نشریه علمی - پژوهشی مرتع و آبخیزداری
چکیده
مراتع به‌عنوان یکی از گستردهترین اکوسیستم‌های طبیعی، علاوه بر تأمین گوشت قرمز، خدمات دیگری نیز به جامعه ارائه مینمایند، هرچند بهرهبرداری بیرویه از این منابع سبب لطمه به آن‌ها گردیده است. در این مطالعه، تأثیر بهرهبرداری دام‌های عشایری از مراتع سمیرم طی یک دوره چرا بر کارکرد کنترل رواناب مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور درصد پوشش مرتعی در دو مقطع قبل و بعد از ورود دام در سال 1392 اندازهگیری گردید. در ادامه با استفاده از روش شماره منحنی، میزان رواناب ناشی از بارش‌هایی با دوره بازگشت‌های مختلف در شرایط قبل و بعد از چرای دام محاسبه‌شده و با توجه به میزان بهرهبرداری، اختلاف بین رواناب تولیدی به‌عنوان تأثیر بهرهبرداری مدنظر قرار گرفت. درنهایت این هزینه جانبی با استفاده از روش هزینه جایگزین، ارزش‌گذاری اقتصادی شد. نتایج نشان داد بهرهبرداری دام عشایری در این منطقه بیش از توان عرصه بوده که همین مسئله، کارکرد مراتع در تنظیم آب را مختل نموده، مثلاً رواناب ناشی از بارش با دوره بازگشت دوساله از 1660884 مترمکعب به 2600487 مترمکعب افزایش‌یافته و توان مراتع در کنترل آب به میزان 939643 مترمکعب کاهش‌یافته است. ارزش اقتصادی ازدست‌رفته و به عبارتی هزینههای جانبی ناشی از این بهرهبرداری از جنبه تأثیر بر کارکرد تنظیم آب به میزان 25391 میلیون ریال در سال به دست آمد. اطلاع از این خسارات و محاسبه آن در ارزیابی اقتصادی بهره‌برداری‌ها کمک میکند تا در راستای اصلاح فعالیت‌های اقتصادی که خسارت‌های جانبی اجتماعی به همراه دارند برنامهریزی شود.
)