarix ramosissima nebkhas in desert-oasis ecotones. Acta Ecologica Sinica, 28(4), 1446-1455.

[3] Cooke, R.U., Warren, A. and Goudie, A. (1993). Desert Geomorphology. UCL Press, London, 256 p.

[4] Dech, J.P. and Maun, M.A. (2006). Adventitious root production and plastic resource allocation to biomass determine burial tolerance in woody plants from central Canadian coastal dunes. Annals of Botany, 98, 1095-1105.

[5] Ekhtesasi, M.R., Ahmadi, H., Feyznia, S. and Busche, D. (2005). Wind erosion, Faces and Damages in Yazd-Ardakan Plain. Iranian Journal of Natural Resources, 57(4), 567-583.

[6] Ekhtesasi, M.R. (2010). Plants suitable for sand dunes & sand sheets fixation in Iran (Major psammophytes in Iran). Yazd University pub., 246p.

[7] Hermesh, R. (1972). A study of the ecology of the Athabasca sand dunes with emphasis on the phytogenic aspects of dune formation. M.Sc. thesis. University of Saskatchewan, Saskatoon, Sask.

[8] Hesp, P. and McLachlan, A. (2000). Morphology, dynamics, ecology and fauna of Arctotheca populifolia and Gazania rigens nabkha dunes. Journal of Arid Environments, 44, 155-172.

[9] Khalaf, F.F.I., Miska, R. and Al Douseri, A. (1995). Morphological characteristics of some nebkha deposits in the northern coastal plain of Kuwait, Arabia. Journal of Arid Environments, 58, 335-355.

[10] Maun, M.A. (1998). Adaptations of plants to burial in coastal sand dunes. Canadian Journal of Botany, 76, 713-738.

[11] Maghsoudi, M., Negahban, S., Bagheri Said-Shokeri, S. and Chezgheh, S. (1391). Comparative and analysis of nebkhas geomorphologic features four plant species in west of Lut (East of Shahdad-Takab Plain). Research in Natural Geography, 79, 55-77.

[12] Mozafarian, V. (2000). Flora of Yazd. Yazd University pub.

[13] Mozafarian, V. (2004). Trees and Shrubs of Iran, 1^st edition, Farhang -e-Moaser pub.

[14] Ekhtesasi, M.R. and Azimzadeh, H. (2002). Bandar-e-Jask (Sedij & Biahe) detailed technical document of combat desertification and sand dune fixation. Natural Resources and Watershed Management Service of Hormozgan province pub.

[15] Perumal, J. (1994). Effects of burial in sand on dune plant communities and ecophysiology of component species. Ph.D. thesis, University of Western Ontario, London, Ont.

[16] Pourkhosravani, M., Vali, A.A. and Moayeri, M. (2009). Study of relationships between plant morphology and nebkha morphometry characteristic of Reaumaria turcestana in khairabad desert in Sirjan. Physical Geography Research, 69, 99-113.

[17] Sabeti, H. (1994). Trees and Shrubs of Iran, 5^th edition, Yazd University pub, 187p.

[18] Saghafi Khadem, F. (1999). Flora of Iran, No:30, Capparidaceae, Forest and Rangeland Research Institute pub.

[19] Tengberg, A. and Chen, D. (1995). Nebkha dunes as indicators of wind erosion and land degradation in the Sahel zone of Burkina Faso. Journal of Arid Environments, 30, 265-282.

[20] Pourkhorasani, M., Vali, A.A. and Movahedi, S. (2010). A comparative classification for nebkhas; Seidlitzia florida, Alhagi mannifera and Reaumaria turcestanica, based on vegetative performance of plants in Khair Abad desert in Sirjan. Geographic Space, 10(31),137-158.

[21] Wolfe, F. (1932). Annual rings of Thuja accidentalis in relation to climatic conditions and movement of sand. Botanical Gazette (Chicago), 93, 328-335.

[22] Yuan, T., Maun, M.A. and Hopkins, W.G. (1993). Effects of sand accretion ophotosyntesis, leaf-water potential and morphology of two dune grasses. Functional Ecology, 7, 676-682.

نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری

بررسی واکنش‌های مورفولوژیک و شکل‌گیری نبکا در دو گونة کلیر Capparis decidua)) و لگجیC. spinosa)) در مناطق خشک و بیابانی

مراجع

مراجع

دوره 67، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آبان 1393
صفحه 475-485

بررسی واکنش‌های مورفولوژیک و شکل‌گیری نبکا در دو گونة کلیر Capparis decidua)) و لگجیC. spinosa)) در مناطق خشک و بیابانی

مراجع

مراجع

دوره 67، شماره 3 - شماره پیاپی 3آبان 1393صفحه 475-485

دوره 67، شماره 3 - شماره پیاپی 3
آبان 1393
صفحه 475-485