نویسندگان

• سادات فیض نیا ¹
• مریم موسویان ²
• زهره عبداللهیان دهکردی ³
• خدیجه ابراهیمی درچه ⁴

¹ استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

³ دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه شهرکرد، ایران.

⁴ دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی

چکیده

خصوصیات فیزیکی حوزه­های آبخیز از قبیل شرایط زمین‏شناسی، نوع استفاده از زمین و پوشش گیاهی، نوع خاک، وضعیت نفوذپذیری سطحی، عمق سفره­ آب­ زیرزمینی و زهکشی عوامل مهم در وقوع سیل می­باشد که بر معادلات حاکم بر حرکت آب در آبراهه تاثیر داشته و تعیین کننده ظرفیت ذخیره آبراهه می‏باشد. عوامل زمین‏شناسی از عوامل مهم تأثیرگذار بر سیل‏خیزی حوزه می‏باشد. در این مطالعه سعی شده است با کاربرد روشی جدید، تاثیر عامل زمین‏شناسی بر سیل‏خیزی حوزه آبخیز جونقان واقع در شهرکرد مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، بعد از تهیه نقشه‏های پایه (شامل نقشه میزان شیب، زمین‏شناسی، کاربری اراضی، حساسیت مواد زمین شناسی به فرسایش، عمق خاک و شبکه زهکشی)، مطالعات اصلی طی دو  مرحله به شرح زیر صورت گرفت. در مرحله اول به  بررسی سیل‏خیزی دامنه‏ای در زیر حوزه‏ها پرداخته شد. برای این کار نقشه واحدکاری بر مبنای نقشه شیب و نفوذ پذیری تهیه شده و در هر زیرحوزه نقشه‏های کاربری اراضی، حساسیت به فرسایش و عمق خاک به صورت تکی و دوتایی با نقشه واحدکاری روی هم قرار گذاشته شد. مرحله دوم بررسی سیل‏خیزی آبراهه‏ای است که طی آن ابتدا به جدا کردن آبراهه‏های اصلی هر زیرحوزه و ترسیم پروفیل طولی آنها در محیط GIS اقدام شد. برای بررسی سیل‏خیزی آبراهه‏ای منطقه، عوامل شیب و نفوذپذیری مدنظر قرار گرفته شد. نتایج مرحله اول نشان دادند که به ترتیب پارامترهای نفوذپذیری سازند، شیب، حساسیت به فرسایش و عمق خاک بیشترین تأثیر را روی سیل‏خیزی دارند. همچنین بر اساس این روش چهار عامله، زیر حوزه‏ها از نظر سیل‏خیزی به پنج طبقه (کم، کم تا متوسط، متوسط، نسبتا زیاد، زیاد) تقسیم شدند. نتایج مرحله دوم نشان داد که سیل‏خیزی آبراهه‏ها در کلاس‏های کم تا متوسط و متوسط قرار گرفته‏اند. به طور کلی با در نظر گرفتن سیل‏خیزی سطح دامنه و آبراهه  نتیجه می‏گیریم که زیرحوزه سوم با کلاس سیل‏خیزی متوسط نسبت به سایر زیر حوزه‏ها سیل‏خیزتر می­باشد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر می‏توان گفت که زمین­شناسی در این منطقه تأثیر زیادی بر سیل‏خیزی دارد به طوری که نفودپذیر بودن جنس سازندهای حوزه باعث کاهش سیل‏خیزی  می‏گردد.       

کلیدواژه‌ها

• زمین شناسی
• سیل خیزی
• GIS
• حساسیت مواد زمین شناسی به فرسایش
• حوزه آبخیز جونقان

عنوان مقاله [English]

Investigating Geology Impact upon Flood Occurrence (Case Study: Joneghan Watershed Basin, Shahr-e-Kord)

نویسندگان [English]

• sadat Feiz Nia ¹
• Mariam Musavian ²
• Zohreh Abdolahian Dehkordi ³
• Khadijeh Ebrahimi Dorche ⁴

¹ Professor of Faculty of Natural Resources, University of Tehran, I.R. Iran

² Postgraduate Student of Watershed Management, University of Tehran, I.R. Iran

³ Postgraduate Student of Watershed Management, University of Shahr-e-Kord, I.R. Iran

⁴ Msc. of Desert Management, I.R. Iran

چکیده [English]

Physical characteristics of drainage basins such
as geological materials, landuse type and vegetation cover, soil type, surface
permeability, depth of underground water table, topographical conditions and
drainage are important factors in flood occurrence which affect prevailing
equations on water movement in drainage and determine storage capacity of
drainage basins. Geology is one of the most important factors affecting flood
occurrence of drainage basin. In this study it is attempted to investigate the
effect of geology factor on flood occurrence in Joneghan drainage basin,
Shahr-e – Koord, using a new method. In this respect, after preparing base maps
consisting of slope amount , geology , landuse , erodibility of geological
material , soil depth and drainage pattern , studies were performed in two
stages as follows: In the first stage, flood occurrence of hill slopes of each
sub- catchment was investigated. For doing so, work unit map was prepared using
slope and infiltration maps. Then in each sub-catchment, land use, erodibility
of geological materials and soil depth were overlaid with work unit map one by
one and dually. In the second stage, flood occurrence of drainage was
investigated as follows: First, longitudinal profile of main drainage of each
subcatchment was prepared using GIS. For investigation of flood occurrence of
drainages, slope and permeability of geological units were used. The results of
the first stage showed that permeability, slope, erodibility of geological
materials and soil depth have the greatest effect on flood occurrence,
respectively. Also based on this four – factor method, subcatchments were
divided into five flood occurrence classes as follow: low, low to medium,
medium, relatively high, and high. The results of the second stage showed that
drainage flood occurrence belongs to two classes of low to medium and medium.
By combining slope and drainage flood occurrence, it can be concluded that the
third subcatchment with medium flood occurrence is more susceptible to flood
relative to other subcatchments. With regard to the results of the present
study, it can be concluded that geology has high impact on flood occurrence and
permeability of geological materials decrease flood occurrence in the basin.

کلیدواژه‌ها [English]

• geology
• Flood occurrence
• GIS
• erodibility of geological materials
• Joneghan drainage basin