نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محسن آرمین ¹
• حسن روحی پور ²
• حسن احمدی ³
• علی سلاجقه ⁴
• محمد حسین مهدیان ⁵
• وجیهه قربان نیا خیبری ⁶

¹ استادیار، دانشگاه یاسوج، ایران.

² دانشیار، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، ایران.

³ استاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.

⁴ دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران.

⁵ دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، ایران.

⁶ دانشجوی دوره دکتری محیط زیست، دانشگاه ملایر، ایران.

چکیده

پایداری خاکدانه‏ها کی از خصوصیات اصلی مؤثر بر فرسایش‏پذیری و ویژگی‏های اصلی هیدرولیکی و فیزیکی خاک است. آگاهی از مؤلفه‏های خاک کنترل‌کننده پایداری خاکدانه‏ها برای حفظ ساختمان خاک بسیار مهم است. همچنین شناسایی خصوصیات بحرانی خاک مؤثر بر پایداری خاکدانه‏ها در حوزه آبخیزی که فرسایش خاک ناشی از الگوهای طبیعی پایداری خاکدانه‏ها است، پایه و اساس استراتژی‏های حفاظتی است. هدف این مطالعه که در خاک‏های سطحی طالقان انجام شده، بررسی رابطه بین پایداری خاکدانه‏ها و برخی از خصوصیات خاک است. در این تحقیق، واحدهای کاری بر اساس همگنی در شیب دامنه، جهت جغرافیایی و سنگ‏شناسی حاصل شده‏اند، سپس با تکیه‌بر نتایج مطالعات زمین‏آماری در مقیاس واحدهای همگن کاری در بخشی از خاک‏های حوزه آبخیز طالقان به وسعت 3260 هکتار، 84 نقطه به‌عنوان نقاط نمونه‏برداری خاک انتخاب شده‏اند. شاخص‏های پایداری مورد استفاده میانگین وزنی قطر خاکدانه‏ها و پایداری مرطوب خاکدانه‏ها هستند. همبستگی بین میانگین وزنی قطر خاکدانه‏ها و خصوصیات خاک با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون استخراج شده و بر اساس معنی‏داری آماری آن‌ها ارزیابی شده است. سپس بر اساس نتایج همبستگی و با استفاده از روش رگرسیون گام‌به‌گام اقدام به توسعه مدل‏های پیش‏بینی پایداری خاکدانه‏ها شد. نتایج حاکی از غیرقابل ‌انتظار بودن همبستگی بین خصوصیات خاک و پایداری خاکدانه‏ها است به طوریکه همبستگی بین پایداری خاکدانه‏ها با درصد آهک، رس و رطوبت اشباع منفی است درحالی‌که با درصد شن ریز و شن خیلی ریز مثبت است. بنابراین بهبود پایداری خاکدانه‏ها و کنترل فرسایش خاک در حوزه آبخیز طالقان درگرو مدیریت این خصوصیات خاک و انجام پروژه‏های حفاظت خاک در جهت تعدیل و بهینه کردن آن‌ها است.

کلیدواژه‌ها

• پایداری خاکدانه‏ ها
• خصوصیات خاک
• واحد کاری
• رگرسیون گام‌به‌گام
• حوزه آبخیز طالقان

عنوان مقاله [English]

Relationship between Aggregate Stability and Selected SoilProperties in Taleghan Watershed

نویسندگان [English]

• Mohsen Armin ¹
• hasan rouhipour ²
• Hassan Ahmadi ³
• Ali Salajegheh ⁴
• mohammad Hossein Mahdian ⁵
• vajihe ghorban nia kheybari ⁶

¹ Assistant Professor, Faculty of Natural Resources, University of Yasuj, I.R. IRAN.

² Associate Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, I.R. IRAN.

³ Professor of Islamic Azad University, Science and Research Branch, I.R. IRAN.

⁴ Associate Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, I.R. IRAN.

⁵ Associate Professor of Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, I.R. IRAN.

⁶ Ph.D. Student of Environmental Science, University of Malayer, I.R. IRAN.

چکیده [English]

Knowledge of soil components controlling aggregate stability is very important to soil structure conservation. Also, identification of the critical soil properties affecting aggregate stability is central to understanding where erosion might be located within a catchment as a result of natural patterns in aggregate stability. The objective of this study, which was carried out in surface soils from Taleghan, was to relate aggregate stability to selected soil properties. In this study, based on homogeneity in slope, aspect and lithology work units were prepared, and then by relying on results of geostatistical studies in homogeneous work units in soils of Taleghan watershed, with 3260 hectares in area, 84 points as the soil sampling points were selected. The indices of stability used are the mean weight diameter (MWD) and wet aggregate stability (WAS). Correlation between mean weight diameter and measured properties were extracted using Pearson correlation coefficient and evaluated in terms of their statistical significance. Then based on the results of correlation and using stepwise regression, models of aggregate stability prediction were developed. The unexpected results have been obtained from correlation between soil properties and aggregate stability so that the correlation between aggregate stability and the percentage of Caco3, clay and saturation are negative while that with fine sand and very fine sand are positive. Thus the improvement of aggregate stability and soil erosion control in Taleghan watershed depends on management of these soil properties and soil conservation projects in order to adjust and optimize them

کلیدواژه‌ها [English]

• aggregate stability
• soil properties
• Work unit
• Stepwise regression
• Taleghan watershed