نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

2 استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

3 هیأت علمی گروه جغرافیا، دانشگاه گنت بلژیک، ایران.

4 دانشیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

چکیده

مطالعۀ حاضر با هدف سنجش آسیب­پذیری اجتماعی-اقتصادی بهره­برداران مراتع قشلاقی شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان انجام شد. بدین منظور، با استفاده از مرور ادبیات و نظرات صاحب­نظران، مهم­ترین شاخص­های اجتماعی-اقتصادی مراتع استخراج شد. جوامع آماری تحقیق شامل بهره­برداران مراتع قشلاقی، مراتع قشلاقی و کارشناسان مراتع بودند که حجم نمونه در هر کدام از این جوامع با استفاده از فرمول کوکران تعیین شد. با استفاده از پرسشنامه، نظرات کارشناسان و بهره­برداران مرتعی در رابطه با شاخص‌های اجتماعی-اقتصادی اخذ شد. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات طیفی از کارشناسان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تعیین شد. در مرحله آخر، با استفاده از فرمول پیشنهادی می­بار و والدز (2005) سنجش آسیب­پذیری صورت گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد که پارامترهای حضور کارشناسان در مراتع، مشکلات محلی و فروپاشی نظام­های بهره­برداری گذشته و تعداد بهره­بردار بیشترین تأثیر را در آسیب­پذیری اجتماعی مراتع دارند. همچنین پارامترهای هزینه­های زندگی، تعداد دام، وضع اقتصادی بهره­برداران مرتعی، نوع دام و افزایش قیمت­ها به ترتیب بیشترین تأثیر را در آسیب­پذیری اقتصادی مراتع دارند. از طرف دیگر، تلفیق شاخص­های اجتماعی-اقتصادی در سطح سامان عرفی، آسیب­پذیری مراتع را بهتر می­تواند نمایان ­سازد. بنابراین در برنامه­ریزی­های مدیریتی مراتع باید به شرایط اجتماعی- اقتصادی بهره­برداران در سطحی پایین­تر از ملی یا منطقه­ایی (در سطح سامان عرفی) توجه کافی داشت. نتایج چنین مطالعاتی می­تواند در بردارنده دستاوردهای مثبت و مناسبی برای مسئولان مدیریت مراتع باشد، تا آنان را از این منظر، در مدیریت، حفظ و احیاء مراتع یاری رساند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Vulnerability Assessment; a Strategy for Sustainable Rangeland Management(Case Study: Lowland Rangelands of Aran-v-Bidgol County, Isfahan)

نویسندگان [English]

  • valiollah Raufirad 1
  • Qodratollah Heidari 2
  • Hossein Azadi 3
  • Jamshid Ghorbani 4

1 PhD. Student of Range Management, Faculty of Natural Resources, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources

2 Assistant Professor, Faculty of Natural Resources, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources

3 Faculty Member, Faculty of Geography, Ghent University of Belgium

4 Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources

چکیده [English]

The purpose of this study was to assess socio-economic vulnerability in lowland rangelands of Aran-v-Bidgol County. Accordingly, the most important socio-economic indices were identified using literature review. The sample size was calculated based on Cochran’s formula. Data was collected using a researcher-made questionnaire. A panel of experts and Cronbach’s alpha coefficient approved respectively the content validity and reliability of the questionnaire. Me-Bar and Valdez's vulnerability formula was applied to assess the socio-economic vulnerability. Results showed that “presence of experts in rangelands”, “local problems and the collapse of past utilization systems” and “number of rangeland users” were the most important indices of social vulnerability. Findings further indicated that “life expenses of rangeland users”, “number of livestock of rangeland users”, “economic status of rangeland users”, “livestock type” and “increasing prices” are the most important indices of economic vulnerability. The results also identified that more accuracy can be obtained to assess rangelands vulnerability by integrating social and economic factors at local scale. Therefore, policy-makers and rangeland managers and practitioners should pay more attention to socioeconomic factors at local scales to sustainable rangeland management.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Socio-economic vulnerability
  • Local problems
  • Livestock
  • Rangeland Users
  • Sustainable rangeland management