نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری بیابان‌زدایی، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران
2 استاد دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران
3 دانشیار دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران
4 استادیار دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه تهران
چکیده
پایش در مدیریت جامع به معنای جمع‌آوری و ذخیرة نظاممند آمار و اطلاعات از فعالیتها و استراتژیهایی است که امکان ارزیابی و گزارش از شرایط کلی محدودة مورد نظر را فراهم مینماید. برای پایش بیابان‌زایی در دشت گرمسار از مدل IMDPA استفاده شد. با اطلاع از شرایط منطقه، دو معیار آب و کشاورزی معیارهای اصلی در بیابان‌زایی در نظر گرفته شد. طبق مدل برای معیار آب سه شاخص‌ـ هدایت الکتریکی، میزان جذب سدیم، و افت سطح آب زیرزمینی‌ـ و برای معیار کشاورزی چهار شاخص‌ـ الگوی کشت، عملکرد با توجه به تناسب اراضی، سیستم آبیاری و شدت کاربرد نامناسب ماشین‌آلات، و کود و سموم شیمیایی‌ـ در نظر گرفته شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد معیار کشاورزی در سال 1381 با متوسط وزنی 17/2 و در سال 1390 با متوسط وزنی27/2 معیار غالب بیابان‌زایی در منطقة مورد مطالعه است. از بین شاخص‌های مورد مطالعه، شاخص سیستم آبیاری در هر دو دوره بیشترین وزن و تأثیر را در بیابان‌زایی داشت. همچنین، بر اساس ارزیابیها و بررسیهای انجام‌شده، متوسط وزنی ارزش کمّی شدت وضعیت فعلی بیابان‌زایی برای کل منطقه برای سال‌های 1381 و 1390 به‌ترتیب 931 و 10/2 تعیین شد که نشان‌دهندة افزایش روند بیابان‌زایی است. از طرفی، با توجه به اینکه معیار کشاورزی جزو عوامل انسانی است، با مدیریت اصولی می‌توان از گسترش بیابان‌زایی در منطقه جلوگیری کرد.
عنوان مقاله [English]
Desertification Monitoring in Garmsar plain with Emphasis on Water and Agriculture Criteria
نویسندگان [English]
- ali azareh 1
- Gholamreza Zehtabian 2
- Aliakbar Nazari Samani 3
- Hassan Khosravi 4
1 PhD Student, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
2 Professors, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
3 Associate Professors, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
4 Assistance Professors, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, I.R. Iran
چکیده [English]
In management, the monitoring means systematic collection and storage of data from activities and strategies that provide assessment and report about the overall condition of the study area. In this research, among different existing methods, IMDPA model was selected for monitoring desertification in Garmsar plain. Based on the study area two criteria including agriculture and water were selected as the main effective criteria on desertification and desertification intensity was evaluated on the basis of seven indices including: groundwater table fluctuation, electrical conductivity, sodium absorption ratio, agricultural mention cropping pattern, agriculture yield according to land suitability, irrigation method and highly inappropriate utilization of machinery, fertilizer and pesticide chemicals. The results showed that the average weights of agriculture criterion were 2.17 and 2.27 in 2002 and 2011 respectively classified in medium class of desertification. Also, the index of irrigation method classified in very high class of desertification was the most effective factor on land degradation among studied indices in during 2002-2011. Studying the average weight of numerical value, it is distinguished that the intensity of desertification for the total area were 1.93 and 2.10 in 2002 and 2011 respectively.
)