نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد رحیم فروزه ¹
• غلامعلی حشمتی ²
• حسین بارانی ³

¹ استادیار دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.

² استاد دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ایران.

³ دانشیار گروه مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

چکیده

ایران کشوری است با فرهنگ کهن که طی زمان­های طولانی ساکنان آن برای تطبیق با حوادث و رویدادهای اطراف خود بنا به سلیقه و ابتکارات محلی در زمینه­های مختلف، طبقه­بندی­ها، اسامی و فن­آوری­های گوناگونی را بوجود آورده­اند. این منابع غنی دانش با سرعتی غیر قابل تصور در حال فرسایش هستند که در واقع بخشی از فرآیند تخریب فرهنگ­های محلی و بومی است؛ لذا حفاظت و گردآوری این اطلاعات از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطالعه سعی شد تا بخشی از دانش عشایر ایل بویراحمد در زمینۀ بازشناسی زمان و مکان که نقش چشمگیری را در شکل­دهی فعالیت­های گوناگون بهره­برداری در عرصۀ مرتع ایفا می­کند بررسی و مکتوب گردد. این مطالعه در مرتع دیلگان که در زمرۀ مناطق سردسیری استان کهگیلویه و بویراحمد بوده و سکونت­گاه ییلاقی طوایفی از عشایر ایل بویر احمد است، صورت پذیرفت. جهت جمع­آوری اطلاعات از پژوهش مشارکتی بهره گرفته شد. با توجه به اشراف شبانان مجرب به اجزای زمانی و مکانی، مصاحبه­ها به دو قسمت مصاحبه از شبانان و سایر افراد تقسیم گردید و از طریق مصاحبۀ آزاد و مشاهده ضمن کار، اطلاعات لازم دربارۀ دانش ایشان نسبت به تقویم محلی و شناسایی مکان­های پیرامون در مرتع کاوش و ثبت شد. در نهایت متن مصاحبه­ها به شیوۀ تحلیل محتوا تجزیه و ترکیب شده است. نتایج این بررسی مبین آن  است که بومیان منطقه در دانش روایی خود تقویم روزانه و سالانه­ای دارند که فعالیت­های خود را بر طبق آن تنظیم می­نمایند. تقویم روزانه ایشان شامل دوازده بخش است که زمان­های مختلف شبانه روز بر مبنای آن نام­گذاری می­شود. همچنین در تقویم سالانۀ ایشان، ایام مختلف سال در سیزده واحد زمانی متفاوت طبقه­بندی شده­ است که فعالیت­های سالانه عشایر (نظیر کوچ، برداشت محصول، برداشت گیاهان خوراکی و دارویی و ...) منطبق با این تقویم روایی صورت می­پذیرد. با توجه به آنچه که گفته شد توصیه می­شود موضوع شناسایی الگوهای طبقه­بندی و نام­گذاری زمان و مکان در نظام­های سنتی روستایی و ایلیاتی از ناحیه متولیان مدیریت مرتع مورد تحقیق بیشتر قرار گیرد تا امکان تحلیل واقع بینانه­تری از زمینۀ تحقیق پیش رویشان فراهم شده و راهکارهای عملی­تری نیز در جهت پیشبرد اهداف ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها

• دانش بومی
• زندگی شبانی
• الگوهای زمانی و مکانی عشایر
• مراتع ییلاقی
• ایل بویر احمد

عنوان مقاله [English]

Temporal and Spatial Patterns in Rangeland according to Indegenious Knowledge of Boirahmad Tribe

نویسندگان [English]

• Mohammad Rahim Forouzeh ¹
• gholam ali heshmati ²
• hosein barani ³

¹ Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

² Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

³ Associate‌ Professor, Dept. of Range Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources I. R. Iran

چکیده [English]

Iran is a country with an ancient culture. During a long time, its inhabitants have created various classifications, nominalizations and technologies on the basis of preference and innovation in different fields in order to adapt with the events happening around. These rich sources of knowledge are being eroded with an unimaginable speed that is in fact a part of the process of local indigenous culture destruction. Accordingly, their data collection and protection are of importance. This study aimed to record the knowledge of nomads of Boirahmad tribe about time and place recognition, playing an important role in forming their various activities in rangeland. The research was done in Dilegan Rangeland that is the summer quarter residence of nomads and located in cold weather regions of Kohgiloie and Boirahmad province. Participatory observation was used for data collection. Regarding the knowledge of experienced sheepherds about temporal and spatial components, interviews were divided in two parts, interview with sheepherds and others. By applying free interviewing and participatory observation, the required data for local calender and rangeland identification were recorded. Finally the interview notes were analyzed via content analysis method. Results show that nomads had local daily and yearly calendar in their knowledge, regulating their activities in accordance with. Daily calendar consists of 12 parts that different parts of a day are named accordingly. Also in their yearly calendar different times of the year are classified in 13 various time units which nomads' annual activities (such as migration, harvesting edible and medicinal plants,…) are set based on this calendar. As it was previously mentioned, it is recommended that the classification and naming patterns of time and place in rural and tribal traditional system be more investigated by rangeland management authorities and researchers of habitat prediction. Thus, it will give the possibility of more realistic analysis of the following research and also offered more practical solutions to advance the goals.

کلیدواژه‌ها [English]

• Indigenous Knowledge
• Pastoralism
• Nomad's temporal and spatial patterns
• Cold weather rangelands
• Boirahmad tribe